Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.9.4. леуметтік згерістер теориясы
=леуметтік 'згерістер теориясы ретінде #арастыруа болатын к'пте- ген леуметтік теориялар бар, яни, леуметтік 'згерістерді на#тылай- тын, аны#тайтын жне болжайтын леуметтік 'згерістер теориясы. =леуметтік 'згерістер теориясыны т$рпаттамасыны жіктелуіні бірін белгілі француз леуметтанушысы Будон $сынды 1 , оан сйкес тео- риялар талдау дегейіне, 'згерістер %рдісіні #$рылымына сйкес жікте- леді. Бірінші т%рге жататын теориялар #айталанбас жне маызды %рдіс- терді аны#тайды жне длелдейді. Б$ндай теориялара мысал ретінде лемдік экономиканы жа`андану %рдісі немесе $за# циклдар теориясы, яни, #оамны экономикалы# 'мірі 40–60 жыл ішінде тербеліске $шы- райды, ол осы фазаа байланысты 'ндіріс дісі 'згереді, сонымен #атар, барлы# #оам #$рылымы 'згеріске $шырайды 2 . Екінші т%рге жататын теориялар леуметтік задарды «себеп-сал- дарын» аны#тайды. Б$л теорияларда леуметтік 'мірдегі белгілі бір #$- былыстар мен %рдістерді тікелей ай#ындаудан бас#а, осы #$былыстарды себептерін на#тылы жадайда т%сіндіруге $мтылу жне жалпы за жа- сауа $мтылыстарды #арастырылады. Rшінші т%р теориясы болып жат#ан 'згерістерді т%рін зерттейді. Мысалы, Т. Кунны ылыми революция теориясы бойынша ылыми даму бірізді %ш кезеге б'лінеді: «#алыпты ылымны» #ызмет етуі жне бірте-бірте ерекшелік- ● терді, т%сініксіз фактілерді, тосын #$былыстарды жина#та- луы. Негізгі парадигма шегінде #осымша т%сіндіруші теорияларды #алыптасуы; революциялы# 'згерістер, яни, тосын #$былыстарды жина#талып ● #алуы серінен ескі парадигмаларды жойылуы; тосын #$былыстара туелсіз жаа ылыми парадигмаларды пайда ● болуы жне институциализациялануы немесе пайда болуы, анома- лиядан туелсіз. 1 Будон Р. Место беспорядка. Критика теорий социального изменения. — М.: Аспект Пресс, 1998. 2 Кондратьев Н.Д. Проблемы экономической динамики. — М.: Экономика, 1989. 1.9. леуметтік згерістер 57 Б$л т%рге жататын теориялар 'згерістерге сйкес #$рылымды# эле- менттерді аны#тайды, біра# ол 'згерістерді не т%рін, не себебін к'рсет- пейді. Т'ртінші т%рге жататын теорияларда леуметтік 'згерістерді се- бебі мен факторлары #арастырылады. Т'ртінші т%р теорияларына мы- сал ретінде К. Марксті тарихи материализмі немесе М. Веберді Батыс Еуропаа тн капитализмні #алыптасу себептерін жат#ызуа болады (Протестантты# этика жне капитализм рухы). =леуметтік 'згеріс- терді себептері мен факторларын зерттеу р#ашан леуметтік 'з- герістер теориясыны #алыптасуыны басты баыттарыны бірі болып табылады жне бола бермек. М$ндай леуметтік 'згерістер теориялары- ны р т%рлілігі жне к'птігі леуметтік 'згерістерді (демографиялы# жне экологиялы# 'згерістер, урбанизация, леуметтік мобильдік, элита- ны дамуы, мдениет т.б.) салаларын зерттеумен т%сіндіруге болады, ал ол 'з алдына оны жіктелуін к%рделендіреді. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|