Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015
Отбасылы мірді мдени дст рлері
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| Отбасылы мірді мдени дст рлері. Отбасы — е к п тарал ан
леуметтік "йымны т рі жне о амны е берік институты. Отбасы институты к птеген жеке институттарды біріктіреді, сіресе, неке инсти- туты, туысты институты, келер жне аналар институты, жеке меншік институты, баланы ор ау жне аморлыа алу институты жне т.б. Отбасы институты т%рлі #оамдарда р т%рлі жне р#айсысы белгілі бір #оамны ерекшелігін ай#ындайды. Отбасы т%рлері #оамнан #оама, дуірден дуірге сай 'згеріп отырады. Мдени нормалар бір адам ие бола ала- тын ерлі-зайыптыларды санын, некелік серіктесін аны#тау ережесін, от- басындаы басшы р'лін, жа#ын жне алыс туыс#андарды #$#ы#тары мен міндеттерін, орналасу мекенін, ата-тегін, туысты# ж%йесін, неке т%рлерін, отбасындаы р'лдер мен мртебелер жне т.б. ай#ындайды. Конъюгалды отбасы туысты# #атынастара емес, ерлі-зайыптылы# #атынастара негізделген. Б$л дегеніміз, жаа #$рылан отбасы ата-ана- ларынан алыстайды жне олардан б'лек т$рады. Б$ндай отбасы м%шелері отбасылы# р'лдерді орындау барысында не$рлым ке к'лемді бостанды#- тара ие. Америкалы#, ресейлік жне еуропалы# отбасылар конъюгалды отбасылар т%ріне жатады. Консангвиналды отбасылар биологиялы# туысты##а негізделген. Б$л #анды# туыс#андарды отбасы, ол туысты# ж%йесі негізін #алыптасты- рады. +азіргі #оамда б$ндай отбасылара мысал ретінде 3 жне одан к'п $рпа# 'мір с%ретін ау#ымды отбасыларды келтіруге болады. Б$ндай отба- сыларда ерлі-зайыптыларды бірі, к'бінесе, жасы $лайан йел адам 'зіні #алауы мен #ажеттіліктерін барлы# туыс#анды# #$рылым %шін #$рбан- ды##а шалады. Ау#ымды отбасы 'з м%шелеріне #ауіпсіздік сезімін сыйлай- ды, онда индивидуализм мен ажырасуа жол жо#. К'шбасшылы# 'лшемдері бойынша жіктеледі: патерналды отбасы (еріні %стемдігі) жне матерналды отбасы (йеліні %стемдігі). Егер кесі де, шешесі де ай#ын басымды# к'шбасшылы# #ызмет ат#армаса, онда эквалитарлы (эгалитарлы# — ерлі-зайыптыларды 'зара ауысып отыратын р'лдері мен те #$#ыын білдіреді). 2.2. Медицина леуметтануы пні жне міндеттері 73 К'птеген ресейлік отбасыларды басым к'пшілігі конъюгалды жне эк- валитарлы болып табылады. Отбасыны жне некені денсаулыа серін сараптай келе, бірне- ше мселелерді ажырату а болады. Біріншіден, б"л олар некеге отыру барысында отбасы а енгізетін жас адамдарды денсаулы ы мселесі. Екіншіден, отбасыны жне м шелеріні денсаулыа жне ауру а деген атынасы, шіншіден, отбасылы жне некелік мдени дст р- лерді денсаулыа сері 1 . Медицина леуметтануыны к зарасы бойынша отбасы м ше- леріні денсаулы ына материалды амтамасыз етілу, мдениет, бас- пана, таматану жа дайыны, балаларды трбиелеу, отбасыішілік атынастар, медициналы к мекпен амтамасыз етілу жне т.б. де- гейлеріні серін зерттеу туралы медициналы зерттеулер ызыты бо- лып табылады. Осындай зерттеулерді нтижелері материалды мір жа дайыны адамны денсаулы ына тікелей сері туралы дст рлі к зарастарды згертті. Баспанамен амтамасыз етудегі айырмашы- лытар, баспанада мір с ретін аудан к леміндегі айырмашылытары адамны денсаулы ына тікелей сер етпеген. йел адамны ж ктілік кезінде тууы немесе жасанды т сік жа- сатуы оны мір с ру жа дайына туелді (материалды амтамасыз етілу, баспана жа дайы, к йеуіні маск немдігі жне т.б.), біра б"л туелділік ерлі-зайыптылар арасында ы атынастар арылы айында- лады (В.К. Кузнецов, 1974). Отбасылы ахуал, отбасы ішілiк атынас- тар, отбасылы жа дай к бінесе денсаулы жа дайын алыптастырады. Отбасыны "рамы мен жа дайы кейбір ауру т рлеріні таралуына да елеулі сер етеді 2 . 1 Статистикалы к рсеткіштерге с йенетін болса, ажырасан отбасыларды басты б лігі ауруды жанама серлерінен болатынды ын к рсетеді. рбір 8-ші отбасында йел адам жазылмайтын дертке "шыра ан болса, ж"байыны кесірінен неке б"зылады екен. Баса топты ер адамдарын алатын болса, олар дертке "шыра ан йелдеріне к іл б ліп, олар- дан бар махаббатын аямайтынын к реміз. йелдер, керісінше, науастан ан еріне тек ана аяушылы білдірмей, барлы иыншылыты жне оларды к тіп-ба уды з мойындарына алады. Отбасылы ж"п не "рлым жас бол ан сайын, со "рлым дертті кесірінен некесіні б"зылуы тез ж реді. 2 Отбасында ы ысымды арым-атынас жне жа ымсыз психоэмоционалды климат ба- лалар мен жас спірімдерде ревматизмні ауыр т рде туіне ыпал етеді. (В.С. Полунин, Савельева Е.Н., 1980); ондай отбасыларда 2–3 есе асазанны ойы жарасы, жне 1–7 есе гастродуоденит (Ю.Е. Лапин, 1977) диагноздары тіркеледі. М"ндай аурулар а тек ана фи- зиологиялы ж ктеме ана емес, сонымен атар, отбасылы факторды да сер ететінін к реміз. Мысалы, белдік радикулитті леуметтік-гигиеналы зерттеу кезінде анатомиялы ааулар, лкен физикалы ж ктеме, сонымен атар, отбасылы жне ндірістік фактор- ларды зор ыпалын к реміз (Ю.Г. Яковлев, 1977). 74 II Б лім. Медицина леуметтануы Отбасы м шелеріні к н тртібі — оларды мір с ру т"рпатын си- паттайтын кешенді к рсеткіштерді бірі болып табылады. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|