Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.8.3. Топтар ж4не квазитоптар
леуметтануда "сас белгілері жне сипаттамалары бар топтарды жеке адамдарыны жиынтытарын (мысалы, жынысы, жасы, ксібі, діни сенімі, т.б.) белгілеу шін леуметтік категориялар т сінігі олда- нылады. леуметтік бірлестіктерді бірнеше т рлері бар, олар а «топ» т сінігі жиі олданылады, біра ылыми т сінігінде ол баса " ымды білдіреді. Осындай бірлестіктерді мысалы — метроны бір вагонында келе жат- ан жолаушылар болып табылады. Осындай бірлестіктерді айындау шін леуметтанушылар «леуметтік агрегат» " ымын олданады. леуметтік агрегат белгілі бір жа дайларда топтар а айналуы м мкін. Алайда, б"ндай топтарда т"раты к тулер болмайды жне арым-а- тынастары біржаты болады. Осындай ая асты "рыл ан, уаытша, т"расыз топтар квазитоптар деп аталады. Егер оларды м шелеріні арасында леуметтік баылау ссе, б"л квазитоптар леуметтік топтар- а айналуы м мкін. Дл осы леуметтік баылау "жымны ызметін баылап, оны леуметтік топ екенін анытайды, йткені, б"л жа дай- да адамдарды ызметтері м ддеге ба ыттал ан. леуметтік топтарды жіктелуіне тоталса, топтарды негізгі т р- лерін айындау жне ба алау шін ол белгілеп, ба алау а, сондай-а, сол топтарды топаралы жне топ ішілік арым-атынастар дре- жесін анытау а м мкіндік береді. Интоптар мен ауттоптар. рбір жеке адам бірнеше зі м ше болып табылатын топтарды белгілейді жне оларды « зімдікі» деп таниды. Олар интоптар деп есептеледі. Ал жеке адам м ше болып табылмайтын топтар ол шін ауттоптар болады. Референтті топтар 2 . Референтті топтарды ызметін нормативті жне салыстырмалы референтті деп ажыратады. Референтті топты 1 Сорокин П. Человек, цивилизация, общество. — М., 1992. — С. 374. 2 «Референтті топтар» " ымы ал аш рет леуметтік психолог М"стафа Шерифты к мегі- мен 1948 жылы айналым а енгізілді. Ол шартты немесе салыстырмалы леуметтік ауым- дастыты білдіреді, я ни, индивид зін- зі эталон, норма, пікір, "ндылы, ба а ретінде салыстырып, зін- зі ба алау мен рекетінде айындалады (Sherif M., Sherif G. Groups in Harmony and Tension. N.Y. 1954. P. 93). 50 I Б лім. леуметтану а кіріспе нормативті ызметінде осы топты мінез-"лы ережелеріні, леу- меттік ережелері т"л аны ба алы "ндылытарыны айнар к зі ретінде к рініс табады. Референтті топты салыстырмалы ызметінде референтті топ эталон ретінде к рінеді, я ни, сол арылы индивид зін жне згелерді ба алай алады. Біріншілік жне екіншілік топтар. Біріншілік топтарда рбір топ м шесі жеке т"л а немесе жеке адам ретінде мойындалады. Екіншілік топтарда леуметтік атынастар т"л асыз, біржаты жне утилитарлы (пайдаланып алу м ддесі) болады. Сонымен, біріншілік топтар ра- шан м шелеріні арасында ы зара арым-атынасты болуына негіз- деледі, негізінде олар т"л аны алыптастырады, леуметтендіреді, ал екіншілік топтарда болса масата жетуді к зделеді. Rлкен жне шаын топтар. Ша ын топ — салыстырмалы т рде т"- раты, адам саны бойынша ша ын леуметтік топ, осы топты м ше- лері бір-бірімен тікелей зара рекеттесуде болады (тікелей атынастар жне т.б.), б"л эмоционалды байланыстарды, ерекше т"л ааралы "ндылытар мен ережелерді туындауына келеді. Ша ын топтар а ара анда, лкен топтарда т"л алар арасында ы зара рекеттесулер болмайды жне де к п м лшерде эмоционалды байланыстар, "нды- лытар мен ережелер туындамайды. Ша ын топ м шелеріні арым-атынастарыны андай т рлеріне жататынына байланысты біріншілік те, екіншілік те бола алады; ал л- кен топтар тек екіншілік бола алады. леуметтік топтарды м шелеріні зара арым-атынастары м- селелері топты# динамика деп аталады. Rзара іс-рекеттер мен зара арым-атынастарды к птеген т рлері болады. Топты динамиканы рдістеріне басару, к шбасшылы, топ м шелеріні бірігуі, ж"мылуы, шиеленістер, топты ысым жне та ы баса топты м шелеріні мі- нез-"лыны реттелу дістері жатады. жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|