Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015
Медициналы* жJйені' тарихи-м4дени Jлгілері
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.4.6. Медициналы* жJйені' тарихи-м4дени Jлгілері
Медициналы ж йені т рлі топтастырулары р т рлі олданыс- тармен мір с реді жне б"л ж йені парадигмасын алыптастырушы ж йелер едуір ке (айталы, леуметтік "рылымны "ндылытары, д ниетанымы, этикасы, мдениеті, дст рі, саяси ж йесі). Симпатриялы# жне аллопатриялы# медициналы# ж%йелер. Функцио- налды медициналы ж йелер бір-бірінен легитимділік жне физика- лы атынастар арылы ажыратылады. Дрігерлер р т рлі халыты рецептерді кеінен олданады. Медициналы ж йе халыты барлы топтарынан ытимал емес жне жарым-жарты ажеттіліктерді к теді. Медициналы ж йелерді симпатриялы жне аллопатриялы дістері осымен т сіндіріледі. Симпатриялы медициналы ж йелер немесе тжірибе т рлері белгілі бір аурулар тобына жне о ам а да біркелкі олжетімді. Аллопатрикалы топтарда ондай асиет жо. Симпатриялы ме- дициналы ж йелер басымды жне н"салы болады. Басымды (до- минирлеуші) мысалы, дст рлі абыройлы, саяси ысыммен, т.б. си- патталады. Rндістанда «Юнани», «Аюрведа» жне батыс биомедициналы# н$с#а- сы басым болып келеді. Т'менгі леуметік #абаттаы Богота т$рындары %шін батысты# биомедициналы# н$с#а сырттан енген болатын. Т$рын- дар оны 'з статусын ('зіне немесе бас#алара) жариялау %шін #олдана алады. Жаа ресейліктер 'здерін жаа батысты# медицина негіздерін #олдана отырып ж$мыс жасайтын жеке емханалара #аралуа мжб%рміз деп санайды. Н"салы медициналы ж йелер (немесе тжірибе) баса симпатри- калы ж йелерге ара анда басым емес. Мысалы, халыты ж йені к птеген н"сасы халыты биомедицина к лемінде ызмет етеді. Плюралистикалы# жне плюралистикалы# емес медициналы# ж%- йелер. Плюралистикалы медициналы ж йе т рлі таби и ж йелерді осындысы ретінде, плюрализм 1 оларды тадауыны негізі ретінде, 1 Плюрализм (лат. Pluralis — к пшілік) — философиялы- мір танымды "станым, к п- теген ызы ушылытарды растайтын болмысты т рлері, идея, к зарастар, леуметтік институттарды бекітеді; о амны леуметтік "йымыны, болмысыны, к пшілік т р- леріні к рінісі. 2.4. Медицина леуметтік институт ретінде 127 я ни, емдеу тсілдеріні кішілі жне екі жаты байланысты толы- тай жоты ымен динамикалы "рылуын айтамыз. Медициналы ж йелер бір-бірімен тек белгілі бір ажеттіліктер не- месе белгілі бір индивидтерді рекетімен байланысты болуы м мкін. Биомедицина н"сасын "станатын дрігер емделушілерді сеніміне кіру шін халыты медицина емдеу тсілдерін олдана алады, соны- мен атар, т рлі медициналы тжірибені болуы функционалды ин- тегративті ж йені біліктілігін білдірмейді. Халы#ты# жне танымал медицина. Халыты медицина — б"л сан асырлар бойы "рпатан-"рпаа беріліп келе жатан халыты дс- т рмен бекітілген, алайда медицина мамандары онша мойындай ой- майтын алдын алу, диагностикалау а негізделген емдеу тсілі. Со ан орай, халыты деп барлы медициналы тжірибені айтады, парадиг- ма а тікелей арсы келмейтін ресми медициналы ж йелермен жне з ісіні маманы болып табылады. Халыты медицина мазм"ны: биомедицинадан баса кез келген ж йелер; ● о амда ресми абылдан ан ж йеден ерекшеленетін кез келген ● ж йелер. Танымал деп ресми медициналы тжірибемен сйкес келіп, бір- атар ерекшеліктермен ерекшелінетін медициналы тжірибені т рлерін айтады. Осы ан мамандан ан жне маманданба ан тжі- рибелер жатады. Ксіби емес медициналы тртіптерді наты т р- лерін д"рыс біліктендіру, я ни, бір-бірімен ты ыз байланысты ресми ксібилік тжірибемен жне ресми медициналы саламен ада ала- нады. Мысалы, #$рам, 'ндіріс, на#ты белгіде т'лемдік нтиже, патентті дрілік а#ы-п$лды к'пшілігіні дл м'лшерлеуі ресми медициналы# са- ланы 'кілдерімен #адааланады. Патентті дрілік 'зіндік емделу дрігерлік ма#сатта $сынан, ресми медицинаны н$с#асы болып табыл- майды. Жаа т"жырымдамалар мен тжірибені т рлері жиі медициналы ж йелер арылы танымал медицина а теді. Биомедициналы ж йе кіліні ресми м ддесі таматану жне оны жо ар ы белсенділігіне, обыр, б йрек жетіспеушілігі, ж ректі ауру- лары жне баса да патологиялар танымал медицинаны саласында туындады. Науастарды биологиялы сері танымал жне халыты медицина жа ынан к мек алады (йога, трансцеденталды медитация, христианин ілім). 128 II Б лім. Медицина леуметтануы Этномедицина. Этномедицина а медициналы ж йелер жатады, олар зіні бастауын берілген этнос 1 мдениетінен алады. Этномеди- цина ауруды лкен символикалы ма ынасын сомдайды. Этномеди- циналы ж йелерде сиырды, мистиканы, басылыты элементтері атысады. М"ндай рсімні саталуы кіші жне лкен одата кеінен тарал ан. Ауруды белгілері ажайып к штермен жазылады (рухтар а, ата-бабалар а, "дайлар а). Этномедициналы# ж%йелер 'те к%рделі жне #арабайыр болады. Эт- номедицина 'зіне жаа жаалы#тарды тартып (соны ішінде ылыми), р#ашан дамып отырады, 'зіне эмпирикалы# білім жинайды. Сонымен #атар, м$нда азаны энергиясы, психикалы# энергия сия#ты $ымдар кездеседі. Осы энергияны біреуіні ана жетіспеушілігі ауру ша#ыруы м%мкін, ал оны босауы емдік сер к'рсетеді. +азіргі заманы медицина- ны танымал баыты энергиялы# #орларды 'згерісін #арастырады. А- заны м%мкіндіктерін электрлік, магниттік тол#ындарды сері ар#ылы #арастырады. Альтернативті медицина. Со ы кездері альтернативті медицина деп аталатын форма пайда болды. О ан медицинада ы детте ресми денсаулы сатау секторында бол- майтын, медицинаны дст рлі ж йесін осанда, дст рлі акушерлік, экстрасенсориканы, хиропрактиканы, натуропатияны, остеопатияны, гомеопатияны жне христианды ылымды оса барлы формалары жатызылады. Осыны атарына терапияны т рлі тсілдерін жатызу а болады. Біріншіден, б"л зіне натуропатияны, фитотерапатияны, мануальды терапияны (остеопатия, хиропрактика), шы ысты терапияны (шиат- цу, ине адау), арнайы медициналы ж йелер (гомеопатия, н ктелік массаж, антопософикалы медицина), оз алмалы терапия (тай-дзи, йога, би) жне сенсорлы терапия (уен, нер, т с) сияты дене те- рапиясы. Екіншіден, психологиялы емдеу тсілдері: психотерапия (психоанализ, гипнотерапия), гуманистикалы психология (гештальт, трасактты анализ, біріншілік ж"мыс, айта туылу, соты ысу жне т.б.). Lшіншіден, емдеуді паранормалды тсілдері: хилинг (олдан жасал ан хилинг, экзорцизм, биотолындармен емдеу) жне паранор- малды диагностика (хиромантия, астрология). 1 Кейде этномедицина а ылыми медицина а арсы келуші барлы медициналы ж йе- лерді жатызады, я ни, ауру мен денсаулыты амтитын барлы медициналы рекет- терді ылыми длелденген феномендік ылым а арсы келуі. 2.5. леуметтік сатандыру — денсаулы ор ау саласында тр ындарды... жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|