Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен

 

287 

 

жанасатын  электродтарды  енгізуге  арналған.  Электролизде  әдетте 

тығыздығы аз токты пайдаланады, тығыздығы жоғары ток болса, ол 

зольді қыздырып, қасиеттерін өзгертеді. Әдетте  зольде электролит 

өте  көп  болғандықтан,  оған  алдымен  қарпайым  диализ  жүргізеді. 

Ол  кезде  золь  электролитің  көп  бөлігінен  тазаланады.  Содан  соң 

оған  электрдиализ  қолданады.  Электрдиализдің  қарапайым 

диализден айырмашылығы тазартуды тек жылдам жүргізіп қоймай, 

оның  үстіне  толық  жүргізуі,  яғни  электролиттен  золь  толығымен 

тазаланады.  Әрине  мұндай  тазартуға  диализбен  қол  жеткізуге 

болмайды. 

Ультрасүзу.  Бұл  процесте  дисперстік  фазаны  дисперсиялық 

ортадан  коллоидтық  ерітіндіні  жартылай  өткізгіш  жарғақ  арқылы 

сүзу  жолымен    бөледі.  Ультрасүзу  кезінде  коллоидтық  бөлшектер 

сүзгіде (жарғақта) қалады, ал электролиті бар орта еріткішке өтеді. 

Ультрасүзуді  жылдамдату  үшін 

әдетте 

оны 

қысым 

астында 

жүргізеді.  Қысым  айырмашылығын 

иә  сүзгі  астында  вакуум  жасау 

арқылы 

(қысым 

астындағы 

ультрасүзу)  жасайды.  Вакуумдағы 

ультрасүзу  үшін  арнайы  құйғышты 

пайдаланады 

(9.5-сурет), 

оны 

ыдысқа 

вакуумдық 

сораптама 

арқылы  қосады.  Түбінде  кәдімгі 

сүзгі 

(кеуек 

табақша) 

және 

ультрасүзгісі (жарғақ) бар құйғышқа 

коллоидтық 

ерітіндіні 

құяды. 

Вакуум  жасай  отырып  дисперстік  фазаны  бөліп  алады. 

Ультрафильтрат  сүзгілерден  өтіп  кетіп,  дисперстік  фаза  құйғышта 

қалып қалады. Егер коллоидтық ерітіндіні фракциялау қажет болса, 

өзара 

кеуектілігі 

әртүрлі 

ультрасүзгілерді 

қолданады. 

Ультрасүзгінің  өлшемін  біле  отырып,  әртүрлі  фракциядағы 

бөлшектердің өлшемін шамалап анықтауға болады. 

Коллоидтық  ерітінділерді  тазарту  үшін  электрультрасүзу 

әдісі де қолданылады. Ол - электр өрісінде жүргізілетін ультрасүзу. 

9.2-кестеде  көп  қолданылатын  әртүрлі  әдістердің  тазартудың 

салыстырмалы жылдамдықтары салыстырылған: 

 

 

9.5-сурет. Ультрасүзгісі бар 

 құйғыштың сұлбасы 

 

288 

 

9.2-кесте. 

Коллоидтық 

ерітінділер 

тазартудың 

салыстырмалы 

жылдамдықтары 

 

 

                Әдіс 

Тазалынатын заттың салыстырмалы жылдамдығы 

            NaCl 

        Қант 

Диализ 

Электрдиализ 

Ультрасүзу 

Электрультрасүзу 

                1 

              163 

              14 

              182 

               0,3 

                 2 

                14 

                14 

 

Қайталауға және өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар: 

1.

 

Коллоидтық химия нені зерттейді? 

2.

 

Заттың коллоидтық күйінің негізгі ерекшеліктері қандай? 

3.

 

Коллоидтық  ерітінділердің  нағыз  (шын)  ерітінділерден  және

 

 

суспензиялардан қандай айырмашылықтары бар? 

4.

 

Дисперстік  жүйелер  деп  қандай  жүйелерді  айтады?  Олардың 

ерекшеліктері қандай? 

5.

 

Дисперстік  жүйелерді  жіктеудің  қанша  түрін  білесіз?  Әрқайсысын 

түсіндіріп, мысал келтіріңіз. 

6.

 

Лиофобтық  коллоидтық  жүйелерді  алудың  қандай  әдістері 

болады?Олардың бір-бірінен негізгі айырмашылықтары қандай? 

7.

 

Коллоидтық  жүйелерді  алудың  конденсациялық  әдістерінің 

түрлеріне жеке-жеке тоқталып, олардың әрқайсысына мысал келтіріңіз. 

8.

 

Коллоидтық  жүйелерді  алудың  диспергациялық  әдістерінің 

түрлеріне  жеке-жеке    тоқталып,  олардың  әрқайсысына  мысал  келтіріңіз. 

Стабилизатор дегеніміз не, оның атқаратын рөлі қандай? 

9.

 

Коллоидтық  жүйелерді  алудың  пептизациялық  әдісінің  ерекшелігі 

неде? Тікелей және жанама петизация дегеніміз не? Мысал келтіріңіз. 

10.

 

Коллоидтық  жүйелерді  тазартудың  қандай  әдістерін  білесіз? 

Олардың қайсысы тиімдірек? 

11.

 

Диализдеу  кезінде  коллоидтық  ерітіндінің  тазаланғанын,  диализдің 

аяқталғанын қалай білуге болады? 

12.

 

Диализатор,  электрдиализатор,  ультрасүзгіштердің  жұмыс  істеу 

принциптерін түсіндіріңіз. 

 

ІХ – тарауды зерделеуді бітіргенде сіз мыналарды: 

 

Коллоидтық  жүйелердің  негізгі  ерекшеліктерін;  дисперстік  жүйелерді, 

дисперстілікті,  дисперстік  фаза,  дисперсиялық  ортаны;  дисперстік 

(коллоидтық)  жүйелердің    классификациясын;  коллоидтық  жүйелерді  алу 

 

289 

 

әдістерін  –  конденсациялық  әдістер,  диспергациялық  әдістер  және 

пептизация  әдісін;  коллоидтық  жүйелерді  тазарту  әдістерін  –  диализ, 

электрлік диализ, ультрасүзу әдістерін білуге тистісіз. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

290 

 

X-тарау 

ЛИОФОБТЫҚ КОЛЛОИДТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ЖАЛПЫ 

ҚАСИЕТТЕРІ 

 

1  Коллоидтық  жүйелердің  оптикалық  қасиеттері  және 

оларды зерттеудің оптикалық әдістері 

Жарық  денеге  түскенде  әртүрлі  құбылыстар:  жарықтың 

шағылуы, сынуы, өтуі, жұтылуы және шашыраулары – байқалады. 

Дисперстік жүйелерде көбінде жұтылуы, шашырауы және шағылуы 

болатындықтан нәтижесінде жарықтың қарқындылығы төмендейді. 

Кей  жағдайда  бірнеше  құбылыстар  бірден  жүруі  мүмкін:  мысалы, 

алтын, темір (III) гидрооксиді, графиттің зольдері жарықты жұтады 

және  өткен  жарық  шашырайды.  Жарық  жұтылғанда  түскен 

жарықтың  электрмагниттік  энергиясының  біраз  бөлігі  түрленіп, 

соңында  жылуға  айналады.  Жарық  шашырағанда  немесе 

шағылғанда  электрмагниттік  сәуленің  біраз  бөлігі  өздерінің 

бастапқы 

бағытын 

өзгертетіндіктен 

өткен 

жарықтың 

қарқындылығы  әлсірейді.  Коллоидтық  жүйелерде  жарықтың 

шашырауы  (опалесценция)  және  жұтылуы  болады.  Осы 

құбылыстарды  және  соларға  негізделген  коллоидтық  жүйелерді 

зерттеудің кейбір оптикалық әдістерін қарастырайық. 

 

1.1

 

Жарықтың дисперстік жүйелерде шашырауы 

Дисперстік 

жүйелердің 

оптикалық 

қасиеттері 

шын 

ертінділердікінен  ерекше  болады.  Ол  ерекшелік,  біріншіден 

дисперстік  фаза  бөлшектерінің  өлшемімен,  екіншіден  түскен 

жарықтың  толқын  ұзындығымен  анықталады.  Егер  бөлшектің 

өлшемі түскен жарықтың толқын ұзындығынан үлкен болса, жарық 

бөлшек бетінен шағылады, ал шағылу бұрышы жарық толқынының 

түсу  бұрышына  тең  болады.  Бұл  дөрекі  дисперстік  жүйелерде 

болады.  Мысалы,  суспензиялар  мен  эмульсиялардың  мөлдір 

болмай,  лайланып  тұруы  осымен  түсіндіріледі.  Коллоидтық 

жүйелерде  бөлшектер  түскен  жарық  толқын  ұзындығынан  кіші 

болады,  сондықтан  жарық  шашырамайды  да,  жүйе  мөлдір  болып 

көрінеді. 

Мысалы  коллоидтық  жүйелердегі  бөлшектердің  ең  үлкен 

өлшемі  100  нм,  ал  көрінетін  жарықтың  толқын  ұзындықтары  400 

нм-ден  (күлгін)  700  нм-ге  (қызыл)  дейін  болады,  сондықтан 

 

291 

 

коллоидтық жүйелерде жарықтың тек шашырауы болады, шағылуы 

болмайды. 

Егер  қараңғыда  линза  арқылы  жарық  сәулесінің  шоғырын 

коллоидтық ертіндіге бағыттап, бір-бүйірден қараса, онда ертіндіде 

жарық  конусты  байқауға  болады.  (10.1-сурет).  Оның  себебі  – 

коллоидтық  бөлшектермен  шашырауы.  Жарықтың  коллоидтық 

бөлшектермен шашырауын алғаш М.В. Ломоносов айтқан болатын. 

Бұл құбылысты М.Фарадей (1857 ж.) және оның шәкірті Д. Тиндаль 

(1869  ж.)  тұманның  табиғатын  зерттей  отырып  толығырақ 

қарастырды.  Сол  себептен  коллоидтық  ертіндідегі  жарқылдаған 

конусты  Фарадей-Тиндаль  конусы,  ал  бұл  құбылысты  –  Фарадей-

Тиндаль құбылысы (эффектісі) деп атайды. 

Осыған ұқсас құбылыстарды қараңғы болғанда жарық сәулесін 

түсіргенде  (мысалы,  кинотеатрда,  немесе  қараңғы  үйде)  немесе 

түңгі  қараңғылығында  прожектор  сәуленің  шоғыры  түскенде 

байқауға  болады.  Сол  кезде  біз  шаң-тозаңның  жарқылдаған  жеке 

бөлшектерін  байқай  аламыз.  Сонымен  жарықтың  өте  ұсақ 

бөлшектермен  шашырауы  –  Фарадей-Тиндаль  эффектісінің  негізі 

болып табылады. 

Шашыраған  жарықтың  қарқындылығы  бөлшектің  өлшемі  мен 

толқын  ұзындығына  ғана  емес,  одан  да  басқа  факторларға  тәуелді 

болады. Оны ағылшын физигі Д. Рэлей былай көрсеткен болатын. 

                                       

cV

n

n

n

n

J

J

ш

2

2

2

2

1

2

2

2

1

0

4

3

2

24

                     (1) 

мұндағы: 

ш

J

  және

0

J

  –  шашыраған  және  түскен  жарықтың 

қарқындылықтары; 

с- 

дисперстік 

фазаның 

салмақтық 

концентрациясы;  -  дисперстік  фазаның  тығыздығы; 

1

n

  және 

2

n

  - 

дисперстік фаза мен дисперсиялық ортаның сыну көрсеткіштері; 

V

- 

бөлшектің көлемі;  -түскен жарықтың толқын ұзындығы. 

Рэлей  теңдеуі  дисперстлік  фаза  бөлшектерінің  өлшемі  толқын 

ұзындығының  оннан  бір  бөлігінен  аспайтын  r=0.1λ,  яғни  r<40÷70 

нм болатын монодисперстік коллоидтық жүйелер үшін дұрыс. 

Рэлей  теңдеуінен  шашыраған  жарықтың  қарқындылығы  басқа 

жағдайлар  бірдей  болғанда  бөлшектің  көлемінің  квадратына  (V

2

) 

тура  пропорционал  екенін  көруге  болады.  Сондықтан  шын 

ертінділерде  еріген  заттың  бөлшектерінің  көлемі  өте  аз  және 

еріткіш  бөлшектерінікімен  шамалас  болғандықтан,  оларды  іс 

жүзінде жарық шашырауы байқалмайды. 

 

292 

 

Теңдеуден  шашыраған 

жарық 

қарқындылығы 

түскен  жарықтың  толқын 

ұзындығының 

төрт 

дәрежесіне 

кері 

пропорционал, 

ендеше 

толқын 

ұзындықтары 

үлкен  жарық  (мысалы, 

қызыл,  қызғылт  немесе 

сары)  толқын  ұзындығы 

кіші  жарықтан  (күлгін  немесе  көгілдір)  әлсізірек  шашырайды. 

Осыған  байланысты  жарық  шашырағанда  шашыраған  жарық 

көгілдірленіп көрінеді. Мысалы, зольдерде ақ жарық шашырағанда 

Фарадей-Тиндаль көгілдір болып көрінеді: күкірттің зольі және т.б. 

кейбір  зольдер  шашыраған  жарықтың  әсерінен  көгілдір  болып 

байқалады, сұйылтылған сүтте көгілдір болып көрінеді. Аспанның 

көгілдір  беті,  мұхиттың  суының  көк  болып  көрінуі  де  осы  жарық 

шашырауымен  түсіндіріледі.  Ертінділерде  өткен  жарық  пен 

шашыраған жарықтың түстерінің өзгеше болуын  опалесценция деп 

атайды.  (Опал  –  түсі  көгілдір-сарғыш  минералдың  аты 

болғандықтан). 

Егер  коллоидтық  ерітінді  түсті  болса,  оның  түсі  қарқынды 

болады. Мысалы, күшән сульфиді зольі қызғылт сары, немесе темір 

(III)  оксиді  золінің  түсі  қою-қоңыр  болады.  Коллоидтық 

ертінділердің  түстері  дисперстік  фазаның  дисперстілігінің 

дәрежесіне  де  (бөлшектің  өлшеміне  де)  тәуелді  болады.  Мысалы, 

алтын зольінің дөрекі дисперстік ерітіндісі көк, одан дисперстілігі 

жоғары  болса  күлгін,  ал  өте  жоғары  дисперстілікті  болса  –  ашық 

қызыл болады. 

Жарық шашырауының толығырақ теориясы мен оған лайықты 

есептеулерді дисперстілігі әртүрлі барлық дисперстік жүйелер үшін 

Г.  Ми  жасады.  Ол  үлкен  бөлшектер  үшін  (r>0.1λ)  электрлікпен 

қатар  магниттік  те  өрістер  пайда  болатынын  және  жарық 

шашырауының  r/λ  қатынасына  өте  сезімтал  болатынын  ескерді. 

Жарық шашырауының максимумы бөлшек өлшемдері 1/4 λ мен 1/3 

λ аралығында болғанда байқалатынын көрсетті. Ми теориясы Рэлей 

формуласы  жарамсыз  электр  тогын  өткізетін  бөлшектері  бар 

жүйелерді  де  түсіндіреді.  Ми  теориясына  сәйкес  жарық 

 

10.1 - сурет. Фарадей-Тиндаль 

эффектісі А-жарық көзі; В-линза; С-

коллоидтық ерітінді 

 

293 

 

шашырауының  қарқындылығы  жарық  толқынының  ұзындығына 

байланысты максимум арқылы өседі. 

Шашыраған  жарық  әрқашанда  ішінара  поляризацияланған 

болады,  тіпті  түскен  жарық  поляризацияланбаған  болса  да.  Бұл 

кезде өлшемдері аз бөлшектерде 90

0

  бұрышпен шашыраған  жарық 

толығымен  поляризацияланған,  ол  түскен  жарық  бағытымен 

бағытталған  жарық  (шашырау  бұрышы  180

0

  және  0

0

)  толығымен 

поляризацияланбаған  болады.  10.2  б  –  суретте  түскен  жарықтың 

бағытына  байланысты  әртүрлі  бұрышпен  шашыраған  жарықтың 

қарқындылығының  таралуы  көрсетілген.  Штрихталмаған  аймақ 

поляризацияланбаған,  ал  штрихталған  аймақ  поляризацияланған 

жарыққа сәйкес келеді. 

 

 

10.2-сурет. Кіші (а) және үлкен (б) бөлшектермен шашыраған және 

поляризацияланған жарықты сипаттайтын Ми диаграммасы 

 

Жарық  шашырауына  негізделген:  ультрамикроскоптық  және 

нефелометрлік 

және 

коллоидтық 

жүйелерді 

зерттеуге 

қолданылатын басқа да әдістерді қарастырайық. 

 

1.2 Ультрамикроскоптық әдіс 

Кәдімгі оптикалық микроскоп арқылы коллоидтық бөлшектерді 

көруге болмайды. Микроскоптың көру қабілеттілігі S біздің көзіміз 

қабылдайтын  екі  жарқылдамайтын  нүктенің  ең  аз  қашықтығымен 

анықталады.  Ол  мынаған  тең:  S=0.51  λ/A;  мұндағы:  λ  жарық 

толқынының ұзындығы, ал А объективтік сандық опертурасы, оны 

мына  формуламен  есептейді: 

2

sin

n

A

,  мұндағы:  n  –  нысан  мен 

объектив  арасындағы  ортаның  сыну  көрсеткіші; 

-  объективке 

енетін  ең  шеткі  сәулелерді  арттыру  үшін  нысан  мен  объектив 

арасындағы  кеңістікті  сыну  көрсеткіші  жоғары  (n)  имерсиялық 

сұйықтықпен 

толтырады. 

Соның 

өзінде 

де 

оптикалық 

микроскоптың көру қабілеттілігі коллоидтық бөлшектерді байқауға 

(r<100 нм) жетпейді. 

 

294 

 

Жеке  бөлшектерді  байқау  мүмкіндігі  нысан  мен  фонның 

контрастылығына  тәуелді  болады.  Мысалы,  күндізгі  жарықта  біз 

қарапайым  көзбен  жағылған  шақпақты  (сіріңкені)  500  м 

қашықтықтан  көре  алмаймыз.  Алайда  түнде  қараңғы  фонда 

жағылған 

сіріңке 

жарқылдаған 

нүкте 

сияқты 

көрінеді. 

Ультрамикроскоп  деп  аталған  құралды  қолдану  да  осыған 

негізделген,  оның  көмегімен  өлшемдері  10-300  нм  бөлшектерді 

жарқылдаған  нүктелер  ретінде  көреміз.  Ультрамикроскоп  ол  да 

кәдімгі оптикалық микроскоп, тек көру қабілеттілігі жоғары. Оның 

себебі  коллоидтық  жүйені  немесе  басқа  диспертік  жүйені қараңғы 

фонда  бір-бүйірден  жарық  түсіріп  қарастырады.  Жүйеден  өткен 

жарық  көзге  тікелей  түспейді.  Тек  коллоидтық  жүйенің  кейбір 

бөлшектері  қараңғы  фонда  жарықтың  шашырауынан  жарқылдаған 

нүктелер  ретінде  «көрінеді».  Ультромикроскоптың  сұлбасы  10.3-

суретте көрсетілген.  

 

 

10.3 - сурет. Ультрамикроскоптың сұлбасы. 

1-жарық көзі; 2-линзалар; 3-диаграмма; 4-коллоидтың ертіндісі бар 

ыдыс; 5-объектив 

 

Қуатты жарық көзінен жарық шоғыры линзалардың жүйесінен 

өтіп  коллоидтық  ертіндіге  түседі.  Оны  бір  бүйірден  микроскоп 

арқылы  қарап,  жарқылдаған  бөлшектерді  айыру  үшін  олардың 

концентрациясын аз етіп алу керек (сұйылтылған ертінді), өйтпесе 

әр бөлшектен шашыраған жарық бірігіп, тұтас жарық жолақшасын 

береді. 

Ультрамикроскопты пайдалану арқылы коллоидтық жүйелерді 

зерттеу әдісін ультрамикроскоптық әдіс (ультрамикроскопия)  деп 

атайды.  Бұл  әдіс  бөлшектерді  жарқылдаған  нүктелер  ретінде 

байқауға,    олардың  қозғалысын  бақылауға,  олардың  қозғалу 

жылдамдығын  анықтауға,  байқалған  көлемдегі  коллоидтық 

бөлшектердің 

концентрациясын 

анықтауға, 

бөлшектердің 

коагуляциясын,  олардың  жарқылдаған нүктелерінің  бірігуі  ретінде 

бақылауға  мүмкіндік  береді.  Ультрамикроскоп  арқылы  бақылау 

 

295 

 

коллоидтық бөлшектердің өлшемі мен пішінін анықтауға мүмкіндік 

бермейді, оларды жанама жолмен анықтауға болады. 

Дисперстік  фазаның  (коллоидты  –  еріген  зат)  1  л  көлемдегі 

массасын  біле  отырып,  зерттеп  отырған  көлемдегі  бөлшектің 

массасын есептеуге болады 

                                                   

nVd

m

                                             (2) 

мұндағы:  m  -  барлық  бөлшектердің  массасы;  n  -  бөлшектердің 

саны; V - бір бөлшектің көлемі; d -дисперстік фазаның тығыздығы. 

Ендеше бөлшектің көлемі:     

nd

m

V

 

Егер бөлшек шар тәрізді болса, оның көлемі арқылы радиусын 

анықтауға болады. 

                                         

3

3

/

4

r

V

 немесе 

3

3

/

4

r

nd

m

 

Одан:                              

3

4

3

nd

m

r

                                                   (3) 

Егер бөлшек куб тәрізді болса, онда 

3

l

V

мұндағы: 

l

- кубтың 

қабырғасы: 

Одан:                         

3

nd

m

l

                                                 (3 a) 

 

Ультрамикроскоп арқылы коллоидтық бөлшектердің пішінін де 

жанама жолмен білуге болады. Егер бөлшектер пішіні сфера немесе 

куб тәрізді болса (изодиаметрлік бөлшектер), онда жарық ағынын 

бағытына  тәуелсіз  шашыраған  жарық  қарқындылығы  тұрақты 

болады.  Егер  бөлшектер  анизодиаметрлік  болса  (мысалы,  таяқша, 

табақша  және  т.б.  тәрізді),  онда  басқаша  көрініс  байқалады.  Егер 

түскен  жарықтың  бағыты  анизометрлік  бөлшектердің  өзектерінің 

(осьтерінің)  параллельді  болса,  онда  шашыраған  жарық 

қарқындылығы  аз,  ал  егер  олардың  өзектеріне  перпендикулляр 

бағытталса,  онда  шашыраған  жарық  қарқындылығы  көп  болады. 

Бөлшектер  үздіксіз  жылулық  қозғалыста  болғандықтан  олар 

өздерінің  орнын  жарық  ағынының  бағытына  қатысты  өзгертіп 

тұрады,  оған  сәйкес  шашыраған  жарықтың  қарқындылығы  да 

өзгертіп  тұрады.  Нәтижесінде  бөлшектер  жалт-жұлт  етіп  тұрады. 

Мұндай  кезде  бөлшектердің  пішіндері  анизометрлік  пішінде 

болады деген тұжырымдама жасауға болады. 

 

296 

 

 

1.3 Нефелометрлік әдіс 

Бұл  әдісте  жарықтың  шашырауына  негізделген  нефелометр 

деген  құралдың  көмегімен  жүйелерді  коллоидтық  бөлшектердің 

концентрациясы мен орташа өлшемін анықтауға мүмкіндік береді.  

Нақты дисперстік жүйе үшін белгілі-бір жарық көзін пайдаланғанда 

Рэлей теңдеуіндегі n

1

, n

2 

, ρ және λ шамаларының мәндері тұрақты 

болады. 

                                               

0

kcVJ

J

                                               (4) 

мұндағы:                          

const

n

n

n

n

k

2

2

2

2

1

2

2

2

1

4

3

2

+

24

 

Бұл өрнек арқылы жарықтың шашырау қарқындылығын өлшеу 

арқылы  екі  нәрсені  жүзеге  асыруға  болатынын  көрсетуге  болады: 

зерттеп 

отырған 

коллоидтық 

бөлшектердің 

пайыздық 

концентрациясын анықтау үшін (егер бөлшектер шамасы өзгермей 

және  зерттеп  отырған  бөлшектер  шамасы  стандарттық  зольдің 

шамасымен  бірдей  болса)  және  зерттеп  отырған  зольдің 

бөлшектерінің 

шамасын 

анықтау 

үшін 

егер 

пайыздық 

концентрация тұрақты бола отырып, қалыпты (стандартты) зольдің 

пайыздық концентрациясы тең болатын болса қолданылады. 

Нефелометр зерттеп отырған коллоидтық ерітінділердің жарық 

шашырату  қарқындылығын  стандарттық  ерітіндідегі  жарық 

шашырату  қарқындылығымен  салыстырмалы  түрде  анықтайды. 

Оның құрылысы 10.4 – суретте 

көрсетілген.  

Нефелометр  бірдей  екі 

цилиндр 

тәрізді 

ыдыстан 

тұрады, 

оның 

біріне 

стандарттық 

ерітінді, 

екіншісіне  зерттеп  отырған 

коллоидтық 

ерітінді 

толтырады.  Ыдыстарға,  бір 

жағынан  күшті  шоғырланған 

параллель 

сәуле 

түсіріп, 

Фарадей-Тиндаль 

эффектісін 

байқауға 

болады. 

Ал 

шашыраған  сәулелер  болса, 

ыдыстардың  жоғарғы  жағына 

 

жүктеу/скачать 3,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: