Оқулық «Қазақстан Республикасының құқық негіздері»
АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ НЕГІЗДЕРІ
жүктеу/скачать 1,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ НЕГІЗДЕРІ
16.1.Азаматтық құқық туралы ұғым Қазақстан Республикасының бір тұтас құқық жүйесі бірнеше салаға бөлінетіндігі бәрімізге мәлім. Сол салалардың бірі болып табылатын-азаматтық құқық. Азаматтық құқық сала ретінде елімізде қалыптасып келе жатқан нарықтық экономиканың бірден-бір негізі десек те болатын шығар. Өйткені, бұл саламен реттелінетін құқық қатынастарының шеңбері кең. Азаматтық құқығымен реттелінетін қатынастардың түсінігін беру үшін құқық теориясында қолданылып жүрген ережелерге сүйенуіміз қажет.Яғни, реттеу пәні мен реттеу тәсілдері.Осы жоғарыда көрсетілген екі категорияның негізінде азаматтық 256 құқығына сала ретінде тек анықтама ғана емес, оның басқа құқық салаларынан ерекшелігін де көрсетуге болады. Азаматтық кодекстің 1-ші бабының 1-ші тармағында көрсетілгендей, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі. Сонымен қатар, мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар да азаматтық заңдармен реттеледі, өйткені олар заң құжаттарында өзгеше көзделмеген, не мүліктік емес жеке қатынастар мәнінен туындамайды. Жоғарыда көріп отырғанымыздай, азаматтық құқығымен реттелінетін қоғамдық қатынастардың негізгісі болып табылатыны- мүліктік қатынастар. Сондықтан да айтып кеткен жөн болар, кез келген мүліктік қатынатар емес, қоғамның негізін қалайтын тауар-ақша қатынастары, яғни азаматтық құқық субьектілерінің кез келгенінің қатысуымен және әр түрлі көріністерде байқалатын мүліктік қатынастар. Мүліктік қатынастарға негізінен,қоғамдағы өндіріс құрал- жабдықтарына, мүліктік игіліктеріне және басқа да материалдық құндылықтарға байланысты туындайтын қоғамдық қатынастар жатады. Мүліктік емес жеке қатынастар, мүліктік қатынастарға тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастар және мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар болып 2 бөлінеді. Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастарға құндық маңызы жоқ қатысушылардың қоғамдық сиаптын белгілейтін материалдық емес құндылықтар жатады. Мәселен, әдеби шығармамен, ғылыми еңбекпен айналысушылар немесе өнертапқыш өзінің авторлығын анықтау туралы мәселе қойса, өзінің жекелігін қорғай отырып, бұл мәселе бойынша қоғамдық дербес қатынасқа түседі.Бұл қатынас мүліктік болып табылмаса да, мүлікпен тығыз байланысты,өйткені өнертабыс иесінің өнертабысын пайдаланғаны үшін онда авторлық сыйақы алу құқығы пайда болады. Қазақстан Республикасының Конституциясының 9-бабында азаматтың ар-намысы мен қадір қасиетіне қол сұғылмаушылық атап көрсетілген. 257 Сондай-ақ Ата Заңының 33-бабы «азаматтың жеке өміріне өміріне араласуға, оның ар-намысы мен қадір қасиетіне қол сұғуға тиым салынады» десе, осы баптың келесі тармағында, «тұрғын үйге қол сұғуға болмайтындығы» атап көрсетілген. Жоғарыда көрсетілген мүліктік қатынастармен байланысы жоқ жеке қатынастар, мүліктік емес жеке қатынастардың екінші тобын құрайды. Азаматтық заңдармен реттелетін қатынастар жиынтығын анықтай келе, бұл қатынастардың субьектілерін де атап көрсетуге болады. Оларға жеке тұлғалар (Қазақстан Респуликасының азаматтары, шетел азаматтары, азаматтығы жоқ адамдар), заңды тұлғалар, мемелекттік және әкімшілік-аумақтық бөлінісі. 1964 жылы Азаматтық Кодекспен салыстырғанда 1994 жылы 27-ші желтоқсанда қабылданған Азаматтық Кодекстің ерекшелігі сол, мемлекет азаматтық-құқықтық қатынастарға өзге қатысушыларымен тең негізде түсетіндігі атап көрсетілген. жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|