Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология
жүктеу/скачать 6,25 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия ( n altynbekov )
| Нуржігіт Алтынбеков
165 Латынша аты - Аверроэс. Өмірге Испаниядағы Кордова қаласында келеді. Жас кезінде мұсылман құқын, араб әдебиеті мен поэзиясын, соңынан дәрігерлік ғылымды, математика мен физиканы оқиды. Содан кейін философиямен айналыса бастайды. Ибн-Рошд көп жылдар Севилья мен Кордовада кадилық (соттың) қызмет атқарады. Өмірінің кейбір кезеңдерінде өзінің көзқарастарына бола діни қуғындауға ұшырайды. Ибн-Рошд ғылыми еңбектерінің көпшілігін Аристотельдің еңбектеріне түсініктемелер жасауға арнайды. Еуропа философиясында «Ұлы комментатор» (түсініктемеші) деген атаққа ие болған. Негізгі еңбектері: «Терістеуді теріске шығару», «Аспандағы денелердің қозғалысы жөнінде», «Алғашқы қозғаушы жөнінде», «Жан-дүние ғылымы жөнінде» т.с.с. Соңынан оған Данте «Білетіндердің ұстазы»деген ат береді. Өзінің философиядағы көзқарастарында Ибн-Рошд Дүниенің мәңгілігі мен шексіздігі жөнінде айтады. Әрине, ол - өз заманының туындысы болды, сондықтан ол Құдайды мойындады. Құдай-шындықтың мәңгілік қайнар көзі болса, материя - Дүниенің мүмкіндігінің мәңгілік кайнар көзі, өйткені «егер Жаратушы мәңгілік болса, онда жаратылған Дүние де – мәңгілік». Құдай - қажетті барлық, ол Дүниенің мүмкіндігі материяға бітім беріп, оны шындыққа айналдырады. Дүниедегі еш нәрсе пайда болып, я құрымайды, ол өзгеру арқылы басқа затқа айналады. Материя заттын ішкі мүмкіндігін кұраса, бітім (форма) оның сырткы іске асуына, өмірге келуіне әкеледі. Ибн-Рошд Аристотель философиясынын негізгі кағидасының бірі - «материя ешкашан бітімсіз, ал бітім материясыз өмір сүре алмайды» деген ойын толығынан колдап, оны әрі қарай тереңдетеді. Егер материя мен бітімді біз ажырата алмасақ, онда мүмкіндік пен шындық та -- бірегей, олардың айырмашылығы салыстырмалы ғана. Дүние мәңгілік болғаннан кейін, қайсыбір мүмкіндік ертелі-кеш шындыкқа айналуға тиіс. Ибн-Рошдтың таным ілімінде ақыл-ой негізгі орын алады. Әрине, Құранда да Дүние жөніндегі белгілі қағидалар берілген. Бірақ олар калың бұқараға |