Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»

 
274
банкротқа ҧшырауына, жеке және корпоративті бәсекеге 
қабілеттілігіне, кейде ӛзара әрекеттесетін адамдардың тағдырына, 
әсіресе әріптестердің балалары болған жағдайда, байланысты 
болады. 
Жасыңыз сәйкес келмейтін адамдармен табысу, ересектер мен 
балалардың ӛзара қарым-қатынасы, отбасылық қарым-қатынас - бҧл 
мәселелер қарым-қатынас жайлы әдебиеттерде аз дәрежеде 
қарастырылған. 
Шын 
мәнінде, 
бҧл 
қарым-қатынастардың 
бҧзылуына әкеліп соғатын елеулі қиындықтар тудыратын 
байланыстардың жас ерекшелігі сипатына және психологтар мен 
психиатрларға кеңес беру қҧзыретінде жиі кездесетін жеке 
мәселелерге байланысты. 
Әртҥрлі жастағы балалармен қарым-қатынас жасаудың 
қиындықтары, психологтардың пікірінше, кӛптеген балалардың 
қарым-қатынасқа теріс әсер ететін әртҥрлі сипаттамалық 
ерекшеліктеріне байланысты. Осылайша, В.Н. Куницынаның (1991 
ж.) зерттеулері барысында тҥрлі психологиялық тестілердің 
кӛмегімен Санкт-Петербург мектебінің 490 жоғары сынып 
оқушылары зерттелді. Жасӛспірімдер арасында әр тҥрлі 
қиындықтардың таралуына байланысты келесі қорытындылар 
шығарылды. Бірінші кезекте, ҧялшақтық (25% -дан 35% -ға дейін) - 
бҧл басқа қиындықтарға қарағанда жиі кездеседі, одан кейін 
келіспеушіліктер (19%), одан кейін терең интроверттілік (17%), 
аутистикалық (15%), шамадан тыс сезімталдық (12%). Сонымен 
қатар жеке қасиеттері бар адамдар саны ӛте жоғары, бҧл қасиеттер 
олардың 
коммуникативті 
жетістіктерімен 
ҥйлесімділігін 
тӛмендетеді: ӛзін-ӛзі бағалауы тӛмен адамдар - 43%, жоғары 
авторитарлық - 36%, агрессивті - 25%. Мектеп оқушыларының 
жартысына 
жуығы 
(43%) 
жақын 
қарым-қатынаста 
ӛзін 
қанағаттанарлықсыз 
сезінеді, 
жалғыздық 
сезімін 
сезінеді; 
бҧлбалалардың қарым-қатынастарындағы барлық қиындықтарды, 
кейде шынайы жағдайды кӛрсетеді, яғни достардың толық 
болмауын айқындай тҥседі.
Джон Холт ӛзінің «Балалардың сәтсіздіктерінің себептері» 
кітабында мектептік жҥйе балалардың психикасын және 
эмоцияларын бҧзатындығын айтады. Оның жҧмысы мектепті және 
ересектерді оларда жҧмыс істеуге, оқушыларды қорлайтын және 
сезімге бӛлеп, айыптады.
Гуманистік психологтар сәтсіздіктен 
және бас тартудан қорыққан оқушыларға ҥйренуге мәжбҥр емес, 
бейімделуге мәжбҥр етеді. Балалар ӛздерін қҧрметтеуді немесе 
тәртіпті бҧзғандығын сезінеді, немесе тҧтастай бҥлінеді. Барлық 
жағдайларда баланың жеке басы зардап шегеді, ол кейде қарым-
қатынаста, оның ішінде ҧялшақтықта кӛрінеді.
Ҧялудан басқа, 

275
қарым-қатынаста қиындықтарға алып келетін жеке қасиеттерін 
ажыратуға болады; олар келесідей қорытынды жасауға болады: 
■ 
адам ӛзімен қалай байланысуға болатындығын біледі, бірақ 
білмейді (жаман мінезі, ҧятсыздық, ӛзін-ӛзі бағалау); 
■ 
басқа адамдармен тіл табысқысы келмейді (аутизм,жалғыздық); 
■ 
қаншалықты біледі, бірақ мҥмкін емес және қаламайды 
(иеліктен шығару, әлеуметтік байланыстарды ҥзу, жалғыздық); 
■ 
біледі, бірақ іздемейді (терең интроверсия, ӛзін-ӛзі қамтамасыз 
ету, мотивацияның жоқтығы); 
■ 
біледі, және қалайды, бірақ қарым-қатынастан қорқады 
(уайымдау). 
Байланыстағы қиындықтардың аталған сипаттамалары, әдетте, 
терең жеке қасиеттер болып табылады. Адамдармен қарым-қатынас 
тәжірибесінде олар қолайсыз жағдайларда ауырлатыла алады, егер 
еленбесе, содан кейін толық жеке байланыстар ҥшін объективті 
кедергіге айналады. Мҧндай балалармен қарым-қатынас мҧғалімдер 
мен ата-аналардан жоғарыда жазылғандай толеранттылыққа ғана 
емес, сондай-ақ, белгілі бір балалардың қиындықтарын тҥсінуге 
және олармен бӛлісуге мҥмкіндік беретін эмоциялық интеллектіні 
талап етеді, бҧл ең ыңғайлы шарттары. 

жүктеу/скачать 3,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: