Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»

58
 
ерекшеліктері жатады. Деструктивтік қарым-қатынасқа ақпаратты 
жасыру, сӛйлесуден бас тарту, сҧрақтарға жауап беру кезінде 
ҥндемеу сияқты ӛзара әрекеттесудің тҥрлері жатады. Адамның 
мінез-қҧлқының екіжҥзділік, зияндылық, қулық, кекшілдік, басқаға 
жала жабу, сарказм, арсыздық, кӛлгірлік, бәсекелестік, тіпті 
қылмыстық әрекеттер сияқты жағымсыз қасиеттердің кӛрінісі де 
қарым-қатынасқа ҥлкен зиян келтіреді.
 
Деструктивті мінез-қҧлықтың таралған тҥрлеріне алдау мен 
ӛтірік айту, сондай-ақ бірнеше рет кӛмек кӛрсеткен адамның 
жақсылығын бағаламау жатады. Кезінде А.В.Суворовқа ӛз 
уақытында ол кӛп кӛмектескен ӛзі танитын адамның жақсылықты 
бағаламайтыны туралы айтып берді. Кәрі қолбасшы кҥліп жіберді: 
«Мен 
адамдардың 
ақыр 
соңында 
әрдайым 
жақсылықты 
бағаламайтын, онымен тең келмейтін, тіпті асып тҥсетінін жауларға 
айналатынын байқадым. Жер кҥннің пайдалы нҧрлары мен жаңбыр 
тамшылары ҥшін аспанға қалай жауап береді? – Ӛзінің шаң-
тозаңымен!» Жақсылықты бағаламайтын мінез-қҧлық кез келген 
адам ҥшін ӛкінішті, ӛтірік және алдау істің шынайы жағдайын 
бҧрмалайды, әрекеттің бағыныштылығына әкеледі, қарым-
қатынасты бҧзады.
Деструктивтік мінез-қҧлық әдетте оған екі жақтың да, ал кейде 
басқа адамдардың тартылатынымен ерекшеленеді. Барлық 
қатысушылар теріс эмоцияларды, жағымсыз экспрессия мен 
агрессияны сіңіреді, әдетте қалыпты ӛмір салтынан шығып, 
қайшылыққа тҥседі.
Агрессивті-жанжалды ӛзара әрекеттесу де деструктивтік 
мінез-қҧлыққа жатады. Ол әртҥрлі әрекеттерде кӛрінеді: кекшілдік 
пен дҧшпандықтан бастап, жазғыру мен ӛкініштерін айтуға дейін, 
айқайлау мен кӛпшілік алдындағы даулардан бастап, жай кҥңкілдеу 
мен тынымсыз сынға дейін. Кӛп жағдайда бҧл адамның ӛмірін 
тӛзгісіз ету ҥшін, оны ҥнемі шиеленісте ҧстау ҥшін жасалады. 
Қарым-қатынастың осындай деструктивті жағдайы туралы бір кҥні 
ӛзінің әзіл мен қалжыңға оралған шыншылдығымен белгілі, 
Александрийлік Театрдың бҧрын танымал комедиялық әртісі 
П.А.Каратыгин айтқан. 
Н.А.Полевой жазушының жерлеп жатқанда, 
«қанын бірталай ішкен» оның дҧшпаны Ф.Булгарин жақын жерде 
жҥріп, денені кӛтеріп шығатындардың арасынан шықпай қойды. 
Каратыгин оны итеріп, «Ары тҧр, сен оның кізі тірісінде талай 
тасыдын!» - деді.
Агрессивті-жанжалды мінез-қҧлықтың тағы бір тҥрі ӛкпе болып 
табылады. Ол ӛзіне деген ерекше аянышты саналы кекшіл 
ынталармен әрқашан байланыстыра бермейді. Кӛп жағдайда ӛкпе 
сезімі садомазохизммен ҧласады, ол ӛкпені дәу ӛлшемдерге дейін 

жүктеу/скачать 3,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: