Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»

61
 
кӛрсетті, олар оның айналадағылармен қарым-қатынас әдетін 
анықтайы, себебі ақпаратты қабылдау және беруге, ҧғыну және 
тҥсінуіне әсер етеді.
Кӛрнекі жүйе (сенсорлық арна) – бҧл субъект сыртқы әлемнен 
келетін ақпаратты қабылдайтын, ӛңдейтін және пайдаланатын жҥйе. 
Барлық сенсорлық арналары бар әрбір адам, әдетте, ең қолайлы бір 
ғана арнаны барынша пайдалануға тырысады, бҧл арна негізгі деп 
аталады.
Ақпаратты қабылдаудың және ӛңдеудің қандай да тәсілінің 
басым болуына байланысты негізгі кӛрнекі жҥйе 
ҥ ш с а н а т т а
берілуі мҥмкін:
■ 
визуалды (оптикалық) — кӛру бейнелері арқылы қабылдау, 
осындай типтің типтік кӛрінісі: «қалай кӛресіз»;
■ 
аудиалды (акустикалық) — есту әсері арқылы қабылдау, типтік 
сӛздер: «қалай естіледі» немесе «маған солай сияқты»;
■ 
кинестетикалық (қозғалыс-эмоционалдық) — сезімдер арқылы 
қабылдау, типтік сӛз: «тӛзімсіз атмосфера».
Қарым-қатынасқа аз әсер ететін ақпаратты ҧсыну жҥйелеріне иіс 
(«Біз жақындаған кезде раушангҥлдердің иісі қҧлпырып тҧратынын 
білемін») және дәм – дегустациялық («Табыс маған ӛте дәмді 
кӛрінді») жҥйелері жатады. 
Негізгі арнадан басқа жетекші кӛрнекі жүйе де бар. Ол мидың 
қазіргі сәттегі белсенділігін кӛрсетеді, қарым-қатынаста бҧл «қазір 
және осында» жағдайы.
Адамның миы сол және оң жарты шарлардан тҧратыны белгілі, 
және де әрқайсысы белгілі бір қызмет тҥрлеріне жауапты. Жетекші 
сенсорлық арнаны анықтау ҥшін, вербалды емес (сӛзбен емес) 
қатынау кілттері қолданылады, бҧл сұхбаттастың кӛз қозғалысын 
бақылау болып табылады.
Сенсорлық арна диагностикасында олар әсіресе айқын, себебі 
адамның ойы кӛзқарасының қозғалысына әсер етеді. Сҧхбаттасқа 
қарама-қарсы отырып, оны бақылау арқылы, мысалы, оның 
кӛзқарасы солға қарай жылжитынын кӛруге болады. Бҧл серіктестің 
мидың сол жақ жартысын қосқанын кӛрсетеді. Бҧл ақпарат біздің 
сҧхбаттасымыз талқыланған мәселе туралы жақсы хабардар 
екендігін және ӛз дәлелдерін келтіру ҥшін маңызды деректері мен 
дәлелдерін 
келтіруге 
тырысатынын, 
егжей-тегжейлерге 
тоқталатынын, айтылғандарды қорытындылауға тырысатындығын 
білдіреді.
Егер сҧхбаттас оң жаққа қарап тҧрса, онда эмоцияларды 
басқаратын мидың оң жартысы «қосылды», бҧл жерде барлық 
естеліктер шоғырланған және нақты әсерлер жинақталады.
Адамның кӛзқарасы ҥнемі жылжып отырады және серіктеске 

жүктеу/скачать 3,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: