161
ПРОЕКТ
амплитуда
,
жиілік
деп аталатын арнайы физикалық шамалар енгізіле-
ді. Бұл шамаларға тоқталмас бұрын, еркін тербелістің графикалық көрі-
нісін көрсетейік. Ол үшін горизонталь бағытта бірқалыпты қозғалатын
қағаз рулонына серіппеге бекітілген цилиндрді жанастырайық (сурет
5.2). Цилиндрдің қағазбен жанасқан бетіне нүктелік бояғыш затты орна-
ластырып, жүйені (цилиндр мен серіппені) еркін тербеліске келтірейік.
Тербелістің
t
уақыт ішінде қағаз бетіне түскен
графигі
Оt
горизонталь өсінің бойымен тараған тол-
қын тәріздес сызық түрінде көрініс береді (сурет 5.2
және 5.2,
а
). Мұндай толқындық сызықты
синусои-
да қисығы
немесе
гармоникалық қисық
деп атайды.
Дененің тербелмелі қозғалысын сипаттай-
тын шамалар уақыт ағымына қарай синусоида-
лық x = Asin (wt + q) заңға сәйкес өзгеретін болса,
ондай тербелістер
гармоникалық тербелістер
деп
аталады
. Периодты өзгеретін функциялар келесі
тақырыпта қарастырылады.
Еркін тербелістің графигіне сүйеніп (сурет 5.3),
оның
амплитудасының
,
периодының
және
жиілігі-
нің
физикалық мағыналарын аша аламыз.
Амплитуда
деп тербелістің ең үлкен ауытқуын айтады.
Амплтуданы
А
әрпімен белгілейді және ХБЖ-да
метрмен
(
м
) өлше-
неді. Графиктерде амплитуданы +
Ох
және –
Ох
кесінділері түрінде (сурет
5.2) немесе
А
әріптерімен белгіленген вертикаль сызықтар түрінде көрсе-
теді (сурет 5.2,
а
).
Сурет 5.2,
а
. Ауытқудың уақытқа тәуелділік графигі
x
A
Т
Т
2
Т
3
Т
t
–
A
0
Тербеліс
амплитудасы,
А
Тербеліс периоды,
Т
Тербеліс жиілігі,
1
2
ν =
1
T
Достарыңызбен бөлісу: 
