6
ПРОЕКТ
1. Біз 7-сынып физикасында
әлемде орын алатын сан алуан өзге-
рістерді
табиғат құбылыстары
деп атаған едік
. Табиғат құбылыс-
тарының
ішінде
механикалық құбылыстар
айрықша орын алады.
Оларды физиканың механика бөлімі зерттейді.
Механика
–
кинематика, динамика
және
статика
деп аталатын үш
бөлімнен тұрады.
Механиканың негізгі есебі:
қозғалыстағы дененің кез
келген уақыт мезетіндегі орнын анықтау
болып табылады.
Кинематика
деп денелердің массалары мен өзара әрекеттесу күш-
терін ескермей, олардың қозғалыстарын зерделеп
зерттейтін механика
бөлімін айтады.
Динамика
деп денелерге түсірілген күштерді ескере отырып, олар-
дың қозғалыс заңдылықтарын тағайындайтын механика бөлімін айтады.
Статика
деп күш түсетін денелердің тепе-теңдік шарттарын анық-
тайтын механика бөлімін айтады.
Біз бұл тарауда кинематика тұрғысынан
механикалық қозғалыс-
тарды
сипаттайтын боламыз.
Механикалық қозғалыс
деп денелердің кеңістікте уақыт өтуіне
қарай бір-бірімен салыстырғандағы орын ауыстыруларын айтады.
2. Механикалық қозғалыстарды сипаттау үшін кинематикада
кеңіс-
тік, уақыт, координата, материялық нүкте, траектория, жүрілген
жол, орын ауыстыру, қозғалыстардың салыстырмалылығы, жылдам-
дық, үдеу
деп аталатын базалық ұғымдар мен шамалар қолданылады.
Кейбір аталған ұғымдар мен физикалық шамалардың анықтамалары
7-сынып физикасында (§7–§11) берілген болатын. Алғашқы анықтамалар
мен түсініктерге арқа сүйей отырып, кинематикалық ұғымдарды бірте-
бірте тереңірек қарастыратын боламыз. Сондықтан жаңа материалдарды
жоғары деңгейде игеру үшін оларды қайталап, білулерің парыз.
7-сыныпта өте қарапайым қозғалысты – материялық нүктенің
Ох
өсінің бойымен
∆
t
=
t
2
–
t
1
уақыт аралығындағы түзу-сызықты бірқалыпты
қозғалысын қарастырдық.
Мұндай қозғалыста
жылдамдық пен
∆
x
орын ауыстыру векторлары және жүрілген
s
жол бір түзудің бойында
жатады. Сондықтан орын ауыстыру векторының
∆
x
=
x
2
–
x
1
модулі
жүрілген
s
жолдың ұзындығына тең болады:
∆
x
=
x
2
–
x
1
=
s
. Мұндай
§1.
МЕХАНИКАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС
7
ПРОЕКТ
жағдайда
бірқалыпты түзусызықты қозғалыстың теңдеуі
мына фор-
муламен өрнектелетінін білеміз:
∆
= ∆
x
t
немесе
= ∆
∆
x
t
.
(1.1)
Енді біз күрделірек
қисықсызықты қозғалыстарды
(мысалы, шеңбер
немесе парабола бойларындағы қозғалыстарды) қарастыратын боламыз.
Достарыңызбен бөлісу: 
