Сурет. 1-17.
15 жастағы ұл мен
27
Жоғарғы сынып кезеңі (12 -ден 17-18 жасқа дейін)
Жоғарғы сынып, не жасөспірімдік кезең жыныстық жетілумен
сәйкес келеді. Аздаған уақыт арасында ер және қыз балаларда
репродуктивті жүйе дамиды, оның морфологиялық және функциональды
жағдайы 17-18 жаста ересек адамдармен теңеседі. Жоғарғы сынып
кезеңінің негізгі сипаттамалары (1-17 сурет) төмендегідей:
Қарқынды жыныстық сарапталу.
Гипофизарлы-гонадты
және
гипофизарлы-бүйрек-үстілік
жүйенің белсенділігі артады.
Дене массасы мен бойдың қарқынды өсуі.
Қозғалыс және жүйке-психикалық белсенділіктің жоғарылауы.
Бұлшық ет күшінің және жұмысқа қабілеттіліктің айтарлықтай
жоғарылауы
.
Ми қызметінің реттелуі оның тек
құрылымының жетілуіне ғана емес, сондай-
ақ эндокриндік өзгерістер әсер етеді.
Пубертаттық кезең уақытына дейін қыздар
мен ұлбалалар қанындағы гонадотропиндер
көлемі төмен. Бірақ гипофиз және жыныс
бездерінің гормондар секциясының аздаған
және біртіндеп жоғарлауы – диэнцефальдық
құрылымның дамуының жанама айғағын
білдіреді.
Ер
балалар
тестестеронның
қандағы концентрациясы 15 жастан бастап
жоғарылап,
20
жаста
концентрациясы
тұрақталады. Көмей дамуымен қатар дауыс
мутациясы болады – бұл жасөспірімнің
жыныстық жетілу дәрежесінің маңызды
көрсеткіші. Аталық безінде жыныстық
жасушалар
дамиды
және
көптеген
гормондар
(эстрогендер,
андрогендер,
прогестерон)
синтезделеді.
Менархе
басталуының орта жасы – 12-13 жас.
Жыныстық
жетілу
кезінде
бой
ұзындығының ұлғаюы қарқынды, сондықтан
12-14 жаста қыз балалардың физикалық
дамуы ер балалардан озады. Мұндай
«қарқын» ер балаларда кешірек байқалады –
14 жаста, олар орта есеппен жылына 10 см-ге өседі.