Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

21
біл ген нәр се нің бә рі дәһ рі» бо ла ды, мұндай дін сіз, құ дай сыз адам дү ние нің 
ас тан-кес те нін шы ғар са да, сол мақ ұлық күй ін де қа ла ды.
Лай су ға май біт пес қой өт кен ге,
Кү ле міз қас қыр жа лап, дә мет кен ге.
Сол қас қыр ша алақ тап түк тап па дым,
Кө ңіл дің жай ла уы нан ел кет кен бе?
Кө ңіл ге шек шү бә лі ой ал май мын,
Сон да да оны ой ла май қоя ал май мын.
Ақыл дың жет пе ге ні ар ман емес,
Құ мар сыз құр мүл гу ге тоя ал май мын.
Жа ра ты лыс ты адам ба ла сы қан ша өз гер ту ге ты рыс қаны мен, лай су бә рі бір 
бұ лақ бас тау ын дай мөл дір бол май ды. Өйт ке ні «Ал ла та ға ла өл шеу сіз» де ген 
38-сө зін де гі ой ды мұн да «ләмә кән» ар қы лы ұғын ды рып тұр. Ал адам зат қа 
ме кен бер ген, өмір бер ген Ал ла та ға ла ның өз ме ке ні  – ләмә кән, яғ ни ме ке ні 
жоқ, мә лім емес. Оны бі лу ге қан ша ұмтылғанымен, адам зат тың қо лы нан кел-
мей ді. «Өл шеу сіз бен өл шеу лі ні бі лу ге бол май ды» де ген пәл са па лық ой дың 
түй іні осын да:
Ме кен бер ген, ха лық қыл ған ол ләмә кән
Түп ие сін көк се мей бо ла ма екен?
Жә не оған қайт пақ сың, оны ой ла май,
Өз ге мақ сат ақыл ға то ла ма екен?
Мі не, Абай Ал ла ға шек кел тір мей ті нін, кү мән сіз се ніп, бір сәт есі нен 
шы ғар май ты нын «Сон да да оны ой ла май қоя ал май мын» де ген сөз дер мен 
жет кі зе ді. Абай Құ дай ға құр ғақ жал ба рын бай ды, өйт ке ні тір ші лік ие сі «тар 
соқ пақ тың» бір ба сын ға на ием ден се, Хақ та ға ла екі жа ғын да «иіл тіп ұс тай ты-
нын», сон дық тан екі дү ние қы зы ғын 
да қа тар ой лап, ту ра жол дан тай-
май, «Имек жол да тия нақ, те гіс тік 
жоқ, Құ лап кет пе, ту ра шық, кө зі ңе 
бақ», – де ген түй ін мен аяқ тай ды.
Абай дың ді ни та ны мы, көз қа-
ра сы, мақ са ты, құ ді рет ті күш ке 
шү бә сіз се не ті ні, пә ни дү ние мен 
ба қи дү ние нің «әді лет, ша па ға тын» 
қа тар ұс та ға ны осы өлең де ай қын 
кө рін ген. «Оны құ лап кет пе, ту ра 
шық, кө зі ңе бақ» де ген ше ші мі нен 
де та ну ға бо ла ды.
Ойталқы
1.  Лай су де ген не? Лайдың сумен араласуы физикада қалай аталады?
2.  Судың қандай қасиеттері бар?
Абай дың  пәл са па лық  ли ри ка сын да 
орын ал ған бас ты мә се ле –­түп ие ні та­
нып бі лу. Абай ой та ны мын да ғы сөз бо­
ла тын  пәл са па лық  ой­пі кір лер дің  бә рі 
де осы мә се ле тө ңі ре гі не жи нақ тал ған... 
Түп  ие ні  ақыл мен  та ни  ал май сың,  жү­
рек пен  се зе сің  де ге ні  со пы лық  та ным­
ның өзек ті пәл са па сы на со ға ды екен.
Ме­кем­тас­Мыр­зах­ме­тұлы

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: