ретіндегі Құдайга деген сенімнің басымдылығы, күнэһар дүниедегі қасіретті болмыс немесе одан бас тарту, өз дегенінде түру менмендігі мен әлемді күшпен өзгертуге ұмтылу - міне, элемдегі ортағасырлык адам болмысының ішкі кайшылықтары осындай. Сонымен, діни философияда абсолюттік болмыс Қүдай болып табылады. Ол нағыз птынайы болмыс, ал табиғи әлемнің барлық нәрселері жэне адамның өзі де оның жаратылысы ғана, сондықтан олар шектеулі, жалған және тэуелді. Батыстың философиялык ойлау мэдениетіне кезінде Парменид зор рухани-интеллектуалдык эсерін тигізіп, дүниетанымдык бағдарды белгілі дәрежеде өзгертсе, эсерінің күші мен көлемі осыған жакындайтындай дүниетанымды Гегель де үсынады. Өзіне дейінгі ойшылдармен салыстырғанда Гегель болмыстың жаңа түсінігін береді. Егер оған дейін болмыс тұракты субстанция, абстрактылы жалпылык жэне түлғасыз казуалдык ретінде пайымдалып келсе, Гегель болмысты субъект ретінде түсінеді. Қозғалмайтын, өзгермейтін жэне түрақты деп түсіндіріліп келген болмысты Гегель эр түрлі формалардағы түзілімдерге айнала отырып, тарихи козғалысты 111
жүзеге асыратын субъект-субстанция ретінде негіздейді. Гегельдің ойынша аласталған күйдің субъекті жэне формалық түзілімдердің сыртка айналған шыайы субъекті - Абсолюттік Идея болып табылады. Абсолюттік Идея үшін болу - өзінен шығып, өзгеде өзін тыстандыру. Сондықтан табиғат Абсолютгік Идеяның бөтен болмысы болып табылады, ал мәдениет әлемі оның тарихи козғалыста өзінен өзіне айналуының ең күрделі формаларының бірі болып табылады. Әрбір табиғи зат,
