жамандық экелуіне карамастан, жалпы адамзат үшін ілгері басып үдей түсуі қажет, онсыз прогресс болмайды. Ал мемлекет болса, қолына шоғырланған билікке сүйеніп, адамдардың жеке түлға ретінде қалыптасуына жағдай жасай бермейді. Сондыктан, мелекеттік билікті эдептілік императиві негізінде калыптаскан кұкык арқылы шектеу керек. Осының аркасында мемлекет дами келе онда кұқықтык, азаматтык коғамньщ калыптасуына жағдай жасады. Канттың бірбеткей міндеттілік этикасының кейбір пікірлері хіх жэне хх ғасырлар философиясының дамуына зор эсер етгі. Ал XIX 77
ғасырдың ортасынан бастап францияда, германияда кант ілімін жаңартып, дамытқан ілімдер пайда болды. Фихте Иоганн Готлиб (1762-1814 жж.) философиялык ілімдер ғылымдар теориясы (ғылымдар туралы ғьшым) ретінде кандай да болмасын білімнің негізін кѳрсетулері керек деген пікірді ѳз ілімінің басты кагидасы етіп алған ойшыл. Негізгі еңбектері: “Ғылым туралы ілім” (1794 ж.), “Адамның міндеті” (1800 ж.) т.б. Фихте «ѳзіндік затты» танып-білуге болмайды деген пікірді мойындамайды жэне оны сынга алады. Оның пікірінше, алгашкы бастама барлыгын камтитын, аныктаушы нақтылык - абсолюттік “мен”. “Мен” өзінің дамып отыратын іс-әрекетіні” арқасында өзінің алгашкы бастама кезеңіндегі (сана - субъект) акыл-ойдың нактылығына қарама-карсы жағдай “баска менте” (табиғат - объект), одан кейін өз дамуының үшінші сатысы - екеуінің өзара карым-катынасына айналады. Бұл жердегі “мен” - рух, жігер, әдептілі, сенім ұғымдары, “баска мен” - табиғат жэне материя ұғымдары болса, олардың өзара катынастары синтез - бұрмалаушылыкка карсы күресіп жаткан адамның жігерін
