Дэл осы ортағасырлардан бастап тарих философиясы "тарих даналығына кұштарлык" ретінде калыптаса бастады. Өйткені, даналык қана кұдаймен байланысты кэсіп ретінде түсіндірілді. Діни канондардын апологеттері мен шіркеу иелерінің бұл даналыкты игерудегі "діни емес" білімге тыйым салып, адамдардың оны тану мүмкіндіктеріне шектеу салғанына карамастан эр алуан тарихи окиғалардың артында не бар деген мәселенің қойылуының өзі тарихтың мэнін философиялык игерудің онан арғы дамуын бекітті. Оның үстіне, антикалык заманнан бері коғамның мемлекеттік- кұкыктык жэне саяси күрылымының теорнясы мен тарихының, әділетті коғам және билік туралы ілімдердің маңызы арта түсті. Осылардың негізінде қоғам мен адам туралы философиялык ілімдер дамуының ішкі логикасы Жана заман мен Ағартушылык дэуірінде ерекше кырынан көрініп, әлеуметтік философияның ішкі ядросын кұрайтын философиялык-тарихи білімдердің негізі каланды. Гегель бойынша "сыншыл тарихнама" Жана заман жэне ағартушылык дэүірінде калыптасты. Бұл - философия мен гуманитарлық ой тарихының тандаулы білгірі берген ескертпе еді. Бұл түрғыдағы көрнекі мысал ретінде Вольтердің тарихи ғъшымға көзкарасын алуға болады. Философиялык білім тарихында ол алғаш рет "тарих философиясы", "мәдениет" жэне көбіне, "прогресс" (бұл термин Вольтерге дейінгі философтардың жүмыстарында да, - мысалы, Ф.Бэконда адамның табиғатты ғылымдар дамуының, математиканын, физиканың жэне т.б. аркасында игеруі идеясымен байланысты)
