Шеллингтің, Канттың, Гегельдің философияларында дамытылды. Лейбниц Готфрид Вильгельм (1646-1716). Немістің көрнекті физигі, математигі, тарихшысы жэне философы. Негізгі еңбектері: “Адамның акыл-ойы туралы жаңа тәжірибелер”, “Монадология” т.б. Лейбництің ілімі бойынша, қүдай өзінің ішкі даму зандылығына сәйкес түпнегіздерді (субстанция) дүниеге келтірді. Ал барлык мэнділіктердің, соның іпіінде материяның да, түпнегізі - ұсақ денелі, шамалы болса да саналы монадалар. Олар табиғаттың нағьгз атомдары. Монаданың негізгі 70
касиеттері: 1) барлык мэнділіктің түпнегізі ретінде ол карапайым және бөлінбейді; 2) олардың өз алдына бөлек жэне әрекетшіл мүмкіндігі бар. Монадалар кеңістікке көсілмейді. Олай болса, монадалар физикалык, немесе геометриялык тұрғыдан карастыратындай денелер қатарына жатпайды, олар тек “философиялық нүкте” ғана, баскаша айтканда әрекетшіл күштің түпнегізі. Монадалар табиғи жолмен жоғалмайды, өшпейді, бірак баска күштің (кұдайдың) эсерімен пайда болуы да, өшуі де мүмкін. Алғашкы монада - кұдай, ал қалғандары оның сәулелері. Біздің денелер, заттар, кұбылыстар деп жүргендеріміз шындығында монадалар жиынтығы, ал кеңістік пен уакыт - монадалар күшінің көрінісі. Монадалар күшінің әрекеттілігі оның “еске алу” кабілетінде жинакталған. Монадалардың әртүрлілігі олардың “еске алу” кабілеттерінің эртүрлілігіне байланысты. Монадалар өздерінің “еске алу” кабілеттерінің даму сатыларына карай бірнеше түрлерге бөлінеді: 1) “еске алу” кабілеті бейсаналык күйіндегі карапайым, ұйкыда жаткан
