6.
Егер b=20, болса, әрбір өрнектің мәнін тап:
b : 5
b + 56
b + (b – 10)
(b + b) : 5
7.
5 · 5 + 25
36 : 4 · 2
(73 – 64) · 5
8 · 3 – 20
35 : 5 · 3
(26 +
19) : 5
181
5
-ТI КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ
5
-КЕ БӨЛУ КЕСТЕСI
1.
Кестені есіңде сақта
:
5 · 5 = 25
25 : 5
5 · 6 = 30
6 · 5
30 : 5
30 : 6
5 · 7 = 35
7 · 5
35 : 5
35 : 7
5 · 8 = 40
8 · 5
40 : 5
40 : 8
5 · 9 = 45
9 · 5
45 : 5
45 : 9
2. 5 · 2 4 · 9
8 · 3 6 · 4
40 : 5 36 : 4
5 · 5 3 · 7
7 · 5 5 · 7
45 : 5 36 : 4
3.
Жылыжайдан бір гүлшоқ үшін 5 гүл алды.
9 осындай гүлшоқ үшін неше гүл алу керек
?
4. Кестені толтыр:
Бөлінгіш
15
20
25
30
35
40
45
Бөлгіш
5
5
5
5
5
5
5
Бөлінді
5.
Ұзындығы 9 см-ге тең таспа сыз және оны
бүктеп, теңдей үш бөлікке бөл. Әрбір бөлікте
неше сантиметр таспа бар
?
6.
Дүкенге әрбірінде 10 кг-нан 5 жәшік шабдалы әке-
лінді. Түске дейін 40 кг шабдалы сатылды. Саты-
латын тағы да неше килограмм шабдалы қалды
?
7.
(18 + 17) : 5
(65 – 25)
: 8
5 · (6 + 4)
(79 – 34) : 5
(19 + 16) : 7
4 · (7 + 3)
182
1.
Аэродромда 4 тікұшақ және 12 ұшақ бар еді.
Ұшақтар тікұшақтардан неше есе көп? Тікұшақ
ұшақтардан неше есе кем
?
2.
Мектеп бақшасына 4 түп шие және 8 түп бехе
көшеті отырғызылды. Бехе шиеден неше есе
көп? Шие бехеден неше есе кем
?
Есiңде сақта:
Бір сан екінші саннан неше есе кем екенін
білу үшін үлкен санды кіші санға бөлу керек
.
3.
Төмендегі тапсырмаларды орында
:
1) Кубиктердің жартысы қанша
?
2) Кубиктердің үштен бір бөлігі қанша
?
3) Кубиктердің төрттен бір бөлігі қанша
?
4.
Теңдеуді шеш:
x · 7 = 49 64 : x = 8 81 : x = 9 x · 3 = 12
5.
Мектеп шеберханасына қатысты есеп құрастыр
және шеш:
Бар еді
Әкелінді
Болды
Шеберхана
құралдары
– 36
Ара – 27
Сүргі
– 27
?
6.
5 · 9 – 4 · 8 40 : 5 + 32 : 4 5 · (11 – 5)
5 · 8 + 4 · 3 36 : 4 – 18 : 3 4 · (18 – 9)
183
фИгУРАЛАРДЫҢ АУДАНЫ
1.
Төмендегі фигуралардың аудандарын көзбен ша-
малап салыстыр
:
2.
1)
2)
1-фигурада үшбұрыш төртбұрыштың ішіне
толық орналастырылған; 2-фигурада квад-
рат бесбұрыш ішіне толық орналасқан. Бұл
үшбұрыштың ауданы төртбұрыш ауданынан
кіші, квадраттың ауданы бесбұрыштың ауда-
нынан кіші екенін білдіреді.
Аудан — өлшеуге болатын шама.
3.
Әрбір фигурадағы тең квадраттарды са-
нап, фигуралардың ауданын салыстыр.
Фигуралардың ауданын шамалап, үстіне-үстін
қойып салыстыруға бола ма?
184
4.
Ұзындығы 41 м болған бір бөлек сымнан 5 см
қырқып алынды. қалған сымды теңдей 4 бөлікке
бөлді. Әрбір бөлік сым неше метрге тең?
5.
36 : 4
және
35 : 5
16 : 4
және
30 : 5
2 · 9
және
3 · 6
6.
49 кг жеміс бар еді. Тосап дайындау үшін
20 кг, шырын дайындау үшін 19 кг жеміс
жұмсалды. Неше килограмм жеміс артып
қалды?
7.
(14 – 9) · 5
(11 – 7) · 8
4 · (14 – 6)
(13 – 8) · 4
(12 – 6) · 3
5 · (12 – 8)
1.
Шынардың биіктігі 14 м. Мәж-
нүнталдың биіктігі одан 4 м кем.
Мәжнүнталдың биіктігін анықта.
Есептің сұрағын ол санды
бірнеше есе кемітуге қатысты
болатындай етіп өзгерт.
2.
35 : 5 · 2
4 · 9 + 14
18 : 2 – 9
20 : 4 · 5
3 · 8 – 24
16 : 4 + 6
3.
Ауданы тең фигуралардың рет нөмірін жаз:
4.
Теңдеуді шеш:
24 + x = 46 30 – x = 10
3 · x = 18 20 : x = 5
185
5.
Әрбір қапшықта 3 кг-нан 9 қапшық науат са-
тып алынды. Алынған барлық науаттың массасы
қанша?
6.
Үстелдің биіктігі 9 дм, орындықтың биіктігі 6 дм.
Үстел орындықтан неше дециметр биік? Орындық
үстелден неше дециметр аласа?
7.
4 · 4
4 · 7
16 : 4
28 : 4
4 · 5
4 · 8
20 : 4
32 : 4
ӨТКЕНДЕРДI ПЫСЫҚТАУ
1.
Дүкенде бір күнде 34 үстел, одан 6-ау көп
орындық, орындықтан 5 есе кем шкаф сатылды.
Неше шкаф сатылған?
2. Амалдардың белгілерін теңдіктер дұрыс бо-
латындай етіп қой:
5 5 = 25
9 3 = 27
8 2 = 16
5 5 = 1
9 3 = 3
8 2 = 4
5 5 = 10
9 3 = 12
8 2 = 10
5 5 = 0
9 3 = 6
8 2 = 6
3.
Әрбір фигураның атын ата. Бұл фигуралардың
арасында үшбұрыштар нешеу? Төртбұрыштар ше
?
1)
2)
3)
4)
5)
4. 4 · 7 5 · 7 16 : 2 32 : 4 20 : 5 15 : 5
3 · 9 2 · 9 24 : 4 24 : 6 40 : 5 40 : 8
186
5. Сурет негізінде есеп құрастыр және оны шеш:
5 кг
? кг
6
.
Велосипедшілер жарысында Алмас мәреге 35
минутта, Алтын 40 минутта жетіп келді. Алмас
Алтыннан неше минут бұрын келген? Алтын Ал-
мастан неше минут кейін келген
?
7.
5 · 3 + 35
27 : 3 · 2
(19 + 16) : 5
4 · 4 – 10
30 : 5 · 3
(63 – 54) · 5
8.
қабырғалары 2 см және 3 см болған тік төрт-
бұрыш тарды тап және оларды дәптеріңе сыз
:
9.
Үй құрылысында 38 кірпіш теруші, одан 8 адам
кем сылақшы жұмыс істеді. құрылыста барлығы
неше құрылысшы істеген
?
10.
5 · (8 – 4)
(13 – 8) · 5
(35 – 10) : 5
4 · (5 + 3)
(12 – 7) · 5
(20 +16) : 4
187
6
-НЫ КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ
6
-
ғA БӨЛУ
1.
6
12
18
24
30
36 42
Есiңде сақта:
6 · 6 = 36
36 : 6
6 · 7 = 42
7 · 6
42 : 6
42 : 7
2.
Сурет негізінде есеп құрастыр және оны шеш:
6
дана
6 тәрелкеде —
? дана
3.
6 · 6 + 24
7 · 6 – 22
(70 – 28) : 6
6 · 7 – 42
5 · 6 + 30
(19 + 17) : 6
4.
Фигурадағы 1 таяқшаның орнын
үйшік артқы жаққа қарайтындай етіп
өзгерт.
5.
Радиусы 2 см 7 мм-ге тең болған шеңбер сыз.
Шеңбер орталығын әрiппен белгiле.
6.
Балалар бақшасына 6 түп тұт және 12 түп шие
көшеті егілді. Шие тұттан неше есе көп? Тұт
шиеден неше есе кем?
7.
6 · 5 : 10
36 : 6 + 34
6 · 7 + 18
5 · 6 : 10
42 : 6 + 13
4 · 8 – 30
188
1.
Кестеден жауабы 48, 54, 8, 9 болатын сандарды
тап:
0 6 12 18 24 30 36 42 48 54
6 · 8 = 48
8 · 6
48 : 6
48 : 8
6 · 9 = 54
9 · 6
54 : 6
54 : 9
2.
6 · 6 + 14
6 · 9 – 34
42 : 6 · 4
6 · 8 – 28
6 · 7 + 17
54 : 6 · 2
6 · 4 + 36
5 · 9 – 45
48 : 6 · 3
3.
Тік төртбұрыштардың ауданын көзбен шамалап,
ауданы ең үлкен фигураны, ауданы ең кіші фи-
гураны айт
:
Квадрат қабырғалары бір сантиметрден болған
квадраттың ауданы бір квадрат сантиметрге тең
болады. «Квадрат сантиметр» сөзі сандардың
жанына қысқаша 1 кв.см, 5 кв.см деп жазылады.
4.
Мәні 8 бен 7-ге тең болатын мысалдарды тап:
27 – 20 38 – 30 80 – 70 – 2 14 – (11– 4)
1)
2)
3)
4)
5)
189
5.
Әрқайсы фигурада неше квадрат сантиметр бар
екенін санап жаз:
6.
Есептердің шешімін салыстыр:
1) қауынның массасы 4 кг, қарбыз одан 2 кг
ауыр. қарбыз неше килограмм шығады?
2) қауынның массасы 4 кг, қарбыз одан 2 есе
ауыр. қарбыз неше килограмм шығады?
7.
40 + 6 · 5
80 – 6 · 9
48 : 6 + 12
60 – 6 · 8
30 + 6 · 7
54 : 6 + 21
1. Кестеден жауабы 36, 42, 48, 54 болатын мысал-
дарды айт:
6 · 6 = 36
36 : 6
6 · 7 = 42
7 · 6
42 : 6
42 : 7
6 · 8 = 48
8 · 6
48 : 6
48 : 8
6 · 9 = 54
9 · 6
54 : 6
54 : 9
2.
Тағамға 4 пияз, пияздан 2 дана көп сәбіз,
сәбізден 4 есе көп картоп салынды. Тағамға
қанша картоп салынған?
3.
қабырғалары 2 см және 4 см болған тік
төртбұрыш сыз. Оның периметрін анықта.
4.
Егер a = 36, a = 42, a = 48 болса, a : 6 өрнек-
тің мәнін тап.
190
5. Әрбір фигураның ауданын квадрат сантиметр
модельдерінің көмегімен тап:
Фигуралардың ауданын табу дегенде, сол
фигураны ажырату мүмкін болған квадрат
сантиметрлердің санын табуды түсінеміз.
6.
Шаруашылықта биыл 15 үй құрылды. Өткен
жылы биылғыдан 6 үй кем құрылған еді. Екі
жылда неше үй құрылған?
7.
42 : 7 · 3
36 : 4 · 3
6 · 8 + 40
54 : 6 · 2
28 : 7+ 4
6 · 9 – 24
7
-Ні КӨБЕЙТУ ЖӘН
7
-гЕ БӨЛУ
1.
0
7
14
21
28
35
42
49
56
63
7 · 7 = 49
49 : 7
7 · 8 = 56
8 · 7
56 : 7
56 : 8
7 · 9 = 63
9 · 7
63 : 7
63 : 9
2.
Дүкенде 63 тоңазытқыш бар еді. 6 күнде әр
күні 9-дан тоңазытқыш сатылды. Сату үшін тағы
қанша тоңазытқыш қалды?
191
3.
7 · 7 + 21
7 · 4 + 28
56 : 7 · 2
7 · 5 – 30
7 · 8 – 50
63 : 7 · 3
4.
Әрбір тік төртбұрышта неше торкөз бар? Әрбір
фигураның ауданы неге тең?
5.
Диаметрі 4 см шеңбер сыз. Бұл шеңбердің ра-
диусы неге тең?
6.
Бір түп лимоннан 26, екінші түп лимоннан 19
лимон үзілді. Барлық лимондар 9 қағаз қапшыққа
теңдей бөліп салынды. Әрбір қапшыққа нешеуден
лимон салынған?
7.
7 · 9 – 30
56 : 7 + 8
24 : 3 · 2
7 · 7 – 20
63 : 9 + 7
32 : 4 · 2
1. Кестені толтыр:
Көбейткіш
7
7
7
7
7
7
7
Көбейткіш
3
4
5
6
7
8
9
Көбейтінді
2.
Тігіншілік шеберханасында 14 метр матадан 7 бір
түрлі шалбар тігілді. 9 осындай шалбарға неше метр
мата керек болады?
3.
1) Бірінші көбейткіш 6. Екінші көбейткіш 7,
көбейтіндіні тап;
2) Бөлінгіш 56, бөлгіш 7, бөліндіні тап.
192
4. Ауданы бірдей болған фигураларды тап:
5.
Төмендегі сандардың көбейтіндісін бір бағанға,
бөліндісін екінші бағанға жаз және мәнін тап:
42 : 7 6 · 8 35 : 5 5 · 9 48 : 8 6 · 4
6.
Ғайша 5 жасар. Әкесі қызынан 7 есе үлкен.
Әкесi неше жаста?
7.
63 : 7 · 3
42 : 7 · 6
28 : 4 + 13
56 : 7 · 4
48 : 6 · 3
36 : 6 + 43
1. Кестені толтыр:
Бөлінгіш
21
28
35
42
49
56
63
Бөлгіш
7
7
7
7
7
7
7
Бөлінді
2.
(60 – 18) : 7
(29 +
20)
: 7
5 · (17 – 9)
(18 + 18) : 6
(35 + 19) : 6
7 · (18 – 12)
3. Өрнектерді жаз және олардың мәнін тап:
1) 7 және 8, 6 және 5, 7 және 9 сандарының
көбейтіндісі;
2) 56 және 7, 42 және 6, 49 және 7 сандарының
бөліндісі.
193
4. Әрбір фигурадағы квадрат сантиметрлерді сана.
Әрбір фигураның ауданы неге тең?
5. 6 · 7 7 · 6
7 · 8 7 · 5
42 : 7 56 : 7
7 · 4 7 · 3
6 · 5 7 · 8
21 : 3 21 : 7
6.
21 м матадан жейде тігу үшін үштен бір бөлігі
қыр қып алынды. Неше метр мата қырқып алынған?
7.
Төмендегі теңдік дұрыс болатындай етіп бос
орынға сан қой.
8 · = 48
· 7 = 49
42 : = 7
5 · = 25
· 8 = 64
32 : = 8
8
-ДІ КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ
8
-гЕ БӨЛУ
1.
0
40
8
48
16
56
24
64
32
72
8 · 8 = 64
64 : 8
8 · 9 = 72
9 · 8
72 : 8
72 : 9
194
2.
Әрбір ыдыста 5 кг-нан бал бар. 8 осындай ыдыс-
та неше килограмм бал бар?
3. 24, 32, 45, 48 сандарының қайсы бірі 8-ге
бөлінеді?
4.
1) Әрбір фигурадағы квадрат сантиметрлерді са-
нап, әрбір фигураның ауданын анықта:
2) Фигуралардың ауданын салыстыр.
5.
8 · 5 – 8 · 3
8 · 9 + 8 · 1
72 : 8 – 48 : 6
8 · 2 + 8 · 4
7 · 8 – 6 · 6
56 : 8 + 64 : 8
6.
32 л сусынды 8 бидонға теңдей бөліп құйды. 40
литр сусынды құю үшін осындай неше ыдыс ке-
рек?
7.
(28 + 28) : 8
(69 – 29) : 8
28 : (11 – 7)
(89 – 25) : 8
(29 + 27) : 8
16 : (11 – 7)
1.
Тігіншілік
шеберханасында
42 м атластан 7 бір түрлі көй-
лек тігілді. Осындай 10 көй-
лекке неше метр атлас керек?
2.
49 – 72 : 8
7 · 8 + 4 · 6
50 : 5 – 50 : 10
64 – 8 · 8
9 · 5 + 5 · 9
70 : 7 + 20 : 10
3.
Егер a = 48, a = 64, a = 72 болса, a : 8 өрнектің
мәнін тап.
195
4. Теңдік және теңсіздіктер дұрыс болатындай етіп
бос орындарға сандар қойып шық:
50 мм = см
6 см = мм
4 дм < см
80 мм = см
8 см = мм
5 дм > см
5.
Мәні 8 және 9-ға тең болған мысалдарды тап:
72
:
9 42
:
6
64
:
8
48
:
6
6.
Балабақшаға 32 пиала және одан 4 есе кем
шайнек әкелінді. Балабақшаға барлығы неше
шайнек пен пиала әкелінген?
7.
32 : 8
42 : 6
7 · 8
9 · 4
54 : 6
36 : 6
8 · 8
9 ·
6
9
-ДЫ КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ
9
-
ғA БӨЛУ
1.
0
9
18
27
36
45
54
63
72
81
Әрбір мысалдың жауабын есте сақта:
9 · 9 = 81
81 : 9 = 9
2.
18 орам жіптен бірдей 2 бешпет тоқылды. Сондай 9
бешпет тоқу үшін неше орам жіп керек?
3. Кестені толтыр:
Көбейткіш
9
9
9
9
9
9
9
Көбейткіш
3
4
5
6
7
8
9
Көбейтінді
4.
9 · 9 + 9
81 : 9 · 2
(42 + 14) : 8
8 · 9 – 2
72 : 9 · 4
(83 – 20) : 7
196
5.
Әрбір фигурада нешеуден торкөз бар? Әрбір
фигураның ауданын тап.
6.
Бояушы бірінші күні 9 терезені, екінші күні одан
2 есе артық терезені бояды. Бояушы екі күнде
неше терезе бояған?
7.
(36 + 28) : 8
(97 – 34) : 9
(20 + 28) : 6
(90 – 18) : 9
(29 + 25) : 9
(58 – 26) : 8
1. Ұзындығы 4 см, ені 3 см болған тік төртбұрыш
квадрат сантиметрлерге бөлінген. Әрбірі 4 кв.см
болған 3 қатар немесе әрбірі 3 кв.см 3 баған пай-
да болған. Тік төртбұрыштың ауданын есептеу үшін
4
және 3 сандарының көбейтіндісін табу керек.
4 · 3 = 12 немесе 3 · 4 = 12
?
Жауабы: 12 кв. см.
Тік төртбұрыштың ауданын есептеу үшін
оның ұзындығы мен енін өлшеп, пайда
болған сандарды көбейтеді.
197
2.
Теңдеуді шеш:
44 + x = 88
58 – x = 20
25 : x = 5
x · 7 = 49
3.
1) Сурет негізінде есеп құрастыр және оны шеш:
Бір ыдыс тағы
бен зиннің
сыйым дылығы
Ыдыс-
тардың
саны
Барлық ыдыс-
тағы бен зин нің
сыйымдылығы
9 литр
8
?
?
8
72 литр
9 литр
?
72 литр
2) Екі өзара кері есеп құрастыр және оны шеш.
4. 5 · 6 6 · 8
6 · 3 9 · 2
24 : 3 54 : 9
9 · 9 7 · 3
2 · 7 7 · 2
63 : 7 18 : 6
5.
Фигураларды дәптеріңе сыз және олардың ауда-
нын салыстыр:
6.
Бейнелеу өнері көрмесіне Насиба 18 сурет дай-
ындады, досы Нағима одан 3 есе кем сурет
дайындады. Көрмеге екі дос барлығы неше су-
рет дайындаған?
7.
90 : 10 6 · 10 30 : 10 80 : 10 + 80 : 8
50 : 10 8 · 10 20 : 10 50 : 50 + 40 : 4
198
КӨБЕЙТУ КЕСТЕСI
1.
·
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
3
3
6
9
12
15
18
21
24
27
30
4
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
5
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
6
6
12
18
24
30
36
42
48
54
60
7
7
14
21
28
35
42
49
56
63
70
8
8
16
24
32
40
48
56
64
72
80
9
9
18
27
36
45
54
63
72
81
90
2.
Перизат анасымен 9 түп райхангүл көшетін,
одан 3 есе көп раушангүл көшетін отырғызды.
Олар барлығы қанша көшет еккен?
3.
64 : 8
81 : 9
45 : 9
32 : 8
72 : 8
72 : 9
24 : 6
16 : 8
4.
a · 8, b : 7 өрнектің мәнін тап.
a
9
8
7
6
b
63
56
49
42
a · 8
b : 7
5.
36, 37, 45, 81 сандарының қайсы бірі 9-ға
бөлінеді?
6.
Бір орамда 75 см сымтемір бар еді. Одан
бірнеше сантиметр кесіп алынды да онда 32 сан-
тиметр қалды. Неше сантиметр кесіп алынған?
7.
47 + 54 : 6
69 – 6 · 6
81 : 9 · 3
80 – 21 : 3
35 + 7 · 5
72 : 8 · 4
199
БӨЛУ КЕСТЕСI
1.
4
6
8
10
12
14
16
18
: 2
6
9
12
15
18
21
24
27
: 3
8
12
16
20
24
28
32
36
Достарыңызбен бөлісу: |