П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


Ш , С  дыбыстарының ұяң ж ұбы ж ,  з



Pdf көрінісі
бет226/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Ш , С 
дыбыстарының ұяң ж ұбы ж , 
з 
екені 
белгілі. Ш -с алмасулары сияқты 
ж -з 
ды бы с- 
тары ны ң да алмасуы кездеседі. М ысалы, 
жыт-
зыт, жытыр-зытыр, жэбір-зэбір, зекі-жекі, зекіру-
жекіру
сияқты варианттарда сөз басында алмасса, 
найж ағай-найзағай, қаужа-кауза, тэжім-тәзім
сияқты сөздерде сөз ішінде алмасып отырады. 
Сөз соңында 
қыж-қыж қайнады, қыз-кыз қайнады
деген еліктеуіш сөздерде кездеседі.
8. Қ азақ тілінде 
з-й, ж-й 
алмасулары ертеде 
болған тәрізді. Сонды қтан бұл дыбыстардың 
алмасуы арқы лы ж асалған варианттар қазіргі 
қазақ тілінде сирек кездеседі. Мысалы, 
сөз-сөйле,
жаз-жай (дастарқан жаз - дастарқан жай), жаз-
жай (жаз-жайла), жазыл-жайыл
т.б.
Ал 
ж -й 
алмасуы 
ажырат-айыр, аждаһа-
айдаһар, жэ-иэ, үж ым-үйым
сияқты сөздерде 
кездеседі. 
Ж-й 
немесе 
й-ж 
алмасулары тіларалық 
й-ж 
алмасуының бір түрі болуы да мүмкін. 
Ожак-
ояқ, бүжақ-бүяқ, ол жер-ожер-ойер
сияқты сөйлеу 
тілінде кездесетін
ж -й 
алм асулары н й -м ен
айты латын тілдердің әсері дейтін пікірлер жиі 
кездеседі.
Ж -з 
дыбыстары 
д 
дыбысымен де алмасып 
қолданылады. М ысалы, 
ежірей-едірей, бажырай-
бадырай, күжірей-күдірей, бүжыр-бүдыр
сөздерінде 
ж-д 
дыбысы алмасып қолданылса, 
бедірей-безірей
дегенде 
д-з 
дыбыстары алмасып тұр.
Қатаң [с] және [ш] дыбыстары қатаң [т] 
ды бы сы м ен алм асаты н кездері болады. 
С-т
дыбыстарының алмасуы 
сірес-тірес, саяз-тайыз,
сонау-т онау, ыссы-ыстық
(диссим .) дегенде 
байқалады.
Ал 
ш-т 
дыбыстарының алмасуымен 
шіре-тіре
(сіре), қылшық-қылтык, бүршік-бүртік, бөлшек-
бөлтек
сөз варианттары жасалған.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет