П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет642/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   638   639   640   641   642   643   644   645   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Ғьиіым таппай мақтанба
(Абай). 
Филипп пат-
ша баласы ер коңілді
(Абай). 
М эскеу бардым, не
кордімЧ
(Ж амбыл). 
Ғашықтың т ілі-т ілсіз тіл
(Абай). Сондай-ақ бірыңғай мүшелердің алдың- 
ғы создеріне кейде грамматикалық тұлғалардың 
жалғанбай қолдануын, мысалы, 
ащы 
мен 
тәттіні
татқап білер, алыс нен жақынды жортқан білер
дегендегі 
ащы 
мен алыс сәздерін түбір тұлға не- 
месе атау септік тұлғасы деуге ешбір негіз жоқ. 
Создің түбір тұлғасы білдіретін негізгі жалпы 
грамматикалық мағынасы сөз табына қарай топ- 
таудың бір межесі болып табылады да, ол соз сол 
соз табыны ң грамматикалық тұлғалары арқылы 
түрленудің нәтижесінде кейін сөйлеу процесінде 
пайда болатын категориялық грамматикалық ма- 
ғыналармен қатар омір сүреді. Яғни түбір тұлға- 
ға жаңа грамм атикалы қ форма ж алғаны п, о ған
жаңа (категориялы қ) грамм атикалы қ м ағы н а 
үстелгеннен түбір білдіретін негізгі жалпы грам- 
матикалық м ағы на жоғалып кетпейді. М ысалы, 
ағаш, бала, кітап 
создерінде заттық м ағы на, 
жақсы, үлкен, сары 
создерінде сындық м ағы на, 
кел, айт, кор 
создерінде қимылдық мағына - түбір 
білдіретін м ағы н а болса, бұл создердің грамма- 
тикалық тұлғалар арқылы озгеріп, жаңа грамма- 
тикалы қ м ағы н аға ие болған түрлерінің озінде 
сол түбір білдіретін м ағы на сақталады; 
ағашты
кес, бұл - баланың кітабы 
дегендерде зат есімге 
тура об ъектілік (табыс септік 
-ты 
ар қы л ы ), 
меншіктілік (ілік септік-ның арқылы), 3-жақ тәу- 
елдік (-ы ) м ағы на үстелсе де, бұл создерде зат- 
тық мағына осы тұлғаларында да бар. Сондай-ақ 
келді, айтысқансың, кормесем 
тәрізді тұлғалар- 
да бұл создер откен ш ақты қ 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   638   639   640   641   642   643   644   645   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет