етістік түбір тұлғасында
түрып колданылмайды.
Етістіктің бұй ры қ рай
(2-ж ақ анайы) сырттай қалып етістіктерінің 3-
ж ақта
(ол отыр, тұр, жүр тәрізді)
қолданылуын
түбір тұлғамен барабар деп түсіну қате екені тағы
да жоғарыда ескертілді, оны естен шығаруға бол-
майды. Екіншіден, етістік тек жіктеліп барып не-
месе кейде
-у
тұлғалы тұйық етістік (қимыл атауы),
анықтауыш ты қ қаты наста - есімше, адвербиал-
ды қ мәнде косемше түрлерінде ғана қолданыла
алады:
оку үшін келді, оқыған бала, айтар соз,
беретін жауап, дауыстап оқыды, жүре сойлесті,
оқығалы келдіт.б.
Үшіншіден, етістік түбірлері
отыр, тұр, жатыр
қалып етістіктері мен бүйрық
рай гұлғасын есептемегенде тікелей жіктелмейді.
Оның үстіне етістіктің түбір тұлғасына үстелетін
ф ам матикалы қ формаларының бәрі де, жоғары-
да көрсетілгендей, бірдей жіктеле бермейді, яғн и
-ыңқыра, -іңкіре, -ңқыра, -ңкіретұлғалы
күшейт-
пелі етістік (кей еңбекте сипат тұлғасы деп ата-
лады), етіс тұлғалары, болымсыз етістік түрлері
тікелей жіктелмейді, оларға түбір тұлға сияқты
есімше, көсемш е, рай, ш ақ тұлғалары ны ң бірі
үстелгенде ғана, ж іктік жалғау ж алғана алады.
Төртіншіден, етістік формаларының белгілі жал-
ғану тәртібі бар: түбірге тікелей жақын етіс тұлға-
лары, одан кейін күш ейтпелі етістік, одан соң
ғана болымсыз етістік формасы жалғанып, бұлар-
дан кейін ғана рай, ш ақ, есімше, көсемше тұлға-
лары ны ң бірі қосы лы п барып етістік жіктеледі:
жүргіз-іңкіре-ме-се-к, сойле-т-кіз-бей-міз, айт-
ыл-ыңқыра-ма-йтынт.б.
Әрине, рай, ш ақ, есім-
ше, көсемше тұлғалары етістік түбірге тікелей де
жалғана алады:
кел-ген, кел-се-к, кел-е-мін, кел-
іп-ті, кел-ер
т.б. С о н д ай -ақ етіс, күш сйтпелі
етістік, болымсыз етістіктұлғалары бірінің үстіне
екіншісі қосыла берсе, рай, ш ақ, есімше, көсем-
ше тұлғалары олай бірінен соң екінш ісі қосы л-
май, етістікке оларды ң біреуі ғана жалғанады:
Достарыңызбен бөлісу: |
