2. Есімшелердің етістікке жақын белгілері: а)
Есімш енің етістіктің бір түрі болып есеп-
телуіне оны ң септік жалғауларындағы сөзді салт
және сабақты етістік ретінде меңгеруі себеп бо-
лады. Мысалы,
кітапты алған, каламды берер (бер- мес), хат т ы жазатын, ж үкт і тасушы, үйді көрмекш і т.б. дегенде табыс септіктегі сөздерді
сабақты етістік ретінде меңгеріп тұр. Ал
балаға қараған, үйге жеткен, үйде отырған, даладан кірген, бізбен келген дегенде салт етістік ретінде барыс,
жатыс, ш ығы с, көмектес септіктегі сөздерді мең-
геріп тұр.
ә) Есімш елердің ш ақты қ м ағы н ан ы беруде
қызметі ерекше.
-ған қосымшалы есімше жіктеліп,
өткен ш ақ мағы насы н берумен қатар атрибуттық
қызметте тұрып та сол өткен ш ақты қ м ағы наны
сақтайды . М ысалы,
келген қонақ, қайт қан м а л дегенде де атрибутты қ м ағы н а болы п өткен
қим ы л-қозғалы сқа байланысты білдіріп тұр. Де-
генмен атрибуттық мағы нада тұрған есімш енің
бұл түрінің өткен шақты білдіруі баяндауыш қыз-
метіндегі өткен шақты білдіруіндей анық та тұрақ-
ты емес. М әселен,
енді келген адам бүл үйге кірмейді дегенде
келген есімш есінің м ағы насы
келетін, келер есімше формасының мағы насы н-
да қолданылып тұр.
-ар (-ер, -р, -с) формалы есім-
шелер әркез келер ш ақ мағынасын білдіреді.
б)
Есімш енің етістікке тән басты белгісі -
қимыл-қозғалысқа байланысты мағынадан алыс-
тамайды. Сонды қтан да есімше етістіктерше бо-
лымды және болымсы з, салт және сабақты бо-
лып бөлінеді.
Аталған үш белгі есімшені етістіктің бір түрі,
оның ішінде функционалды етістік формасы деп
есептеуге мүмкіндік береді.
7.5.1. Есімшенің түрлері Есімше жасайтын қосымшалар жоғарыда атал-
ды. Осы қосымш алардың әрқайсысы қолданылу
аясымен де, ж алғанған етістіктерге үстейтін ф ам -
матикалық мағынасымен де айрықшаланып, есім-
ше түрлерін жасайды.
Қазіргі қазақ тілінде есімше түрлері жұрнақ-
тары ның м ағы налары н а сәйкес ш ақ категория-
сымен бөлінеді.
