Томенгі сыбаннан И мақ Тоқпанов келе қалды (М ұ қ ан ов
).Алақаныма қыса қойдым (Сәрсенба-
ев).
Хадиша бұл созімді мақұл коріп, жабыса кетті (Ш аш кин).
7. Қ им ы лды ң қы сқа, батыл, аз уақыттың
ішінде жасалуы н
-п таста, -п жібер, -п түс, -п кал ф орм анттары білдіреді.
Итемген зекін тас- тады (М үсірепов).
8. Қимылдың ерекше қарқы нм ен, күш пен
жасалуын
-п кеп жібер, -п кеп қал күрделенген
аналитикалық форманттар білдіреді.
Мен шықшыт- тан періп кеп жібердім (Сейфуллин).
-Ж оғал козіме корінбей деп итеріп кеп қалды (М ұқанов).
9. Қ им ы лды ң жасалуы ұзаққа сөзы луы н,
жалғасуы н, қайталануын
-е бер, -е түс формант-
тары білдіреді.
Әкесін мазалай берді (Ж ұм ақа-
нов).
Түнек қоюлана түсті (Ш аш кин).
10. Қимылдың жасалуына ш ек қоюды
-а тұр ф орманты білдіреді.
Сэл күте тұрыңыз (Есен-
берлин).
11. Қ им ы лды ң жасалуының асы ғы ссы зды -
ғын
-а жатар ф орманты білдіреді.
Үйрене жа- тар (М ұқанов).
12. Қ им ы лды ң ж асалуға дайын тұрғаны н,
б ей ім д іл ігін
-йін д е , -ғалы отыр, -гел і жүр, -ғалы түр, -ғалы жатыр форманттары білдіреді.
Жер құрғайын деді (М ұстафин).
Біз ауы лға қай- тқалы отырғанда, олар да жетті (М ұқанов).
13. Қимылдың бір қалыгітан тұрақты қалы -
пқа көшуін
-п қал форманты білдіреді.
Диқаның козіне жас іркіліп қалды (Жүнісов).
Мен сені борілердің аузынан сақтап қалдым (Жүнісов).
14.
Бір қим ы лды ң соң ы н ан ілесе екінш і
қимылдың жасалуын
-а сала, -а салып ф орман-
ттары білдіреді.
Әкесін коре саіш, жүгіре жонелді. Қимылдың даму кезеңін білдіретін аналити-
калы қ форманттар бірсыпыра. Қимылдың даму
сатылары, кезеңдері үшке бөлінеді: 1) қимылдың
басталуы, 2) қим ы лды ң жасалу үстіндегі кезеңі,
3) қимылдың аяқталуы.
Қимылдың басталуын
-а баста, -а жонел, -п сала бер, -п жүре бер, -п қоя бер. Қимылдың тек
қана басталуын
-а баста ф орманты білдіреді.
Дауыс шыға бастады (Ш аш кин).
Қимылдың кенеттен, іркілмей тез басталуын
-а жонел, іп қоя бер форманттары білдіреді.
Қарт инж енерді м ақт ай ж онелді (Е с е н б е р л и н ).
Қоңырау шылдырап қоя берді (М ұқанов).
Қимылдың ж айлап, баяу бір қалыпта бас-
талғаны н -п
сала бер, -п
жүре бер форманттары
білдіреді. М ысалы,
Шэріпжанның түсі суып сала берді. Шоп осіп жүре берді (Қанахин).
Қ им ы лды ң ж асалу үстінде екенін
-п отыр, -п түр, -п жүр, -п жат, -п келе жат, -п бара жат, -п бар, -п кел ф орманттары білдіреді. М ы-
салы:
Тек Қаламүштің есейіп келе жатқанына сүй сін еді (А қ т а н о в ).
Үнсіз от ырып қалды (Ж үнісов).
Қарасайдың бүгінгі тұрмысы тоңіре- гінде сойлесіп отырып... (Ж үнісов).
Қайсысы екен
