П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет749/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   745   746   747   748   749   750   751   752   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Өзім де солай ойлап отыр едім
(М үсірепов). 
Әр елден келгендігін озі де айтып
түр еді
(Мүсірепов). 
Ол мүны біліп жүр еді
(Мұқанов).
А налитикалы қ ф орманттар бұйры қ рай ма- 
ғы н асы н білдіреді. Б ұ й р ы қ рай м ағы н асы н
білдіретін аналитикалық форманттарға =
ушы бол-
ма, =а көр, =а корме 
форманттары жатады. 
=ушы
болма 
аналитикалы қ ф орманты қатал бұйрық, 
қимылдың жасалуына үзілді-кесілді тиым салу- 
ды білдіреді. Бұл форманттың болымды түрі жоқ. 
Ф ормант бұйрық райдың жіктік жалғауы арқы - 
лы түрленеді. 
Жылаушы болма. Тәртіп бүзушы
болм а!=ъ
кор, = а корме 
ф орманттары бұйыру- 
ды ң тілек түрін білдіреді. 
Ж олата кормеңдер,
свйте кор.
Бұл ф орманттар бұйры қ м ағы насы - 
ның түрлі реңкін білдіру үшін қолданылады.
А налитикалық форманттар қалау рай мағы - 
насын білдіреді. Қалау рай мағы насы н біддіретін 
аналитикалық форманттарға 
-са игі еді, -са екен,
-са еді, -ғай еді 
ф орманттары жатады: 
Бастаса
игі еді, орнықса екен, қүтылсам екен, болмағай
едің.
Етістікгің болымсыздық мағынасын білдіретін 
2 аналитикалы қ ф орм ант бар, олар: 0
емес, 
0
жоқ. 
Бұл форманттар етістіктің ш ақ категория- 
сымен ғана қолданылады: 
сезген жоқ, айтқан
емеспін, тұрақтай алар ем ес, қол жететін емес.
7.7.2. Түр, жүр, отыр, жат(ыр)
етістіктерінің
мағыналары
Тұр, жүр, отыр, жат(ыр) 
етістіктері тілде 
түрлі қызмет атқаратын, ерекшелігі мол етістік- 
тер болып саналады . Бұл торт етістік түркі 
тілдерінің көне жазба ескерткіштерінен бері қарай 
тілде өте жиі қолданылып келе жатқан ғылымда 
эбден таны лған. Сол ұзақ уақыттың ішінде бұл 
етістіктердің лексикалы қ м ағы насы ғана кеңіп, 
молығып қоймай, олар грамматикалық дамудан 
отіп, түрлі грамматикалық м ағы наға ие болып, 
түрлі грамматикалық қызмет атқаратын болған. 
Тілдің қазіргі даму сатысында 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   745   746   747   748   749   750   751   752   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет