түннен бері, таңнан кейін
т.б.
Күрделі түбір үстеулер.
Бірнеш е түбірдің
кірігуі, бірігуі, қосарлануы, тіркесуі, тұрақтануы
арқы лы ж асалған сөздер күрделі түбір үстеулер
деп аталады. М ысалы,
екіт алай
(біріккен),
ер-
теңді-кеш, ж ан-ж ағы
(қ о сар л ан ған ),
күні бойы
(тіркесіп тұрақтанған) - күрделі түбір үстеулер.
Күрделі түбір үстеулер мына жолдар арқылы
жасалады:
1. Басқа соз таптарының бірігуі, кірігуі нәти-
жесінде пайда болған үстеулер:
бүгін
(бұл күн),
биыл
(бұл жыл),
жаздыгүні
(жаздың күні),
қыс-
тыгүні
(қыстың күні),
ендігәрі
(ендігіден әрі) т.б.
2. Создердің қосарлануы арқы лы ж асалған
үстеулер:
бірте-бірте, бет-бетімен, бостан-босқа,
қолма-қол, оқта-текте, анда-санда, жата-жас-
тана, жапа-тармағай, аз-аздап, күні-күні.
3. Сөздердің тіркесуі мен идиөмаланған тіркес-
тер:
алдьга ала, ала жаздай, күні кеше, күні бүгін,
ертеден қара кешке, томаға тұйық, күн ұзаққа,
әлі күнге, күн ілгері.
8 .4 . Ү С Т Е У Д ІҢ С Е М А Н Т И К А Л Ы Қ Т О П Т А Р Ы
Үстеудің сөз табы ретінде басты белгісі -
он ы ң сем антикалы қ сипаты болып табылады.
С оған сәйкес сөйлемде белгілі қызмет атқарады,
ол - пысықтауыш және етістікпен тіркесіп жұмса-
лады, ал морфологиялы қ ж ағы нан түрленбейді.
Ол қ и м ы л , іс -э р е к е т т і әр тү р л і м ек е н д ік ,
мөлш ерлік, сы нды қ сипаттары мен мақсат, се-
бептерін білдіреді. Осындай мағы налы қ ерекше-
ліктерімен байланысты, олар мына семантикалық
топтарға бөлінеді:
мезгіл үстеулері, мекен үстеу-
лері, молшер үстеулері, сьш-қимыл (бейне) үстеу-
лері, күшейтпелі үстеулері, мақсат үстеулері, се-
Достарыңызбен бөлісу: |
