П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет751/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   747   748   749   750   751   752   753   754   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

үстел тұр, кілем жатыр,
бұтақта отыр, (бұрымы арқасында) жатыр, ду-
адақ отыр, машина жүріп кетті.
Бұл мысалдардан 4 етістіктің адамнан басқа 
да ж а н д ы -ж а н сы з заттарға қо л д ан ы л аты н ы
корінеді, бірақ адам ға 4 етістік түгел қолданыл- 
са, адамнан басқа ж анды-ж ансы з заттармен ол 
түгел қолданылмайды.
Ал жансыз заттардың ш ындық өмірдегі қал- 
пын білдіру үшін негізіненжатыр, 
тұр 
етістіктері 
қолданыладьккітап, 
қағаз үстелде жатыр, кілем,
алаша еденде жатыр, шоп копенеде жатыр, сәбіз,
сарымсақ, картоп қоймада жатыр 
т.б.
Сонымен бірге 
кітан сореде тұр, кеме жаға-
да тұр, ағаш сүйеулі тұр, орындық, сандық, үстел
орнында тұр, рюмкелер шкафта тұр, шәйнек газ-
да тұр, сурет ілулі тұр, самауыр үстелде тұр си-


544
М О Р Ф О Л О Г И Я
яқты қолданы с бұл етістіктердің қазір өз м ағы - 
насында қолданылуына жатады.
Тұр, жүр, отыр, жат 
етістіктерінің осы негізгі 
м ағы налары н ы ң қолданы луы нда да ерекш елік 
бар. Ж оғарыда кеңістіктегі заттардың бір қалып- 
тағы ж ағдайы сөз болды. Ал осы етістіктер бір 
қалыптан екінш і қалы пқа ауысуды да білдіреді: 
орныңа барып отыр, орныңнан тұр, жүр, төсе-
гіңе жат.
Осы төрт етістіктің ауыспалы мағынада қол- 
данылуы - өте жиі кездесетін құбылыс. Төрт 
етістіктің қайсы сы ны ң болса да, түрлі мағы нада 
қолданылуы тілде әбден қалыптасқан. Олардың 
кейбірін келтіруге болады:
1. Өмір сүру: 
балам Алматыда, немерем
қолымда тұрады.
2.
Уәдесін ұстау: 
Ол уәдесінде түрады.
3. Б аға мәнінде: 
Бұл зат қанша тұрады?
4. Қ ы зм ет атқару: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   747   748   749   750   751   752   753   754   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет