МОДАЛЬ СӨЗДЕР 575 синтаксистік позицияда зайыры түрінде қодда-
нылады.
Зайыры, солар келе қоймас, Зайыры, сонадайдан козге түскен кісінің бәрі өздеріне на- зар аударсын дейтін сияқты (Айра -Кааль).
Зайыр қазақ тілінде сондай-ақ “ясный, ясно, очевидно”
тәрізді м ағы нада да кейде қолданылады . Оны
мысалы , мына бір өлең ж олы нан ан ы қ көруге
болады.
Білмесеңіз Тарғынның Білдірейін зайы- рын (фольклор).
Термеиіілік өнердің жоғарыда аталған музыкалық байлығымыздың бірде-бірінен кем түспейтіні зайыр (Бердібаев).
Д а ла д а ғы құптанның, үйдегі қүптанның м а лм а н салмағын, қою қара тынысын ішінен, іш тереңінен зайыр сез- ген (Сүлейменов). Ал осы сөздің, я ғн и
зайыр есім інің мына бір м ағы насы тіптен ала бөтен.
Оның бұл арада қандай мәнде қодданылып тұрға-
нын ажырату да қиын:
Зорлықтан зәресі үшқан сорлы ауылдың Сонда өшкен зайырынан зар менен м үң (Мусин).
Зайыр бұл өлеңде “ес, сана, о й ” деген тәріздес
м ағы на білдіретін сияқты . Тіліміздегі
зайыры сөзінің модальдық семантикасын неғұрлым нақ-
ты рақ әрі толы ғы рақ тани түсу үшін оны ң әр
аймақта, әр алуан жазба нұсқаларда білдіретін әр
түрлі мағыналық реңктеріне әдейі осылай кеңірек
тоқталып отырмыз. Бұл ретте мысалы публицис-
тика ж анрындағы мына бір айдардағы
зайырлы лексеманың да ұғымы ден қоярлық:
Зайырлы қоғамның зиялылары (“Ақиқат”). Оның модальдық
табиғатын тереңірек түсіну үшін, сондай-ақ мына
бір қолданыстық мәндерін де ескере отыру керек
сияқты .
Жазалы жаның сезіп түр, Жасырғанмен
