П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


ңыз екен  (Қамбар батыр);  Сорлы баланың ит сал- пакта жүргенін кормей өлсем екен



Pdf көрінісі
бет819/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   815   816   817   818   819   820   821   822   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ңыз екен 
(Қамбар батыр); 
Сорлы баланың ит сал-
пакта жүргенін кормей
өлсем екен 
(Мүсірепов); 
Одан гәрі кітапка ден
қойса дейім 
(Иманжанов); 
Кітапты сатып алм ай түрып эуелі окып
корсем
дейім 
(“Ж ұлдыз” ).
8. Қазақ тілінде модальдік мағынаның сөйлеу- 
шінің сөйлемде айтылған хабар жөніндегі күдік- 
күм әнім ен байланысты да түрі бар. Тілімізде 
мұндай модальдық мағы наны әдетте 
-ар м а екен,
-са неғылсын, кім біледі
сияқгы аналитикалық кон- 
струкциялар білдіреді. Оны мына бір сөйлемдер- 
ден айқы н көруге болады.
Қазактың жайын жаксырак білеміз десек,
м акт анған болар м а екеміз (Аймауытов). Кім
біледі, тэуірлеу үйдің кылжакбастары да болады
( Сонда). Осы жолы Абай мерт болмаса неғылсын
(Әуезов).
Қ азақ тілінде кейде екі модаль сөз қатарласа 
қолданылады, мысалы: 
Абылай м үм кін білем осы
болар
(Тарихи жы рлар); 
Ж аңа келген конактың
кұрмет іне ішу керек шығар
(А ймауы тов). Ал- 
д ы ң ғы сөйлемдегі 
білем
мен 
м ү м кін ,
келесі


МОДАЛЬ СӨЗДЕР
579
сөйлемдегі 
керек
пен 
шығар
сөздері сондай қатар- 
лар. Бұл сияқты модальдық қатарлар әдетге көркем 
әдебиетстиліне сыйымды. Сөйлем модальдылы- 
ғы мұндайда қатардың соңғы бөлігіне ауысады.
Әдеби тіліміздегі дағдылы 
-ды білем, -а-тын
(-е-т ін) шығар
м одальды қ кон струкц и ялары
түркіменстан қазақтарының тілінде 
-ар(-ер) білем,
-а -м (-е -м ) шығар
формасында қолданылады: 
мынанын келісі жаман, сірэ, м аған бірдеме жасар
білем; Он тоғызыншы ауы лға ертең жүрем шы-
ғар
(Нұрмағамбетов).
Қ азақ әдеби тіліндегі со н д ай -ақ 
м ү м к ін ,
ы қ т и м а л, кәдік
м одаль с ө зд е р ін ің о р н ы н а
түркіменстан қазақтары ны ң тілінде болжал ма- 
ғы н асы нда и/еклексемасы қолданылады, мыса- 
лы: 
Соған қарағанда таныс досы болуы


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   815   816   817   818   819   820   821   822   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет