(түр//дүр -, ты р//
-дыр)
немесе сөздің
-ы р//-ур
деген екінш і буы-
ны түсіп қалып, соны ң салдарынан сөз мүжіліп
бары п,
тұр-ур
/ / дур-ур// дур
тұр//дұр тыр-ыр//
дыр-ыр-тыр//дыр-тыр//дыр
(қазақш а, өзбекш е
-ды, -ди,
қы р ғы зш а
-т)
болып қосы м ш аға ай-
налған.
Баяндауыш қызметінде тұйық етістік қолда-
ны лғанда, ол жіктелу жүйесінен тіпті алш ақтап
кетеді, өйткені үшінші жақта тұрған тұйық етістік
(мысалы,
міндетіміз - жақсы оқу,
яғни ол
-жақсы
оқу
сияқты) предикат ретінде белгілі бір шартты-
лықпен түсінілсе де, оның (тұйық етістік түрінің)
предикат қы зметінде бірінші және екінш і ж ақ-
тарда жұмсалуы м ағы н алы қ (сем ан тикалы қ),
тұлғалық (формалық) жағынан да қазақ тілі нор-
масына сай
емес:мен үйрену-мін, келу-мін, сен
үйрену-сің, келу-сің
т.б. болып айты лм айды .
Тұйы қ етістік сонды қтан да етістік түрлерінің
(тұлғаларының) ішінде жіктелмейтін (бірақ есім-
дерше түрленетін, коптелетін, септелетін, тәуел-
денетін және м ағы насы ж ағы нан қимыл, іс-әре-
кеттің атын, атауын білдіретін) ерекш е түрі деп
аталады. Демек, семантикалы қ, грамматикалық
сипаты жағынан тұйық етістік жіктелмейтін тұлға
болса, баяндауыш қызметінде 3-жақ жіктік жал-
ғаудың нөлдік ф ормасы мәнінде тұрады. Дәл
осындай ш артты лы қ сипат жатыс септік тұлға-
сындағы зат есімдер (көмекш і есімдер) баяндау-
ыш қызметінде ж ұм салғанда да байқаладькж ау
жоқ деме,
(ол)
жар астында, борі жоқ дем е,
(ол)
бөрік астында
(М ақал);
бас жарылса,
(ол)
бөрік
ішінде, қол сынса, (ол)жең ішінде (Мақал);қызым
Достарыңызбен бөлісу: |
