Бар-
маймын
десе, бару қим ы лы ны ң бірінші жақ та-
рапы нан десе, м ақсатты қ, үзілді-кесілділік мэн
(кейде болжалдық мән де болуы мүмкін) айқы н
сезіледі. Екінш іден,
-ман, -мен, -бан, -бен, -пан,
-пен
ф ормасының келер ш ақ есімше тұлғасынан
ықш ам далғаны н -екөм екш і етістігінің қолданы-
луы да (емен), я ғн и ,
-е-мес-пін
бар да
-е-м ей-
м ін
деген ж оқ екендігі де дәлелдеп тұр. Үшінші,
бұл тұлға көбіне өлең-жырларда, айтыста жиі кез-
деседі. С оны м ен бірге бұл тұлғалы етістік орта
ғасырлық кезеңдегі жазба әдебиетгер тілінде (мы-
салы, “Мухаббат-наме”, “ Гүлстан бит-түрки” т.б.)
де қолданылып оты рған:
Тэнім барынга сенден
йуз чэуірмән
(жасы рман),
Ешкіцнің топырақын-
дан көтермән.
4)
Етістіктің бұйры қ рай тұлғасы ерекше
жіктеледі, ол етістік тұлғасы н ы ң жіктелуінің
төртінш і түрі болып саналады. Ол ерекш елік,
бірінш іден, б ұй р ы қ райда ж іктік ж алғауды ң
бүтіндей өзгеш е болуында болса, екінш іден,
етістіктің түбір тұлғасы мен бұйры қ рай (2-ж ақ
жекеш е, анайы) тұлғалары ны ң сырттай ұқсас,
бірақ екеуі бір емес екендігінде, яғн и түбір сөз
ф ормалары на негіз болатын сөздің статикалы қ
күйіндегі тұлғасы да, бұйрық райдың 2-ж ақ же-
кеше анайы тұлғасы - түбірден бөлек соз форма-
сы, грамматикалық түрлену парадигмасының бір
көрінісі болып табылады. Сондықтан да етістіктің
түбірі мен бұйрық райдың 2-жақ жекеше, анайы
түрі омоним ф ормалар болады. Сөйтіп, бұйры қ
райдың жіктелуінде
1
-ж ақ жекеше
-айын, -ейін,
-йын, -йін,
кө п ш е
-айық, -ейік, -йық, -йік,
2-ж ақты қ анайы жекеш е арнайы тұлғасы ж оқ
нөлдік ф орм а көпш е
Достарыңызбен бөлісу: |
