-ыра
ж ұрн ағы н
-ыр
(жалтыр, салбыр, сылбыр, былбыр)
және
-а (жал-
тыра, салбыра...)
деген екі жалаң жұрнақ деп қарау-
ға болса,
елбіре, үлбіре
дегендердегі
-іре
ж ұрна-
ғын теориялы қ ж ағы н ан олайш а бөлшектеуге
болғанымен, практикалық жағынан саралап бор-
шалауға болмайды. Сол сияқты,
кекірей, бүкірей,
тыкырай, тыжырай
дегендердегі
-ырай (-ірей)
ж ұрнағы н саралап,
-ыр (-ір)
және
-ай (-ей)
деп
бөлшектеуге эбден болады
(кекір, тыкыр, тыжыр).
Ал,
кекшірей, бүкшірей, тықшырай, бажырай, күжірей
дегендердегі
-ырай (-ірей)
формасын олай бөлшек-
теуге болмайды.
Қазіргі кезде ж еке-дара сөз (түбір) ретінде
қолданылмайтын кейбір түбірлер көптеген туын-
ды есімдер мен туынды етістіктердің жасалуына
негіз болуымен қатар, туынды еліктеу сөздердің
жасалуына да негіз болады. М ысалы,
қоқиған,
қоқырайған, қоқсыған, қоқшиған, қоқшырайған
де-
ген етістіктердің де,
қоқым, қоқыс, қоқтық, қоқай,
қорқыр, коқақ
деген есімдердің де,
қоқшаң, қоқыраң,
қоқшыраң
деген еліктеу сөздердің де бастапқы
түбірі -
қоқ
деген форма. Ал осы туынды сөздер-
ден жұрнақ арқылы туатын өзге формаларды сөз
етпей-ақ (мысалы:
коқаңдаған, қоқіиыраңдаған
т.б
.),коқак-коқак, коқаң-қоқаң, қокшаң-коқшаң,
қоқыраң-қоқыраң, қоқшыраң-қоқшыраң, қоқым-со-
қым, коқыр-соқыр, қоқақ, іиоқак, қоктық-соқтык,
коқақ-соқак
тәрізді қосарланған формалар жаса-
л а ты н ы н е ск е а л с а қ , о с ы н д а й “ б е й т а р а п ”
түбірлердің де сөздікті байытудағы қызметі мол
екенін бағдарлаймыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
