П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы
жүктеу/скачать 38,54 Mb. Pdf көрінісі
|
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis
| і у ш д а л ъ
3 / / болатын тірек, біріншіден семантикалык белгісі - сөздердін фам матикалану сипаты болса, екінш і- ден, түрлену жүйесінің болмауы, үшіншіден, син- таксистік сипаты , яғн и айтуш ының о й ға деген өзіндік көзқарасы н білдіре алуы болып табыла- ды. Осы жоғарыда айтылғандар тұрғысынан кел- генде қазіргі қазақ тіліндегі мұндай модаль сөздер тобына негізінен мына лексемаларды ж атқы зуға болады: сияқты, сықыяды, секілді, сиқатты, сия- қатты, әлпетті, сыңайлы, сынды, тэрізді, рэуішті, мэзімді, тақылетті, іспетті, мүмкін, ықтимал, кәдік, шек, шамасы, сиқы, тэрізі, аңғары, элпеті, тті, туа- сы, нэяті, зады, асылы, түрі, жобасы, қисыны, сы- ңайы, зайыры, анығында, іиынында, іиындығында, асылында, расында, рас, шын, расы, эрине, элбетте, бэлкі, бэти, бэлкім, керек, қажет, тиіс, лазым (лэзім), шығар, болар, зайыр, ташас, меңзес, зэліттес, көрінеді, білем, дейді, -са(-се) деймін, -сам (-сем) дейім, -са (-се) керек, -у (-уға) керек, -уы (-уі) керек, -уы (-уі) тиіс, -уға ( -уге) тиіс, -уқаж ет, -ға (-ге) үқсайды (үсайды), сыңайы бар, тэрізі бар, түрі бар (жоқ), екен, -са (-се) екен, -уы (-уі) м үм кін т.б. М одаль сөздер қазіргі қазақ тілінде сан жа- ғы нан онш а көп емес. Диалектілік сипаттағы ла- ры н, жеке тіркес түрінде келетіндерін ж әне ды - бы сты қ вариант түріндегілерін - бәрін қоса ал- ғанда алпыстан сәл ғана асады. Б ірақ бұларды соны ң өзінде де семантикалық сипаты ж ағы нан мына төмендегідей бірнеше топқа бөліп қарауға болады: болжал мәнді модаль сөздер, міндеттілік мағы на білдіретін модаль сөздер, біреудің сөзі не бір дерек негізінде айтылатын модаль сөздер, қос- тау (растау) мағынасында қолданылатын модаль сөздер, қалау (тілек) мәнді модаль сөздер және Күмэн (күдік) ұғымын білдіретін модаль сөздер. 1. Бұларды ң ішінде сан ж ағы нан ең көбі, басқалары нан горі дамыңқырай түскен саласы- болжал мәнділер. Жалпы копшілік түркі тілдерін- дегі сияқты қазақ тіліндегі модаль сөздердің денін осылар құрайды. Бұл топқа мысалы, сияқты, сы- ңайлы, сынды, элпетті, мүмкін, шамасы, сыңайы, аңғары, элпеті, жобасы, қисыны, тэрізі, сиқы, нэті, бэлки (бэлкім, бэлкі), ықтималы, кэдік, болар, шы- ғар, білем, -ды білем, -қан (-ген) білем, -са (-се) керек, -у керек, -ға (-ге) үқсайды (үсайды), -уы (-уі) мүмкін, нэяті, тэрізі (түрі) бар - осыларға ұқсас тағы біраз лексемалар жатады. Түрлері бүзық. Бірдеңе пэле іздеп келген жүктеу/скачать 38,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|