ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ 47
(8), тілд ің ж аты сы н а қарай кей ін ді; дауы с
желбезегі жарты лай тербеледі (5-3), желбезек
қаты сы на қарай тербеліңкі; ерін дөңгеленіп
(сүйірленіп) барып (1-2) жасалады, ерін қатысына
қарай еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
босаң жуысады, жуысым күшіне қарай босаң
жуысыңқы; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
жуысымы босаң леппен аяқталады , жуысым
бітіміне қарай б осаң лепті; дауы ссы з ы зы ң
ды бы сталады , үн қаты сы на қарай ұяң; әуез
қаты сы на қарай жуан және ерін әуезді дыбыс
болып табылады.
3° жуан еріндік түрінің айырым белгілері
Ж асалы м белгілері: тіл ұш ы , ж и н а қ ы
ж уы сы ңқы, кейінді, тербеліңкі (ұяң), еріндік
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: босаң жуысыңқы, көмей
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: босаң лепті, ұяң (ы зы ң),
жуан, ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұш ы, ж и н ақы
жуысыңқы, ұяң, кейінді (жуан), еріндік дауыссыз
дыбыс.
Ж іңіш ке еріндіктүрі: КҮЗ, К Ө З т .б
.(1 9 -4 - сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек озара
ж инақы жуысады (2-2), жасалу орны на қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады
(6), тілдің ж аты сы на қарай ілгерінді; дауыс
желбезегі жартылай тербеледі (5-3), желбезек
қаты сы на қарай тербеліңкі; ерін дөңгеленіп
(сүйірленіп) барып (1-2) жасалады, ерін қатысына
қарай еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
босаң жуысады, жуысым күшіне қарай босаң
жуысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы
үлкейеді, үстеме жасалым орнына қарай ауыз
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стілім і: тіл ұш ы мен қ ы зы л и е к т ің
жуысымы босаң леппен аяқталады , жуысым
бітіміне қарай босаң легіті; дауы ссы з ы зы ң
дыбысталады, үн қаты сы на қарай ұяң; әуез
қатысына қарай жіңішке және ерін әуезді дыбыс
болып табылады.
З 10 жіңішке еріндік түрінің айырым белгілері
