5 .2 . Е С Е П Т І К С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы Есептік сандар нақты лы санды қ ұғы м ды
білдіреді, нақтылы сандық ұғымдарды атайды. Сан
есім сөз табының негізін есептік сандар қарасты-
рады. Олар сан есімнің басқа м ағы налы қ топта-
ры ны ң жасалуы на да негіз болады. С онды қтан
сан есім құрам ы нда есептік сандар ерекше орын
алады, олардың атқаратын қызметі зор.
Тілдегі есептік сандар да құрамын толы қты -
рып, байып оты рған. Қ азақ тіліне орыс тілінен
енген
миллион, миллиард, триллион сөздерінен бас-
қа сан атаулары кірмеген. Қалған есептік сандар-
дың бәрі тілдің іш кі мүмкіндігі арқылы жасал-
ған. Сан есім өз құрамын басқа сөз таптары арқ-
ылы байыта алмайтын болғандықтан, есептік сан-
дар жаңа санды қ ұғымдарды атауға өздері негіз
болып, ішкі мүмкіндіктері арқылы жаңа санды қ
атаулар жасалып, толы ғып отырған.
Есептік сандар жасайтын қосымшалар жүйесі
тілде қалы птаспаған, сандық атаулар бір санмен
екінші санның тіркесі арқылы жасалған. Басқаша
айтқанда, тілде есептік сан атауларының анали-
тикалық тәсіл арқылы жасалуы қалыптасқан. Сан
есім сөзж асамында аналитикалы қ тәсіл негізгі
орын алады дейтін болсақ, ол негізінен есептік
санға қатысты.
Есептік сандар ішкі құрылысы ж ағы нан сан
алуан . Есептік сандарда ерекше көзге түсетін ерек-
шелік олардағы сандық қатарлар. Сандық қатар-
лар сандардың белгілі дәрежесіне байланысты.
М ысалға
бірлік, ондык, жүздік, мыңдық, миллион, миллиардтар сияқты сандық қатарларды көрсе-
туге болады. Әр санды қ қатардың санды қ аума-
ғы барған сайын осіп отырады.
Есептік сандардың әр қатарының аттары -
тілде ертеден келе жатқан сандық атаулар. Олар-
дың жасалу ізі бірлі-жарым жағдайда ғана диах-
рондық аспектіде байқалғаны болмаса, қазір олар
