5 .7 . Б Ө Л Ш Е К Т ІК С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы
Бөлш ектік санды қ ұғым тілде бар, ол мате-
матика ғы лы м ы н ы ң дамуына да қатысты. Бірақ
соған қарамастан, тілде бөлшектік санның арнау-
лы қосымш асы жоқ. Ол ұғым есептік сандардың
белгілі синтаксистік қатысқа түсуіне байланысты
беріледі. М ысалы:
оннан үш, төрттің бірі, үштің
екісі, бестен бір
т.б.
Бөлш ектік сандар құрамына қарай күрделі
болып келеді, өйткені оның құрамына бөлім және
алым сан кіреді. М іне, осы екі сан тілде үш түрлі
формада тұрып, бірімен-бірі тіркеседі:
1. Бөлш ектік сан есімдердің құрам ы ндағы
бірінші сы ңар ілік с е п т ік т е , е к ін ш і с ы ң а р т ә -
уелдік ж алғауды ң 3 жағында тұрып, бірімен-бірі
тіркеседі:
бестің екісі, онның бірі, жүздің оны,
т.б.
2. Б өлш ектік сан есімдердің құрам ы ндағы
бірінші сыңар ш ығыс септікге, бөлшекгік сан ұғы-
мын білдіреді:
төрттен бір, жиырмадан төрт,
жүзден екі, мыңнан алпыс
т.б. Мұнда көбіне
бөлігі
деген сөз тіркесе қолданылады:
Кітаптың екіден
бір бөлігін оқыдым.
3. Бөлш ектік санны ң құрам ы ндағы бірінш і
сыңар ш ы ғы с септік ж алғауында, екінш і сыңар
тәуелдік ж алғауы нда тұрып тіркесіп, бөлш ектік
сан ұғымын білдіреді:
екіден бірі, оннан үші, жүзден
бірі
т.б.
4. Б өлш ектік сандар
жарым, жарты, ширек
сөздерінің есептік сандармен тіркесуі арқылы жа-
салады:
мың жарым, жарты мың, үш ширек
т.б.
6. Е Т ІС Т ІК Т Е Р СӨ ЗЖ А САМ Ы
6 .1 . Т У Ы Н Д Ы Т Ү Б ІР Е Т ІС Т ІК Т Е Р
Кел, кет, ал, бер, жүгір, жүр, отырт.т.
жүздеген
тума түбірлер өзге сөз таптары нан іс-әрекет,
қимылды беру мағы налары м ен ғана емес, осы
қалыптағы грамматикалық мағыналары және одан
әрі етістікке тән м орф ология-синтаксистік бар-
лы қ жүйелі қасиеттерімен өзгешеленеді. Қай сөз
табынан болса да, етістік жасайтын кез келген
ж ұрнақ та бір өзі сол м орф ология-синтаксистік
етістік сипаты н түгелімен бойына сыйдырады.
Ж ұрнақты ң м ағы налы қ қасиет үстейтін сөзжа-
|
