Отношений и мировых языков имени абылай хана центр корееведения
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Author
- Keywords
- Пайдаланылған әдебиеттер
- К ПРОБЛЕМЕ МЕСТОПОЛОЖЕНИЯ ГРАНИЦ ПЕРВОГО КОРЕЙСКОГО ГОСУДАРСТВА ДРЕВНИЙ ЧОСОН
- Title
Список литературы: 1.
Фрезер Дж., Золотая ветвь. М., 1983. С.165. 2.
Тэрнер В. Символ и ритуал. М., 1983, С.171. 3.
Бичурин Н. (Иакинф). Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. М., 1950. Т.1. С.222. 4.
5.
Георги И.Г. Описание всех в Российском государстве обитающих народов, также их житейских обрядов, вер, обыкновений, жилищ, одежд, и прочих досто памятностей.Ч72 сПб.1776. Цит по: Казактар/ Казахи. А.6 1998. т.7 С.187. 6.
Франкфорт Г., Франкфорт Г.А., Уилсон, Якобсен. 1984. С.73. 7.
Ланьков А. Корея: страна и люди http://lankov.oriental.ru/ 8.
Акишев А. Искусство и мифология саков. А.,1984. С.38. 9.
Массон М.Е. Мавзолей Ходжи Ахмеда Ясеви. Ташкент.1930. С.8. 10.
Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан. Летопись трех тысячелетий. А., 1992.
182 ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ КОРЁ МӘДЕНИЕТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ Есеркепова Ж.О. Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ, Aлматы, Қазақстан
Author: Eserkepova Zh.O., KazUIR&WL, Almaty, Kazakhstan Abstract: This article focuses on culture of the medieval state Cora. The article covers the periods of Cora, superiority of Confucianism and the Buddhism on the Korean peninsula, about Tripitaka that was printed in Sun dynasty of China and the Korean Tripitaka. Besides, there is told about educators of Cora time that had relationship with the well-known scientists of China, about development of literature in Cora, the most ancient and historical work "Saga of the Samguk", and about worship to ancestors of a Van Gok dynasty. Keywords: culture, Confucianism, printing house, traditional genre, calligraphy, historical works, Buddhist temples Кілт сөздер: мәдениет,Конфуцийшілдік, баспахана, дәстүрлі жанр, каллиграфия, тарихи еңбектер, буддалық храм Корей – өзіндік тарихы мен бай мәдениеті бар ежелгі ел. Алайда ол қазір екі мемлекетке (Солтүстік және Оңтүстік Корея) бөлініп отыр. "Корей" атауы "коре" деп аталынған орта ғасырлык мемлекеттің атынан пайда болған екен. "Коре" - "Таң самалы елі" деген ұғымды білдіреді. Жалпы бұл атау Корей құл иеленушілік мемлекеті болып тұрғанға дейін өмір сүрген. Жалпы мәдениет халықтың тұрмыс-салттары мен әр алуан рухани және материалдық формада айқын байқалатын эстетикалыққұндылықтарының кешені. Мәдениет табиғи күшіне сәйкес өзінің шығармашылыққуатын дамытып және байытып, әлемдік ұлттық мәдениеттер отбасында алатын дара орынын қамтамасыз етеді. Сондықтан, біздіңқарастыратын мәселеміз орта ғасырдағы Корей елінің мәдениеті аясында болмақ. Корей түбегінде Коре кезеңінде конфуцийшілдік және буддизм үстем болған еді. Бүкіл білім жүйесі және кадрларды дайындау толығымен конфуцийшілдіктің ықпалында болды. Жоғарғы
конфуцийшілдік академияларынан басқа,
Есеркепова Ж.О. Орта ғасырдағы Корё мәдениетінің … 183
конфуцийшілдердіңөзіндік бастамасы бойынша біраз қазыналық және көптеген жеке мектептер болатын. Әсіресе, ХІІ ғасырдың І жартысында Инджон
ванның тұсында
конфуцийшілдік ағартушылық айтарлықтай жетістіктерге жетті. Бұл кезеңде бүкіл елде хянге деп аталатын ауылдық мектептер жүйесі құрыла бастайды. Бұл кезеңде Ким Бу Сик, Ким Бу Ый, Юн Он И, Лим Ван, Ли джо, Пак Сын Джун, Чон Гы Ген, Чон Хан, Чон Чи Сан секілді көрнекті конфуцийшілдік ғалымдар көзге түсті. Дәл осы кезеңде алғашқы тарихи еңбек «Самгук саги»(Үш мемлекеттің туралы тарихи жазбалар) дүниеге келген. Ол тек тарихи ғылымның деңгейін бейнелеп қана қоймай, сол уақыттағы конфуцийшілдік ойдың жетістігін көрсете білген. Әскерилердің билігі
кезеңінде конфуцийшілдіктіңқоғамдағы орны әлсірей бастайды. Алайда, олар монғолдардыңүстемдігі кезінде өз ықпалын қалпына келтіре бастады. Себебі, бұл уақытта азаматтық шенеуіктердің рөлі қайтадан өсті. Конфуцийшілдіктің дамуында маңызды рөлді Ан Хян атқарған еді. ХІV ғасырдың басында Пэк И Джон, Ли Дже Хен, Пак Чхун Қытай жерінде болып келді. Олар қытайдың көрнекті Янь Фу, Чжао Мэнфу секілді ғалымдарымен қарым- қатынас орнатқан. Кейін конфуций ілімін ұстанушы Ан Хян, Ли Гок, Ли Ин Бок корейлері Қытайда емтихан тапсырып, сол жерде мемлекеттік қызмет атқарған. Осылайша, Коре кезеңінде буддизм де өзінің дамуының шарықтау шегіне жетті. Буддизмнің бұрынғы әсерінің сақталуы жергілікті халықтық сенімдермен араласып, ұлттық идеология ретінде қабылдануымен түсіндіріледі. Елдің астанасында көлемі бойынша өте үлкен шіркеулер салынған. Ван Гонның тұсында он шақты ірі монастырлер салынып, соның ішінде Попванса, Ваннюнса және Хынгукса секілді атақтылары болды. Құрылыстар кейінгі уақытта да тоқталмай, тек Кэгенніңөзінде жетпіске жуық монастырлер болған. Әсіресе, Мунджон ванның тұсында салынған Хынванса монастырі әйгілі болды. Түрлі буддалық рәсімдер мемлекеттік салтанаттар кезінде орындалды. Аса маңызды рәсімдерге Ендынхве (алау мейрамы) және Пхальгванхве рәсімдері жатты. Дәстүрлі (кеджон) және цзэн буддизмін уағыздаушылары үшін мемлекет арнайы емтихан жүйесін енгізіп, дәреже анықтауды бекіткен. Дәстүрлі буддизмнің ең жоғарғысы сынтхон деп аталатын дәрежесі, ал кейінгі цзэн буддизмінде тэсонса дәрежесі болды. Ерекше орынды ванса және кукса иеленген. Олар ван КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
184 сарайындағы ван уәзірлерінің рөлін атқарды. Буддалық монастырлер мемлекеттік мекемелер негізінде жердік үлес алып отырды. Ал, жоғарғы шенді сангхилер шенеуніктер лауазымымен теңестірілді. Монастырлер жер салығынан, ал монахтар мемлекеттік міндеткерліктен босатылды. Монастырлер тек жерді иеленіп қана қоймай, көп мөлшерде нобиді де иеленді. Олар қолөнер құралдарын өндіріп, өсімқорлық, кейде саудамен де белсенді айналысты. Мемлекет экономикасында монастырлердіңүлесі маңызды болды. Силла кезеңіне қарағанда, Коре елінде
монахтар мемлекеттің саяси өміріне, олардыңқаруланған отрядтары билік үшін күреске белсенді атсалысқан. Буддалықәдебиетті тарату және оның мәтіндерін өндіру қызметі
кең ауқымда
жүргізілді. Коре
мемлекетінде сундықҚытайда басып шығарылған Трипитака және жеке құрылған корелық Трипитака енгізілді. Бұл Трипитаканы басып шығаруға жетпіс алты жылға жуық уақыт кеткен (1011-1076). Ол 6 мың томнан тұрды, ал оның ағаш матрицалары Тэгудағы Пуинса монастырінде сақталды. Алайда,
бұл еңбектер моңғол басқыншылығы кезінде жойылып кеткен. Осыдан кейін корелық буддизмнің көрнекті өкілі Ый Чхон Сун, Ляо Коре мен Жапониядағы бар кітаптарды жинап, жүйелеп 4769 кітаптан тұратын «Синпхен чеджон кеджан чхонмок» (барлық секталық кітаптардың жалпы жаңа тізімі) атты жинағын құрастырды. «Сокчанген»(жалғастырылған Трипитака) деп те аталатын, бұл жинақ Хынванса монастырінің баспаханасында басылып шығарылған. Әскерилердің билігі кезінде дәстүрлі буддизмнің орнына дзэн буддизмі биліктен қолдау тапты. Бұл кезеңде Кореядағы буддизмнің тарихын жазу қолға алына бастаған болатын. 1215 жылы Коджон ванның бұйрығымен Какхун монах бізге толығымен жетпеген, үш мемлекет кезеңінен бастап, Корея жерінде әйгілі әулиелердіңөмірі туралы жазылған «Хэдон косынджон» еңбегін жазды. Бұдан басқа Суги монах «Сокчанген» еңбегін басып шығару кезінде, қалдырылып кеткен Ый Чхонның Кюне жазбалары және Ый Сан шәкірттерінің еңбегін «Тэджанген» басылымына қосымша енгізді. Бұл кезеңнің бағалы еңбегіне 1236 жылы басталып он алты жылдан кейін аяқталған «Чеджо Тэджанген» еңбегін жатқызуға болады. Біздің күнге жеткен Шығыстағы 20 Трипитака ішінде 81137 ағаш тақтайшаларға
Есеркепова Ж.О. Орта ғасырдағы Корё мәдениетінің … 185
жазылған бұл мәтіндер аса көрнекті жинақ болып табылады. 1996 жылы бұл жинақәлемдік мәдениеттің дәулеті ретінде жарияланды. Идеологиялық жүйеде конфуцийшілдік пен буддизмнен өзге белгілі орынды геомантика да иеленді. Екі бастау және 5 элементтер туралы ілімге негізделе отырып, геоманттар жерді органикалық тірі тіршілік иесі ретінде қарастырады. Оған қоса, Коре кезеңінде мемлекеттің дамуына үшін астанаға барынша қолайлы жерді таңдау мәселесі де үлкен маңызға ие болды. Атап айтқанда, Сеул осы геомантикалыққұрылым бойынша оңтүстік аймақтың астанасы болып тағайындалған еді. Мемлекеттің жебеушілігіне даосизмде ие болды. Осыған орай, Пхальгванхэ рәсімі Аспан әлеміне, әйгілі таулар мен үлкен көлдерге арналған құрбандық шалу болып табылады. Сонымен қатар, дәстүрлі сенімдермен даолық жұлдыздарға табыну рәсімі және буддалық салт-дәстүрлер бір-бірімен біріктірілді. Пхальгванхэ рәсімінен басқа, патша сарайында табиғи апаттардан аман қалу үшін Аспанға ғибадат жасалынған. Әсіресе, бұл дәстүр Еджон ванның билеуі кезінде даосизм белсенді тарала бастады. Сол уақытта даолық Поквонгон храмы салынған. Даосизм жергілікті шаманизм және басқа да дәстүрлі сенімдермен сіңісіп, аспан мен жерге табынудың халық арасына таралуына жағдай жасады. Сонымен бірге, ірі көлдер мен тауларға рухтардың есімі, тіпті лауызым да берілді. Даосизммен байланысты ірі көрнекті тұлғалар Хеджон тұсында Кан Гам Чхан, Инджон тұсында Хан Ю Хан, Ли Мен, Квак Е, Чхве Дан және т.б. болды. Коре кезеңінде мемлекеттік деңгейде табынудың объектісі тарихи тұлғалар да болды. Ең алдымен, Ван Гон династиясының ата-бабаларына табыну болды. Томенсинса храмында Когуре патшалығын құрған Тонмен патшаға табынды. Ал, мемлекеттік деңгейде еске алатын салт-дәстүрлер қызметінде Тангунға арнап орындалған рәсімдер болмаған. Алайда, кейбір деректер бойынша халық арасында оның культі болғандығын айтады. Когуренің негізін
қалаған Тонмёнға бағынатын Тонмёнсинса ғибадатханасы, Пхеньянда басқарушы - ағартушы ретінде Киджаға арналған ғибадатхана болды. Тангунға арналған мемлекеттік деңгейдегі еске алу рәсімдерінің шынымен болғандығы туралы ресми деректер жоқ, дегенмен кейбір деректер бойынша оның культі халық арасында таралған. Корёдегі әдебиеттің дамуы вэньянда шығарма жазуды қамтыған ғылыми деңгейдегі емтихан жүйесінің енгізілуімен КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
186 тығыз байланысты болды. Сонымен қатар, Соджон кезінде шенеуніктер ай сайын өздерінің жазған шығармаларын тапсыруға міндетті болды. Студенттер арасында ақындықөнер бойынша сайыстар көптеп орын алып, ол шенеуніктер білім жүйесінің негізгі бөлігі ретінде қарастырылды. Осы жанр бойынша көптеген ақындар халық арасына танымал болған еді. Осы ақындар туралы айтқанда, ең алдымен өлең жинақтары Суньдік Қытайда шығарылып, халық арасында әйгілі болған Пак Ил Лянды және ХІІ ғасырдың басында өмір сүрген Чон Сым Мён, Чон Джи Сан, Ким Хван Вон, Ким Бу Сикті атап өту керек. Корей поэзиясына Қытайлық Тан поэзиясының, ал прозасына Суньдік Қытай прозасыныңәсері зор. Силла дәуірі кезінен бері келе жатқан жергілікті поэзия дәстүрі (хянга) да біраз уақыт бойы сақталып тұрды, алайда хянга поэзиясы кейін Қытайлық поэзияға ұласады. Кюн Ёнің "Похён Сибвонг" еңбегінде осы жанрдың 11 шығармасы сақталған. Соғыс режимі
жылдарында конфуцийшілдік бюрократияның саяси күйреуі жағдайында оныңөкілдері өткен ғасыр романтикасына қызығушылық танытып, романтикалық бағыттағы әдебиет дами бастады. Осы бағыттыңөкілдері Ли Ин Но, Лим Чжун, О Се Джэ, Чо Тхон, Хван Бо Хан, Хам Сун және Ли Дан болды. Қытайдағы "өзеннен солтүстікке қарай жеті данагөй" аналогиясы бойынша олар өздерін "теңізден солтүстікке қарай жеті данагөй" деп атады. Олардың ішінде Ли Ин Ноны ерекше атап өту керек. Корё кезенінің ең танымал ақындарының бірі Ли Гю Бо шамамен екі миллионға жуық шығарма қалдырған екен. Оны тіпті Чхве әулеті басшылары мойындап, өзі өмір сүрген кезеңінде аса көрнекті ақын ретінде танылып, жоғарғы лауазымды иеленген. Өзінің "Тонмён ван туралы шығармалар" атты еңбегінде халық аңыздарының рухтар жөнінде әңгімелерінен алынған Тонмен ванның мемлекет құруы туралы аңыздың мағынасын қайта қарастырған. Осы кезеңде тек өлеңнің формасымен ғана емес, сонымен қатар ішкі талғампаздықпен ерекшеленетін "Поханджип" атты поэтикалық жинақтың авторы Чхве Джа және әдеби академияның мүшесі Чин Хва әйгілі болды. Корё кезеңінің соңында поэзияның жаңа түрі пайда болды, ол - кёнгичхега деп аталады. Осы жанрға конфуцийшілдік ғалым Ан Чхуктің еңбегі "Квондон Пёльгок" жатады. Халық арасында жаңа өлең жанры - чанга тарайды. Осы жанрға "Чхонсан Пёльгок",
Есеркепова Ж.О. Орта ғасырдағы Корё мәдениетінің … 187
"Согён Пёльгок", "Кашири", "Чоныпса", "Тонтон", "Ссанхваджом" жатады. Чанга өлең жанры сол кездегі табиғатпен үйлесімді өмір сүретін қарапайым халықтың сезімдері мен өмірін көрсетті. Ерте Корё кезеңінде Силла кезеңінен бері дамып келе жатқан жергілікті (хянак) және тан (танак) өлеңінің дәстүрлі жанрлары жалғасын тапты. Ал Еджон билігі кезінде Суньдік Қытайдан аак түріндегі музыка және түрлі музыкалық аспаптар енгізілді. Бұл сарай музыкасы болды, хянак және танак еске алу рәсімдерінде емес, көбіне салтанатты кештерде ойнатылды. Дегенмен хянак бағыты көбірек таралған еді, осы жанрдың негізгі шығармалары "Чоныпса", "Тондон", "Халлим
Пёльгок", "Огвансан", "Пинджак" болды. ХІІ ғасырдың басында Кореде оркестр де болғаны белгілі, сонымен қатар 40 түрлі музыкалыққұралдар болған. Корё кезеңіндегі халық ойындары арасында кёккуні атап өту керек, бұл ойында нысанаға аттан ағаш ракетканың көмегімен шарды лақтырады, ойын қазіргі батыстық полоға ұқсайды. Халық арасында халық театрының келесідей түрлері әйгілі болды: Муёна биі (жаман рухтарды шығару) және маскадағы түрлі қойылымдар (сандэ нори). Өнердің осы түрлерін арнайы Наре тогам атты мемлекеттік мекеме басқарды. Астанада кей кездері жаппай халық мерекелері өткізіліп, осы мерекелерде түрлі әндер және билер орындалды. Музыка және хореография салаларында ХІ ғасырда өмір сүрген және жаңа біртума билерді жасаған Чо Ённыңқосқан үлесі зор. Корё кезеңінің архитетуралық мұрасынан қазіргі күнге дейін жеткендері көп емес. Қазіргі күнге дейін сақталған ең ежелгі ағаш құрылыс өзінің пэхыллим техникасындағы колонналарымен әйгілі Солтүстік Кёнсан провинциясындағы Инджу маңындағы Пусокса монастыріндегі Мурянсуджон павильоны болып табылады. Андондағы Поджонса монастыріндегі Кыннакчон павильоны және Судокса монастыріндегі Тэунджон павильоны Корё кезеңі соңындағы архитектуралықүлгілері болып табылады. Корё кезеңінің ерте кезіндегі пагодалар архитектурасына сун архитектурасының тигізген әсері зор. Формалары бойынша олар дөңгелек, сегізқырлы болды, сонымен қатар бұрын болмаған қабаттар саны
да көбейді. Осындай пагодаларға (буддалықғибадатхана) 5 - қабатты Пурилькуса ғибадатханасы (951 жыл), жеті қабатты Кэсондағы Хёнхваса монастырі (1020 ж.), он үш қабатты Мёхянсан тауындағы Похянса монастыріндегі
КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
188 пагода жатады.
Корё кезеңінің соңындағы буддалықғибадатханалардың арасындағы еңәйгілісі он қабатты Кэпхундегі пагода болып табылады. Әдетте граниттен жасалатын басқа ғибадатханалармен салыстырғанда бұл ғибадатхана мрамордан жасалған, керемет мүсінмен безендіріліп, сонымен қатар монғолдық ламаизмныңәсерінің болғандығы байқалады. Тас пагодаларынан басқа буддалық монахтардаң ескерткіштері көптеп таралған. Олардың арасында жоғары өнер шығармаларын, мысалы Вонджудағы Хынбопса монастыріндегі Чингонге арналған ескерткіш (940 жыл), Ёджудегі Кодальса монастыріндегі Хеджину ескерткіші (957 жыл), Попчхонса монастыріндегі Чигвана обасындағы пудоны атап өту керек. Ол 1085 жылғы, қазіргі кезде Сеулдегі Кёнбоккун сарайы территориясында орналасқан. Силла кезеңімен салыстырғанда буддалық мүсіндер біршама құлдырауда болды. Дегенмен, сол кездіңөзінде ХІІ ғасырдың соңында жасалған Пусоксадағы Мурянсуджон павильонындағы Амитабхи будда мүсіні сияқты керемет мүсіндер жасалған. Кореядағы еңүлкен будданың тас мүсіні - Нонсандағы (Солтүстік Чхунчхон провинциясы) Кванчхокса монастыріндегі Майтрейи будда мүсіні. Оның биіктігі 21 метрден астам, 938 жылдан бастап 38 жыл бойы салынған. Сонымен қатар, Корё кезеңіне Кореядағы Будданың жартастағы ең ірі бейнесі - Нэгандағы (Кымган уезді, Канвон провинциясы) мүсін де жатады, яғни биік жартаста отырған 15 метр биіктікті Будда мүсіні. Коре кезеңінде сурет өнері де дами бастады, оны арнайы Тохва вон мемлекеттік арнайы мекеме басқарды. Маманданған суретшілер де, білімді конфуцийшілдіктер немесе монахтарды қамтитын қарапайым суретшілер де болды. Тохвавонда жұмыс істеген суретшілер ван мен жоғарғы шенеуніктер портреттерін, мемлекеттік рәсімдер мен құрылыстарды, сонымен қатар, гүл немесе құстар, табиғат әсем көріністерін, декоративті суреттер де салды.
Коре кезенінің басындағы еңәйгілі суретшілер Тохвавон мүшелері Ли Нён және Гван Пхиль мен оның баласы еді. Ли Нен ХІІ ғасырда өмір сүрді және "Есонган өзені" және "Чхонсуса ғибадатханасының оңтүстік қақпасы" сияқты әйгілі суреттерді қалдырған. Ол Суньдік Қытайда да сурет өнерін үйреткен. Конфуцийшілдік және буддалық суретшілер "төрт абзалдың": бамбук, қараөрік, қарағай және орхидея бейнесіне қызығатын. Осы түрдегі ең бірінші әйгілі сурет қарағайдың суреті болып табылады, Есеркепова Ж.О. Орта ғасырдағы Корё мәдениетінің … 189
ол Кэсон маңындағы Ван Гонның обасынан табылған. Конфуцийшілдік суретшілердің арасындағы негізгі тақырып шенеуніктердіңөмірі мен демалысы болды. Осындай тақырыптағы ең танымал суреттердің бірі ван Конминнің еңбегі болып табылады. Буддалық суреттері янню кванымдо жанрында (Аволокитсшвара бодхисатва бейнесі) болды. Бұл жанр әсіресе монғолдықүстемдік кезінде әйгілі болды. Осы жанрдағы еңәйгілі суреттерге 1310 жылы Ким У Мунның және басқа да сарай суретшілерінің салған, биіктігі 4 метрге жететін, суреті, шамамен 1300 жылы Хехо монахы салған сурет және 1323 жылы Со Гу Банның салған суреті жатады. Қазіргі кезде осы суреттердің барлығы Жапонияда сақтаулы тұр. Қытай тіліндегі әдебиеттің дамуымен қатар каллиграфия өнері де дамыды. Мунджонда Ю Син, Инджонда Тха Нён, Конджонда Чхве У және тағы басқа билігі кезінде керемет каллиграфтар да пайда болды. Силлалық Ким О Номмен қатар осы суретшілер "төрт ұлы каллиграфшы" болып есептеледі. Коре кезеңінде каллиграфияның куян сунчхе стилі әйгілі болды. Монғол үстімдігі кезінде каллиграфия юаньдықәсерге ұшырап, куян сунчхе стилінің орнына келген сонсольчхе стилі тарала бастайды. Каллиграфиялық дәуірде, Чосон ванының тұсында өмір сүрген Ли Ам болды. Сурет өнерінде Коре түрлі қолөнермен танымал болды, әсіресе Силла елінен едәуір зор болғандығы айтылған. Осы кезеңдерде қолөнер саласы гүлдене бастайды. Қолөнерде Коре елі көбінде әртүрлі заттарды қолдана отырып, кестелеп тігудің кереметтілігін білді. Сонымен қатар, бұндай қолданыстарда ағаштан жасалған заттарға жапсырылғыш, бояуы бар заттарды жетік қолданды. Өнерлердің ішінде қолөнер ерекше ықыласпен бағаланып, соның ішінде корелық керамика ерекше болды – ол әртүрлі пішінімен және де құнды түсімен ерекшеленіп отырды. Керамика бұл кезеңде әртүрлі бөтелкелерге байланысты жасалып отырды. Керамиканың безендірілуі кеңінен даолық
символдарға байланысты еді, яғни тасбақаның, балықтардың, айдаһарлардың суреттері бейнеленген. Корелық керамика әртүрлі жасыл, сұр, қара, қою ақ түстерде болды. Ең жоғарғы дәреже металды игеру болып саналған: буддалыққұралдар, қоңыраулар, айналарды жасаудағы жетістіктері жоғары болды. Кореда гуманитарлықғылымда айтарлықтай дамушылық болды. Мемлекеттік жүйеде арнайы құрылған тарихи шығармалар, КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
190 әдебиеттер, кітапханалар мен архивтер жұмыс істеді. Коре кезеңінің басында «Самгукса» («Үш мемлекеттің тарихы») атты шығарма, сонымен қатар, «Пхеннен чонджэны» 1116 жылы Хон Гван қайта жасаған, ал Ыйджон тұсында Ким Гван Ыем болды. Алдымен Кореның пайда болуы туралы жүйелі түрде шынайы жазба хронологиясы, яғни Ли династиясы тұсында «Коресаның» құрылуына материал ретінде жүргізілді. Бүгінгі күнге дейін сақталып келген ең ежелгі, тарихи шығарма «Самгук саги» деп аталады. Бұл шығарма 1145 жылы Ким Бу Сик ванның бұйрығымен жазылған. Бұл еңбек біздің заманымызға дейінгі Когуре, Пэкче, Силла және қытай деректеріндегі хроникалардың сақталмағандығы жайында және Х ғ. басындағы Корей тарихын сипаттайды. «Жеке» тарихи еңбектер бойынша 1821 ж. жазылған «Самгук Юсаны»
ерекше айту
қажет («Үш
патшалықтыңұмытылған істері»), Ингакса ғибадатханасындағы Ирен тақуаның жазғандығы, сонымен қатар, 1827ж. «Чеван унги» Ли Сын Хю, Корей және Қытай тарихын сипаттайтын өлең- шумақтыр да айтылып кетеді. Екі шығармада нақты және тарихи көріністерді баяндамай, алайда олар ұлттық мәдени салт-дәстүрлер мен Тангун туралы және Ежелгі Чосонды, «Самгук Саги» оқиғаларын мазмұндайды. Осы жағдайды олар келесі ұрпаққа әсер ететіндігі туралы түсіндіріп өтеді. Бұл еңбектер, негізінен, бір- бірімен айырмашылықтары болды. «Самгук юса» буддалық дәстүрді, ал «Чеван унги» конфуциандық, буддизм мен даосизмге сүйенген. Сонымен қатар, «Чеван унгида» Тангунның корей ұлтынан шыққандығы туралы тұжырымдама айтылады. Егер «Самгук юса» Тангунның Пуедан, Когуре және Пэкчеден шыққандығы туралы көшіріп жазса, ал «Үш хан» және Силла өздерін негізгі Қытайдан шыққан ұрпақтарымыз деп есептейді. Онда «Чеван унги» сөз жүзінде барлық протокорейлік білімдерді енгізіп отырды. Коре кезеңінде 1357 жылы Ли Дже Хен жазған «Қысқаша тарих» («Саряк») атты кітап сақталынған. Конфуциандықғалымдар Коре
кезеңінің соңында
конфуцишілдікті теориялық жүйеде қарастырады. Экономикалық ойшылдар сол заманда Чон Мон Джу, Чон До Джон, Квон Гын, Чон До Джону «Хакча Чинамдо» аты еңбектері арқылы конфуциандықтың табиғифилософиясын барлық
жағынан түсіндіріп өткен. Сонымен қатар, «Симмон Чхондап» және «Сим Гии», буддизм мен даосизмге қарағанда конфуциандыққа
Есеркепова Ж.О. Орта ғасырдағы Корё мәдениетінің … 191
басымыраққарады. Квон Гын конфуциандық «Ипхак тосолді» жазып шығарады. Кореның тұсында ғылым мен техниканың дамуы ретінде әлемде бірінші рет металдыққаріптің жиынтығы жасалынған. Силла және Коре тұсында жоғарғы деңгейдегі ксилографияның техникасының дамуы қарқынды болды. Ол
жайында «Трипитакидің» алты мыңнан
астам томдары
және «Сокчангеннің» 4700-ден астам томы (Трипитакидің жалғасы) басылып шыққандығы туралы айтылады. Алайда ксилографиялық баспа көптеген материалдарды және үлкен еңбектерді талап етті. Коре кезеңіндегі конфуцишілдіктің орны біршама еңбектерді басып шығаруда маңызды болып табылды. Алдымен олар ағаштан жиынтыққаріппен жасалғанын, кейіннен металлдан жасалған түрін қолданды. Алғаш рет Кореда жылжымалы қаріп ХІІІ ғасырда енгізілді десе де, алайда ең көне жылжымалы қаріп Хындокса (Чхонджу) ғибадатханасында басылған. Бұл жағдай Кореда соңғы кезеңде жақсы таралып, 1392 жылы Соджоквон мемлекеттік мөрді қолданған деген болжам бар. ХІІІ-ХІV ғасырларда Кореда айтарлықтай ғылым мен техникалық прогресстің күшеюі орын алады. Елдіңқорғаныс саласы бойынша оқ ататын қарулар жапон қарақшыларына қарсы қолдануға қажет болды. 1377 жылы Хвадон тогамның бастамасымен Қытай юаньдықтарының техникасынан алып оқ ататын құралды жасай бастайды. Еңүлкен өзгерістің бірі мақта өсіру және мақта-мата кездемесі болды. 1364 жылы Юаньға елші ретінде жіберген Мун Ик Чом Қытайдан мақтаныңұрығын алып келеді. Мақтаны өсіріп, оны күтіп-баптауда маңызды күш жұмсаған Чон Чхон Ик болды. Ол сондай-ақ, мақтаны тазалайтын, жіп иіретін, киім тігетін машиналарды жаппай өз еңбегіне қоса бастайды. Сондай-ақ, өзгерістер егін шаруашылығы дақылдарын жетілдіру техникасы салаларында да болды. Барлық жерлерді, сонымен қатар таулы аймақтығы жерлерді де игерген кезде су тапшылығы кездесіп отырды. Жерлердің тарлығы соншалық, топырақтар құнарсызданып кеткен еді. Алайда, мұндай қиындықтардан құтылудың амалдары табылды. Агротехниканы жетілдіру саласында белгілі орынды юаньдыққытайдан келген хвабук нонбоп әдісі қолданды. Қытайда Янцзының оңтүстігінде егістікті суландыру әдісі де корелықтардыңқызығушылығын КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
192 тудырған. Сонымен қатар, Коре патшалығыныңғылымы мен ауыл шаруашылығының дамуына Қытайдан келген араб астрономиясы, метеорология, география жағдай жасады. Коре кезеңінде медицина ел ішінде өскен дәрілік шөптердің негізінде дамыды. Ең ерте корейлік медицинасының «Ханъяк кугыппан» кітабы 1236 жылы жазылған. Коре кезеңінде басқа да медициналық кітаптар шығарылды. Бұл кітаптар кейін Чосон кезеңінде «Ханъяк чипсонбан» еңбегінің негізгі тірегі болды. Сонымен қорыта келгенде, Коре кезеңі Корей тарихында ерекше орында алады. Бұл уақыт Корей түбегінде бір орталыққа бағынған биліктің орнығуымен ерекшеленеді. Сонымен қатар, ерте ортағасырда негізі қаланған экономикалық жүйе мен мемлекеттік ұстанымдар қолданылды. Бұл уақытта Корея өз тәуелсіздігін сақтап қалу үшін сырттан келген қидандар, чжурчжэндер және монғолдармен күрес жүргізулеріне тура келді. Осылайша, Коре кезеңінде мәдениет саласында Корей түбегінен алыс шет аймақтарға оларды паш еткен жетістіктері өте көп болды.
1. Глухарева. О.Н. Искусство Кореи с древнейших времен до конца XIX в. М., 1982 2.
Современная Корея. М., 1971. 3. История Кореи (новое прочтение) / Под ред. А.В. Торкунова. М.: МГИМО (У), 2003.
Статья из Карманной Энциклопедии Республика Корея - сост. С.В. Волков, Т.М. Симбирцева - М.: ИД "Муравей-Гайд", 2000, 1996 - стр.441-456 5.
Изд-во СПбГУ, 2009. 6.
Воробьев М.В. Корея до второй трети VII века: Этнос, общество, культура и окружающий мир. СПб.: Центр «Петербургское Востоковедение», 1997. 7.
Джарылгасинова Р.Ш. Корейские мифы о культурных героях // Религии и мифология народов Восточной и Южной Азии. М., 1970. 8.
9.
Ким Бусик. Самгук саги. В 3-х т. М., 1995-2002. 10.
Концевич Л.Р. Исторические названия Кореи // Этнонимы. М., 1970. 11.
Толстокулаков И.А. Очерк истории корейской культуры: Учеб. пособ. Владивосток, 2002.
193 К ПРОБЛЕМЕ МЕСТОПОЛОЖЕНИЯ ГРАНИЦ ПЕРВОГО КОРЕЙСКОГО ГОСУДАРСТВА ДРЕВНИЙ ЧОСОН
Иванов А.Ю. ДВГГУ, Хабаровск, Россия
Ancient Choson Author: Ivanov A.Yu., Far Eastern State University of Humanities, Khabarovsk, Russia Abstract: In present time it is impossible to define absolutely precisely borders of the first Korean state Ancient Choson. The first mention appeared in the myth about Tangun that doesn't do this information reliable. Also Ancient Choson it was mentioned and in the Chinese sources by which it is also impossible to determine geographical site of the state. Keywords: Ancient Choson, borders, location, sources Ключевые слова: Древний Чосон, границы, местоположение, источники
О государстве Древний Чосон, с которым обычно многие ученые связывают истоки корейской государственности, известно из китайских и корейских источников. Сведения о самом раннем периоде истории Древнего Чосона дошли до наших дней из мифов, самым известным из которых является миф о Тангуне, основателе Древнего Чосона. Миф о Тангуне зафиксирован в ряде средневековых летописей Кореи, самими известными из которых являются «Самгук юса» («Забытые летописи Трёх государств», 1281 г.) и «Чеван унги» («Рифмованные записи о королях и императорах», XIII в.). Большинство ученых делит историю Древнего Чосона на три периода. Первый период, «мифический» (поскольку об этом периоде известно исключительно из мифов) называется «Тангун Чосоном» и датируется 2333 – 1122 гг. до н.э. Согласно легенде первый правитель Древнего Чосона Тангун правил 1500 лет, а затем превратился в духа. Но, исходя из отсутствия исторических и археологических данных, большинство ученых считает, что судить
о государственности в период Тангун Чосона не представляется КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
194 возможным. Южнокорейская и российская историография в основном склоняется к тому, что образование государства Древний Чосон произошло лишь в 1-м тысячелетии до н.э. Северокорейские ученые также признают, что население, на основе которого строилось государство Древний Чосон, этнически оформилось ко 2-му тысячелетию до н.э., а государственность возникла лишь в первой половине 1-го тысячелетия до н.э. Об этом свидетельствуют археологические находки и данные китайских хроник. Таким образом, в первый период истории Древнего Чосона еще не было государственного образования, но проходил процесс перемещения и консолидации союза емэкских племен в районе Маньчжурии (совр. провинции Цзилинь и Ляонин) и Корейского полуострова. Второй, «легендарный», период называется «Кичжа Чосоном» и датируется 1122 – 195 гг. до н.э. Этот период связан с легендой о приходе в Чосон опального вельможи династии Инь Кичжа (кит. Ци Цзы), который после ее свержения не захотел служить правителем при новой династии Чжоу, бежал на восток и в 1121 г. до н.э основал государство Чосон, признанное затем государством Чжоу. Впоследствии Кичжа создал огромный союз, объединив города-государства в районе рр. Тэдонган и Ляохэ. 1
достоверность личности Кичжа, 2 но, поскольку в таких сочинениях, как «Шаншу дачжуань» (III в. до н.э.) и др., ничего не говорится о его связи с Древним Чосоном, отвергается всякая версия об основании им государства Чосон. 3 Впервые эта версия появилась в «Ши цзи» (I в. до н.э.). Затем она повторилась в «Хань шу» и в других более поздних исторических документах и была канонизирована конфуцианской историографией в Корее, которая
1 Ли Чжон. Кочосонгва Когурё: кваён ури ханминчжоке ёксаинга? (Древний Чосон и Когурё: действительно история корейской нации). – Чинчжу, 2005. С. 26-27. 2 Археологические находки, обнаруженные в районе р. Луаньхэ, также подтверждают реальность существования Цзи Цзы (Прим. автора). 3 По мнению корейских ученых Пён Тхэ Сопа и Ли Чона, личность Цзи Цзы является исторической выдумкой (Пён Тхэ Соп. Хангусатхорон (Дискуссии вокруг истории Кореи). – Сеул, 1998. С. 62. Иванов А.Ю. К проблеме местоположения границ … 195
даже хронологически поставила время правления Кичжа после правления Тангуна. 4
восток», можно сделать вывод, что в конце III – начале II вв. до н.э., когда, по всей видимости, возникли политические силы, заинтересованные в том, чтобы обосновать тесную династическую связь между правителями Древнего Чосона и государствами Китая. Таким образом, согласно сохранившимся источникам, название «Чосон» было известно еще в 1-й половине 1-го тысячелетия, когда существовали торговые связи между Китаем и племенами, проживавшими к востоку от Великой китайской стены. Об этом говорят «Гуань цзы» ( 管 子
«Записки Гуань чжуна»), составленные в V – III вв. до н.э., в которых сообщается, что у княжества Ци и Чосона были торговые связи. Более того, китайские летописи «Вэй люэ» ( 魏 略 ) отмечают активное противоборство Древнего Чосона в этот период с государством Янь.
5 Так, в 346 г. до н.э. Древний Чосон вступился за одно из северных племен, попросивших помощь против Янь. 6 В 323 г. до н.э. Древнему Чосону и Янь удалось избежать войны в результате переговоров между правителя двух государств. Третий период истории Древнего Чосона называется «Виман Чосоном» и датируется 194 – 108 гг. до н.э. Период «Виман Чосона» ученые связывают с приходом в Чосон в 195 г. до н.э. Вимана (кит. Вэй Мань) – выходцем из китайского княжества Янь, который вместе с 1000 своих человек перешел на службу к чосонскому вану Чуну. Правитель Чун присвоил ему звание пакса и передал в управление земли в западных пределах, где поселились иммигранты из Ханьской империи. Укрепив свое влияние на западных границах Чосона, Виман в 194 г. до н.э. напал на Вангомсон и изгнал с престола вана Чуна. Ван Чун вынужден был бежать морем на юг, где, согласно древним летописям, стал правителем Махана. Захватив власть, Виман подчинил соседние племена чинбон и имдун. При Вимане и его потомках Древний
4 Известно, что при
ванском дворе
Когурё совершались жертвоприношения в честь Кичжа, а в родословных книгах родов Хан, Ки и Сон Кичжа считается их родоначальником (Прим. автора). 5 Ким Чхоль Чун. Хангук кодэса ёнгу – Сеул, 1990. С. 8. 6 Hulbert H.B. History of Korea. V. 1-2. – London, 1962. P. 11-12. КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
196 Чосон стал важной политической силой на северо-восточных границах Ханьской империи. В период правления внука Вимана – Уго отношения между Древним Чосоном и империей Хань серьезно обострились. После того, как ханьский император У-ди урегулировал отношения с гуннами, империя Хань начала завоевание земель своих восточных соседей. Ведя наступление на Древний Чосон, правитель Ханьской империи активно использовал внутриполитические противоречия в Древнем Чосоне. Так, в 128 г. до н.э., благодаря усилиям ханьского императора, местный правитель Намнё вместе со своими землями и 280 тыс. соплеменниками перешел на сторону империи Хань. В его владениях был учрежден ханьский округ Чханхэ (кит. Цанхай), который впоследствии стал опорным пунктом в наступлении на Древний Чосон. Но из-за упорного сопротивления чосонцев и огромных расходов на содержание Чханхэ ханьский император вынужден был в 125 г. до н.э. ликвидировать этот округ. Несмотря на это, ханьский император продолжил наступление на Древний Чосон, и в 109 г. до н.э. для захвата чосонской столицы Вангомсон по суше и по морю была направлена 57-тысячная армия империи Хань. В результате в 108 г. до
н.э. государство Древний Чосон прекратило свое
существование, а на его месте были образованы четыре китайских округа: Наннан (кит. Лолан), Чинбон (кит. Чжэньфань), Хёндо (кит. Сюаньту) и Имдун (кит. Линьтунь). Но по мнению некоторых корейских ученых история Древнего Чосона на этом не закончилась. Потерпев поражение от империи Хань, Древний Чосон якобы утратил лишь западные земли в Маньчжурии, где и были созданы китайские округа. Восточные же земли (бόльшая часть территории в провинции Пхёнан) стали новым центром этого государства по крайней мере до III в. со столицей в Тхосондоне. 7
существует ряд серьезных вопросов, одним из которых является местоположение этого государственного объединения. В настоящее время существует несколько основных теорий определяющих местоположение государства Древний Чосон.
7 Кочжосон мунчже ёнгу нонмунчип (Сборник статей по исследованию вопросов Древнего Чосона). – Пхеньян, 1977. С. 116. Иванов А.Ю. К проблеме местоположения границ … 197
Сторонники первой теории, которая была популярна среди корейских ученых в начале – середине XX в., считают, что Древний Чосон находился в северной части Корейского полуострова, а его столица располагалась на р. Тэдонган (древнее название Пхэсу), т.е. на том месте, где сейчас находится нынешняя столица КНДР. В пользу первой теории говорят поздние китайские летописи, датированные концом V – началом VI в. н.э. Эти летописи однозначно указывают на современную р. Тэдонган и на гору Тэсонсан, находящуюся в предместьях Пхеньяна. Известный корейский ученый Ли Бён До даже указывает точную границу, проходившую между
Древним Чосоном и китайскими государствами – река Чхончхонган. 8 В качестве доказательства этому южнокорейские ученые приводят тот факт, что к югу от р. Чхончхонган была распространена культура узколезвийных бронзовых мечей, а к северу от нее было найдено большое количество артефактов культуры государства Янь, включая яньские монеты в виде меча мёндочжон ( 明 刀 錢
). 9 Еще одним аргументом сторонников первой теории является то, что образованный после покорения Древнего Чосона округ Наннан (кит. Лолан), и в особенности входивший в этот округ уезд Чосон, соотносятся с бассейном р. Тэдонган. Согласно второй теории, Древний Чосон располагался в районе
современной китайской провинции Ляонин.
Поддерживающие эту теорию ученые опираются на описания местоположения столицы Древнего Чосона в китайских хрониках, в которых говорится, что Пхеньян находился к востоку от Великой китайской стены. В доказательство этому археологи нашли в районе р. Ляохэ остатки Великой китайской стены периода династии Цинь (246 – 207 гг. до н.э.) и Хань (206 г. до н.э. – 220 г. н.э.). Кроме того, в китайском трактате «Шань хай цзин» говорится, что Древний Чосон находился к востоку от Леяна, т.е. в районе Ляонина. Именно в этом районе появились и получили дальнейшее распространение чосонские кинжалы в форме лютни
8 Ли Бён До. Пхэсу го (Рассуждения о местонахождении реки Пхэсу)// Чхонгу хакчхон (Корейский научный сборник), 1933, № 13. С. 120 9 Сон Хо Чжон. Кочжосон чунъсимчжи мит сахве сонкёк ёнгуе чэнъчжомгва квачже (Спорные моменты и проблемы изучения местоположения и общественного характера Древнего Чосона)// Хангук кодэса нончхонъ (Сборник статей по древней истории Кореи), 2000, № 14.
КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 2(2014)
198 (пипха). Об этом свидетельствуют археологические находки и записи в китайском трактате «Гуань цзы». Южнокорейский ученый Чон Со Чжон расширяет границы распространения бронзовых мечей в виде лютни до центральных районов нынешней провинции Хэбэй. 10
Определяя западные пределы Древнего Чосона, корейский ученый Син Чхэ Хо считал, что изначально граница самого древнего корейского государства проходила по реке Луаньхэ, 11 т.е. в том месте, где заканчивается Великая китайская стена (район нынешней провинции Хэбэй). 12 Впоследствии, по мнению северокорейского ученого Ли Чжи Рина, в результате войн с княжеством Янь 13 в IV – III вв. до н.э. Древний Чосон потерял жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|