Ізденістер, №1 исследования, НƏтижелер 2015 результаты
жүктеу/скачать 8,44 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Литература
- Материалдар мен əдістер
- Бишимбаева Н.К., Казыбекова С.К.
- Ключевые слова
- Материалы и методы
Выводы 1.
Все четыре критерии характеризуют одну категорию рек, в этом случае считается идеальный случай соответствие критериев к категории рек. 2.
считается вполне удовлетворительное соответствие критериев к категориям рек. - 3.
Если из четырех критериев, два критерия характеризуют одну категорию рек, а остальные две критерии характеризуют другую (другие) категории рек, то в этом случае точное установление категории рек затруднительно. В таких случаях для установления категории рек предпочтение дается предложенным новым критериям, среднемноголетнему расходу и среднемноголетнему слою стока воды. Например: а) р. Аягоз - разв. Кызылкия F=12100 км , L=347 км, Q 0 =12,4 м /с и h 0 =32 мм. В этом случае по F и L река относятся к категории большой реки, Q o — средней реке, а по h o - маленькой реке. Учитывая выше изложенное р. Аягоз — разв. Кызылкия относится к средней реке. б) р. Биже - ст. Айна-Булак F=3200 км 2 , L=107 км, Q 0 =2,66 м
3 /с и h
o =25 мм. Хотя по F и L река относится к категории большой реки, принято считать, что р. Биже - ст. Айна-Булак относится к малой реке. Количество таких рек в исследуемой территории составляет 17, это в процентном отношении от общего количества рек (створов) - 4,67 %, т.е. не превышает 5 %, что вполне допустимо в гидрологических расчетах.
1.
Шкаликов Ф.В. Речная сеть Казахстана //Труды КазНИГМИ. 1959. Вып. 11 с. 90-95. 2.
Вендров С.Л., Коронкевич Н. И., Субботина А.И. Проблемы малых рек // Вопросы географии, сборник 118. Малые реки. М.: «Мысль» , 1981. – с. 270. 3.
Гидрометеоиздат, 1991. – с. 599. 4.
Сахариев С.С. Проблемы рационального использование водных ресурсов. Алма- Ата, 1989. – с. 47. 5.
Балхаш. Л.: Гидрометеоиздат, 1970. – т. 13. Вып. 2. – с. 645 и др. 6.
Голубцов В.В., Лаврентьев П.Ф., Соседов И.С. Проблемы гидрологии Казахстана // Труды Каз НИИ Гос Ком Гидромета. М.: 1983. Вып. 80. 7.
сельскохозяйственного автотракторного машиностроения в Республике Казахстан. Материалы международного научно-практической конференций. Алматы, 2007. – с. 261- 263.
309
Орынтай Ж.О., Нарбаева К.Т., Исмаилова Г.К.,Нарбаев М.Т., Нарбаев Т.И. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАЗЫҚ БӨЛІГІНДЕГІ ӨЗЕНДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ БОЙЫНША КРИТЕРИЛЕРІН ƏЗІРЛЕУ ЖƏНЕ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ КРИТЕРИЛЕРДІ ЖЕТІЛДІРУ
Қазақстандағы өзен жүйесінің ерекшеліктеріне байанысты бұл мақалада ерте кезден бастап қолданылып келе жатқан өзен жүйесінің жіктелулері келтіріліп, оларды жетілдіру жайлы пікірлер мен Қазақстанның жазық бөлігіндегі өзендерді жіктеудің жаңа критерилері ұсынылған.
Oryntay Zh.O., Narbaeva K.T., K.T. Ysmailova G.K.,Narbaev M.T., Narbaev T.Y.
IMPROVEMENT OF EXISTING AND DEVELOPMENT OF NEW CRITERIA FOR THE CLASSIFICATION RIVERS PLAIN PART KAZAKHSTAN
Especially due to the rivers of Kazakhstan in the article presents proposals for improvement of the existing criteria and findings developed new criteria. ƏОЖ 664.7 Оспанов А.А., Тимурбекова А.К., Армия А. Қазақ ұлттық аграрлық университет
ОТАНДЫҚ СЕЛЕКЦИЯЛЫ БИДАЙ СҰРЫПЫНЫҢ САПАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ЗЕРТТЕУ
Мақалада отандық селекциялы бидайдың натурасын, шынылығын жəне дəн қаттылығын зерттеу нəтижелері келтірілген. Алынған мəліметтерді талдау - бөлініп алынған отандық селенкциялы бидай дəні партиясының шынылық жəне дəн қаттылығы, сонымен қатар натура көрсеткіштерінің жоғары мəндерімен ерекшеленіп, құқықтық-техникалық құжаттар талаптарына сəйкес келетінін көрсетті.
астық, бидай, сұрып, сапа көрсеткіштері, натура, дəн шынылығы, дəн қаттылығы.
Қазіргі кезде Қазақстан дүниежүзілік бидай экспортерларының ондығына кіреді. Болашақта да Қазақстан бидай экспортын арттыру саясатын ұстанатын болады. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə. Назарбаев ХХІ ғасырдың екінші онжылдығының басында Қазақ елі бидайдың əлемдік экспортерлерінің бестігіне кіруі қажет деген міндет қойды [1]. Сонымен қатар, ең елеулі мəселелердің бірі сапаны сақтау мен тағамдық жəне сауда- саттық қауіпсіздікті қамтамассыз ету болып қалуда. Дəнді дақылдардан алынатын, соның ішінде бидайдан алынатын ұндағы дəрумендер, микро- жəне макроэлементтер жеткіліксіздігінен алға қойылған аса үлкен міндеттің орындалуына қауіп төнуі мүмкін. Сондықтан бидайдың сапасы мен құндылығын тұрақты тексеріп, зерттеп отыру жəне қадағалау аса өзекті мəселе болып табылады [2,3,4].
310
Бидай дəнінің технологиялық талдауы "Бидай. Техникалық талаптар" ҚР СТ 1046-2008 бойынша жүргізілді. Дəн үлгілерін сараптау "Дəн. Сынаққа таңдау əдістері мен қабылдау ережелері" МЕМСТ 13586.3-83 бойынша жүргізілді. Дəннің зиянкестермен зақымдануы "Дəн. Зиянкестермен зақымдалуын анықтау əдістері" МЕМСТ 13586.6-93 бойынша анықталды. Дəннің иісі мен түсі "Дəн. Иісі мен түсін анықтау əдістемесі" МЕМСТ 10967-90 бойынша анықталды. Дəннің ылғалдылығы "Дəн. Ылғалдылықты анықтау əдістемесі" МЕМСТ 13586.5-93 бойынша анықталды. Дəннің натурасы "Дəн. Натура анықтау əдісі" МЕМСТ 10840-64 бойынша анықталды. Дəннің қышқылдығы "Дəн. Қышқылдықты анықтау əдістері" МЕМСТ 10844-74 бойынша анықталды. Эксперименталдық зерттеулер Қазақ ұлттық аграрлық университетінің "Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы" ғылыми-зерттеу орталығында, нақтырақ айтқанда, "Астық жəне астық өнімдерінің технологиясы жəне сапасы" ғылыми-зерттеу лабораториясында жүргізілді. Зерттеу нысаны ретінде отандық ғалым-селекционерлердің заманауи селекциялық жетістіктері болып табылатын бидай дəнінің үлгілері бөліп алынды (1-кесте).
Кесте 1 – Бидай дəнінің отандық селекция сұрыптары Сұрып атауы Өнім Жасаушы-мекеме "Карагандинская 30" бидай сұрыпы 2012 ж. "Карагандинский НИИРС" ЖШС "Карагандинская 31" бидай сұрыпы 2012 ж. "Карагандинский НИИРС" ЖШС "Астана 2" бидай сұрыпы 2012 ж. "Северо-Казахстанская СОС" ЖШС "Дамсинская янтарная" бидай сұрыпы 2012 ж. "Северо-Казахстанская СОС" ЖШС "Ульбинка 55" бидай сұрыпы 2012 ж. "Восточно-Казахстанский НИИСХ" ЖШС
"Водопад 100" бидай сұрыпы 2012 ж. "Красноводопадская СХОС" ЖШС "Волгоуральская" бидай сұрыпы 2012 ж.
"Карагандинская 22" бидай сұрыпы 2012 ж. "Карагандинский НИИРС" ЖШС "Карагандинская 70" бидай сұрыпы 2012 ж. "Карагандинский НИИРС" ЖШС "Астана" бидай сұрыпы 2012 ж. "Северо-Казахстанская СОС" ЖШС "Акмола 2" бидай сұрыпы 2012 ж. "Северо-Казахстанская СОС" ЖШС "Глубочанка" бидай сұрыпы 2012 ж. "Восточно-Казахстанский НИИСХ" ЖШС "Дала" бидай сұрыпы 2012 ж. "Красноводопадская СХОС" ЖШС Зерттеу нəтижелері жəне оларды талқылау 1-суретте бөліп алынған бидай дəні партиясының натура көрсеткіші бойынша салыстырмалы талдау диаграммасы келтірілген.
311
1 – "Дала" бидай сұрыпы; 2 – "Водопад 100" бидай сұрыпы; 3 – "Глубочанка" бидай сұрыпы; 4 – "Ульбинка 55" бидай сұрыпы; 5 – "Акмола 2" бидай сұрыпы; 6 – "Дамсинская янтарная" бидай сұрыпы; 7 – "Астана" бидай сұрыпы; 8 – "Астана 2" бидай сұрыпы; 9 – "Волгоуральская" бидай сұрыпы; 10 – "Карагандинская 70" бидай сұрыпы; 11 – "Карагандинская 31" бидай сұрыпы; 12 – "Карагандинская 22" бидай сұрыпы; 13 – "Карагандинская 30" бидай сұрыпы.
Сурет 1 – Бөліп алынған астық партиясын натура, г/л көрсеткіші бойынша салыстырмалы талдау
Алынған мəліметтерді талдау натура көрсеткішінің мəні құқықтық-техникалық құжат талаптарына сəйкес екендігін көрсетті. Бөліп алынған бидай дəні партиясының натурасы 730- дан 790 г/л-ге дейінгі аралықта, бұл норма шеңберінде болып есептелінеді. Натура көрсеткішінің максималды мəні 798 г/л-ге дейін, оған "Дала", "Астана 2" жəне "Карагандинская 30" бидай сұрыптары ие. Əрі қарай бөліп алынған бидай дəні партиясының шынылық жəне дəн қаттылығы зерттелінді. Бидай дəнінің шынылық көрсеткіші көп жағдайда бидайды типке жəне подтипке жүйелеген кезде стандартта кездесетін дəн қаттылығына байланысты ескеріледі. Шынылық ақуыздың жоғары құрамымен байланысты, бірақ ол субъективті признак болып саналады, сондықтан тек ақуыз құрамының жобаланған көрсеткіші ретінде қаралады. Бидай сұрыпының шынылығы дəн қаттылығы көрсеткішінің жоғары мəні болып саналады. Осымен халықаралық стандарттарда бидай сипаттамасында дəн қаттылық белгісі шынылықпен қатар тұратындығы түсіндіріледі. Шынылықтың сандық мəнін анықтау үшін зертханалық сынақтар жүргізілді, алынған мəліметтер негізінде 2-суретте келтірілген диаграмма тұрғызылды.
312
1 – "Дала" бидай сұрыпы; 2 – "Водопад 100" бидай сұрыпы; 3 – "Глубочанка" бидай сұрыпы; 4 – "Ульбинка 55" бидай сұрыпы; 5 – "Акмола 2" бидай сұрыпы; 6 – "Дамсинская янтарная" бидай сұрыпы; 7 – "Астана" бидай сұрыпы; 8 – "Астана 2" бидай сұрыпы; 9 – "Волгоуральская" бидай сұрыпы; 10 – "Карагандинская 70" бидай сұрыпы; 11 – "Карагандинская 31" бидай сұрыпы; 12 – "Карагандинская 22" бидай сұрыпы; 13 – "Карагандинская 30" бидай сұрыпы.
Сурет 2 – Бөліп алынған астық партиясын шынылық, % көрсеткіші бойынша салыстырмалы талдау
Келтірілген диаграмманы талдау шынылық көрсеткіші бойынша үлкен мəнге "Дамсинская янтарная" – 65 % -ға дейін, "Водопад 100" – 63 % -ға дейін, "Карагандинская 70" – 67 % -ға дейін – бидай сұрыптарының сəйкес келетінін көрсетті. Дəн қаттылығы астықтың құрылым-механикалық қасиеттерін, оның ұнтақтау үрдісі кезінде кедергіге қарсы тұру жəне оның мақсатты қолданылу анықтайтын дəрежесін сипаттайды. Дəн қаттылығы көрсеткіштерін зерттеу бойынша тəжірибелік мəліметтер 3 суретте келтірілген.
1 – "Дала" бидай сұрыпы; 2 – "Водопад 100" бидай сұрыпы; 3 – "Глубочанка" бидай сұрыпы; 4 – "Ульбинка 55" бидай сұрыпы; 5 – "Акмола 2" бидай сұрыпы; 6 – "Дамсинская янтарная" бидай сұрыпы; 7 – "Астана" бидай сұрыпы; 8 – "Астана 2" бидай сұрыпы; 9 – "Волгоуральская" бидай сұрыпы; 10 – "Карагандинская 70" бидай сұрыпы; 11 – "Карагандинская 31" бидай сұрыпы; 12 – "Карагандинская 22" бидай сұрыпы; 13 – "Карагандинская 30" бидай сұрыпы.
Сурет 3 – Бөліп алынған астық партиясын дəн қаттылығы, % көрсеткіші бойынша салыстырмалы талдау
3-суретте келтірілген алынған мəліметтерді талдау бөліп алынған отандық селекциялы бидай дəнінің партиясы дəн қаттылығының жоғары көрсеткішімен ерекшеленеді жəне мынадай мəндерге ие: 72,5 % - дан бастап ("Глубочанка" сұрыпы) 81 %-ға дейін ("Дамсинская янтарная" сұрыпы).
Қорыта айтқанда, жүргізілген зерттеу нəтижесінде бидай дəнінің отандық селекциялық жетістіктеріне мониторинг жасалынды. Бөліп алынған бидай дəнінің сынамаларын тəжірибелік зерттеулер жүргізуге дайындау əдістері жəне таңдап алынған бидайдың сапа көрсеткіштерін зерттеу əдістері меңгерілді. Анықталған бидайдың натурасы, шынылығы жəне дəн қаттылығы стандарт талаптарына сəйкестігі тұжырымдалды. 313
1.
Государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010-2014 годы. 2.
Учебное пособие. – Алматы: Нур-Принт, 2011. – 114 с. 3.
Оспанов А.А., Тимурбекова А.К., Муслимов Н.Ж., Джумабекова Г.Б. Технология производства полизлаковых продуктов. Учебник МОН РК. – Алматы: Нур-Принт, 2013. – 298 с. 4.
Ізтаев Ə.І., Тастанбеков С.Т., Əлімқұлов Ж.С. жəне басқалар. Астық өнімдерінің технологиясы. – Алматы: "Сага", 2006. – 256 б.
Оспанов А.А., Тимурбекова А.К., Армия А. ИССЛЕДОВАНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КАЧЕСТВА СОРТОВ ПШЕНИЦЫ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ СЕЛЕКЦИИ
В статье приведены результаты исследований натуры, стекловидности и твердозерности пшеницы отечественной селекции. Анализ полученных данных показал, что отобранные партии зерна пшеницы отечественной слекции отличаются высокими значениями по показателям стекловидности и твердозерности, а также натуры, которые соответствуют требованиям нормативно-технической документации. Ключевые слова: зерно, пшеница, сорт, показатели качества, натура, стекловидность зерна, твердозерность
Ospanov A.A., Timurbekova A.K., Army A. RESEARCH OF INDICATORS OF QUALITY OF GRADES OF WHEAT OF DOMESTIC SELECTION
Results of researches of nature, vitreousness and grain hardness of wheat of domestic selection are given in article. The analysis of the obtained data showed that the selected consignments of grain of wheat of a domestic sеleсtion differ in high values on indicators of a vitreousness and a grain hardness, and also nature which conform to requirements of the specifications and technical documentation. Keywords: grain, wheat, grade, quality indicators, nature, vitreousness grain, grain hardness. УДК:633.11: 631.5472 Парменова А.К., Кампитова Г.А., Бишимбаева Н.К., Казыбекова С.К. Казахский Национальный Аграрный Университет, РГП «Институт биологии и биотехнологии растений» КН МОН РК г. Алматы ИЗУЧЕНИЕ РОСТОРЕГУЛИРУЮЩЕЙ И ПРОТЕКТОРНОЙ АКТИВНОСТИ ВНЕКЛЕТОЧНЫХ ПОЛИСАХАРИДОВ ИЗ КУЛЬТУРЫ КЛЕТОК ПШЕНИЦЫ
Ростстимулирующая и протекторная активность полисахаридов (ПС) разного состава была оценена в лабораторных условиях с использованием культур огурца в норме и в присутствии стрессовых агентов, создающих эффект засухи, засоления. 314
В результате изучения было показано, что экстрацеллюлярные ПС в очень низких (наномолярные) концентрациях ПС 0,001 и 0,0001 мкг/мл показали высокую активность в усилении роста огурца. Внеклеточные ПС в очень низких (наномолярных) концентрациях 0,001 и 0,0001 мкг/мл показали наибольшую протекторную активность в условиях засухи.
пшеница, внеклеточные полисахариды, ростстимулирующая и протекторная активность.
В Казахстане не налажено производство экологически чистых биостимуляторов роста и средств защиты растений, имеются единичные разработки морально устаревших препаратов на основе отходов химической промышленности. В сельском хозяйстве Казахстана, в основном, используются регуляторы роста импортного производства, большая часть из которых химически синтезированы и представляют опасность для здоровья человека и животных. Экологически чистые безопасные импортные препараты, созданные на основе инновационных технологий и обладающих высокой активностью (в нано молярных концентрациях) очень дорого стоят. Несмотря на это, они пользуются большим спросом у фермеров и крестьянских хозяйств, за счет чего очень быстро обогащаются иностранные биотехнологические компании. Это еще раз подтверждает актуальность и экономическую целесообразность разработки и производства отечественных экологически безопасных биостимуляторов роста и средств защиты растений нового поколения, что может привести кимпорт замещению по данной категории препаратов. Подобно нативным растениям клеточные культуры синтезируют широкий спектр полисахаридов, таких как пектины, арабиногалактаны, галактаны, арабинаны, ксилоглюканы и т.д. [1, 2]. Разработана биотехнология получения полисахаридов с высокой биологической активностью в культуре клеток пшеницы и ячменя на основе достижений клеточной биологии. Впервые показано, что культивируемые клетки в процессе программированной клеточной гибели – апоптоза, секретируют внеклеточные полисахариды, обладающие высокой физиологической активностью [3]. Секретируемые полисахариды были выделены из культур клеток пшеницы и ячменя, характеризующихся высоким процентом апоптоза. При помощи газожидкостной хроматографии установлено, что внеклеточные полисахариды представляют собой смесь арабиногалактанов, арабиноксиланов и ксилоглюканов [4] . Показано, что внеклеточные полисахариды из культуры клеток пшеницы и ячменя обладают высокой биологической активностью: в наномолярных концентрациях стимулируют клеточные деления, проявляя цитокининоподобный эффект, защищают клетки от стресса, стимулируют процессы дифференцировки клеток, в частности, процессы инициации и дифференциации соматических эмбриоидов, а также усиливают процесс апоптозаinvitro [5]. Разработанная нами технология получения физиологически активных полисахаридов (ФАП) отличается большим выходом фракции ФАП – от 1,0 до 3 % от сухой массы клеток только секретируемых ПС, в зависимости от состава среды; общий выход полисахаридов ( секретируемых и внутриклеточных) каллуса составил от 2 % до 7,5 % от сухой массы в зависимости от уровня апоптоза. Для сравнения, в работе Е.А.Гюнтер и др. [6] из клеточной культуры ряски получены полисахариды, состоящие из арабиногалактанов и пектинов, общий выход которых составил от 3% от сухой массы. То есть, выход суммарных ПС в нашем случае в 2,5 раза выше. И это не предел, т.к. есть еще возможности для получения моделей с еще более высоким уровнем апоптоза (60-80%). Материалы и методы Ростстимулирующая и протекторная активность внеклеточных полисахаридов выделенных из культуры клеток пшеницы была изучена с использованием культур огурца
. Для изучения протекторной активности в лабораторных условиях внеклеточных полисахаридов предварительно поставлены эксперименты по определению сублетальной концентрации стресс-факторов (NaCl). Для этого семена огурцов стерилизовали раствором КМnO 4
315
Петри на фильтровальную бумагу, смоченную растворами, содержащими различные концентрации NaCl (0,25%; 0,5%; 0,75%; 1,0%; 1,25%; 1,5%; 1,68%; 2,0%;2,5%; 3,0% и 3,5%) для создания эффекта засоления. В ходе проращивания в течение 5 дней вели наблюдения за энергией прорастания семян, подсчитывали процент проросших семян и измеряли длину побегов и корней. В качестве контроля служили варианты проращивания семян на воде без добавления NaCl. В качестве сублетальных доз отбирали те концентрации, в которых под действием стрессового агента погибло более 50% и менее 100% проращиваемых семян. Концентрации стресс агентов, вызывающие 100%-ую гибель семян отбирали как летальные дозы. Определены сублетальные дозы стресс фактора (соли) для огурцов (таблицы 1). В результате для огурца определена сублетальная доза – NaCl 1,0%. В ходе проращивания вели наблюдения за энергией прорастания семян, подсчитывали процент проросших семян и измеряли длину побегов и корней. В качестве контроля служили семена, замоченные в воде без ПС.Для изучения протекторной активности в лабораторных условиях внеклеточных полисахаридов для (огурца )предварительно поставлены эксперименты по определению сублетальной концентрации стресс-факторов солевого и осмотического стрессов, создаваемых различными концентрациями NaCl .Для культур огурца была определена своя специфическая сублетальная доза, что связано с тем, что устойчивость к стрессовым факторам не одинакова.После определения сублетальных доз стрессовых агентов семена, предварительно замоченные в растворах различных фракций ПС (0,1, 0,01, 0,001и 0,0001 мкг/мл) в течение разного периода времени (4 ч.,24 ч.), проращивали в растворах с сублетальными концентрациями NaCl (эффект засоления).В течение 5 дней наблюдали за всхожестью, энергией прорастания семян, ростом и развитием побегов. В качестве контроля служили семена без замачивания (контроль 1) и семена, замоченные в воде без ПС (контроль 2). Протекторный эффект отмечали у тех концентраций ПС с соответствующим временем замачивания (предобработка), при которых происходила стимуляция всхожести семян и роста проростков в присутствии сублетальной дозы стрессового агента по сравнению с контролем 1 (без замачивания в воде и ПС) и контролем 2 (замачивание семян в воде без ПС). Статистическую обработку данных проводили по общепринятым методам [7, 8] с использованием программы Excel. жүктеу/скачать 8,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|