логнялық  рсжимі,  топырақ  жаммлгысы,  өсімдіктер  мен

лымы  қайталанбайтын  тізбектерден  тұрады;  5)  ландшаф- 
тыныц  барлық  құрамдас  бөліктері  меи  морфологиялық 
құрылымыиыц  құрамдас  болшектерін  түзетін  террито- 
риялық  табнғат  кешендерініц  тізбектелуінде  зоналық,  бн- 
ліктік  (секторлық)  және  биіктік  белдеулік  айырма болмай- 
ды,  өйткені  ландшафт  зоналық,  бөлікгік  және  биіктік бел- 
деулік  факгорлардыц  тұтас  және  қагар  әрекет  етуі
нәтижесінде  қальштасады.
Ландшафтыны  құрайтын  морфологиялық  террито- 
риялық  табигаг  кешендері  құрылымдық  бөліктерініц  са- 
тыларына  қарай  жергілікті  жер  —  қоныс  —  фация  деген
жүйеге жіктеледі. 
>
 
•
Жер  бсдсрі  мен  гоііырақ 
ж амы лгы сьш   түзетін   ж ы ны с 
құрамында,  ылғал  және  жылу 
рсж иміндс  ж ән е  топы рақ 
жамылғыеында  аііырма 
болм аііты н 
бір 
ғана  биоценозбен 
сипатталатын  террпториялық 
табнғат ксшсніи 
фацня 
ден
атаііды.  (
1
-суретті қаравдар).
Фация ландшафт  құрылымыныц морфологиялық жә- 
не  айырмашылық  бірлігін  құрайтын  кіриіш  ісгіеттес.  Ол 
—  бөлшектсибейтін  географиялық кешен.  Өсімдік  жамыл- 
ғысы фацииныц шекарасын  межелеуде  үлкен  рөл  атқара- 
ды.  Табиги  жагдайда  фацияны  құрайтын  құрамдас  бөлік-
тер»;іц  динамикалық  теие-тецдіп  оұзыла  қоимаиды,  ол 
В.Н.Сукачснтіц биогеоценозьімеи  дәл  келеді.  Ал  адам  әре-
кетшен  өзгеріске  ұшырағаи  немесе  адам  әрекетше  оаила- 
нысты  ікпіда  болған  фациялар  әр  түрлі  биоценоздарды 
қамтын,  бпогеоценозға  дәл  келмеуі  мүмкін.  Адам  әре- 
кетіне байланысты фацияпыц тоііырақ пен  өсімдіктер жа- 
мылғысы,  жануарлар  ііүниесі,  микроклиматы,  су  режимі 
тез өзгереді дс, жаца  санаға  ис болады.  Бірақ адам  әрекеті- 
нен  пайда  болган  туындылы  фациялардыц тұрақтыльны 
ұзаққа  бармайды,  габиги  жай-күйін  түрлендіруші  әрекет- 
тер  тоқгалган  соң,  бұрынғы  динамикалық  тепе-теңдігін 
қалпына  келтіру бағытына көшеді.
Фация  жср  бедерініц тұгас  пішіпін  де,  бір  ғана  элемен- 
тін  де  қам гиды.  Жер  бсдері  пішінін  тұтас  қамтитын  фа- 
цияіа  Қазақсган  территориясында  жиі  кездесетін  лесс  тә- 
різді  саздақ  жынысты  қара  топырақты  жерлердегі  шептё- 
сінді  шабі.підық өскен  тауаралық жазықтарды  (Мыңжыл-
қы,  Кеген,  Қарқара,  Асы  жайлаулары)  жатқызуға  болады. 
Ал  көп  фациял ы  жер бедері ніінініне жыра да, сай да, өзен 
аңғары да  мысал бола алады.  Бұлардың кез келгенінің та- 
банында,  оц   жақ  жәнс  сол  жақ  беткейлерінде  экология- 
лық жағдайлар  әр түрлі болғапдықтан, әр түрлі биоценоз- 
дармен  синаггалатын  фациялар  қалыптасады.  Демек, 
ауқымы  жагынан  фация  үлкен  аймақты да,  шағын  Өңірді 
де алып жатуы  мүмкіп.
18

Фацияның қалыптасуында  жер бедері пішіиі  элементі- 
нің  сипаты,  салыстырмалы  биіктігі,  беткей  көрінісі  мен 
қиялылығы,  жыныстық  құрамы  үлкен  рөл  атқарады. 
Жер бедерінің нішініне қарай тегіс, ойыс, дөңес деп бөледі.
Тегіс  жерде  ауа  айналымы,  жылу режимі біркелкі тара- 
лады, жер бетіне түсетін  ылғал  жер астына терең сіңеді де, 
жер  асты  суының деңгейі  төмсн  жатады.  Ол  топырақ пен 
өсімдіктер  жамылгысының  ылғал  балансына  қатыспай- 
ды.  Фацияны  қалыптастырушы  зат  және  энергия  алмасу 
процестері дербес  сипатта дамиды. Жер құнары, бір жағы- 
нан, топыраққа  сіңген  сумен  шайылып, органикалық зат- 
тардың  түзілуіне  жүмсалып  кемісе,  екінші  жағынан,  элю- 
вийлі  жамылғының үйілуіне байланысты\қордалы  қорын 
толықтырып  отырады.  Осылай  жер  құнарының  динами- 
калық тұрақтылығы сақталады.
Ойысты  жерде  ылғал,  жылу  балансының  кірісі  мен 
минералдық заттар  қорының жиналуы  мол болады. Осы- 
ған  байланысты  шөлді,  шөлейтті және далалы  жсрлердегі 
кішкентай  ғана  ойысты  жерге оазисті  фациялар  қалыпта- 
сады.
Двңесті  жер  фациялардың  территориялық  бөлшекге- 
нуіне  әсер  етеді.  Ең  кішкентай  деген  төбенің  өзі  агмосфе- 
раның жер  беті  қабатындағы  ауа  қозғалыстарының бағы- 
тыи,  жылдамдығын,  ылғал  мен  жылу  балансьіның  тара- 
луын  өзгертеді.  Жаз  айларында  төбенің  ық  жағымен  са- 
лыстырғанда, жел  жақ беткейіне ылғал мол түседі, қыс ай- 
ларында,  керісінше,  ық жақ беткейге омбы  қар жиналады. 
Осы  сияқты,  күигей  беткейлер  мен  теріскей  беткейлердің 
радиациялық  және  темиературалық  баланстары  да  түр- 
ліше  болып  келеді.  Ылғал,  жылу  және  минералды  заттар- 
дың  алі^іасуында  бегкейлердің  құлау  бұрыштарыныц  да 
рөлі  елеулі.  Мысалы,  50°  солтүстік  ендікте  ылдиы  45°-қа 
жеткен  теріскей  беткей  гегіс  жермсн  салыстырғанда  күн- 
ніц тік  радиациясын  скі  есе  кем  қабылдайды.  Жер бетінің 
салыстырмалы  биіктігі  артып,  беткейлер  еңістеген  сайын 
ағын  су  мен  мипералды  зап ар   үгінділерінің  граиитация- 
лық қозғалысы  үдей  түседі.  Қорыга  айтқанда,  жср  бедері- 
нің күрделіленуіне байланысты фациялар түрлене береді.
Тонырақ  асты  жыпыстарының  пайда  болу  жолдары 
бір болғаньімен, механикалық құрамдарына  (саздақ, лесс, 
құм,  т.б.)  қарай  әр  түрлі  бола  беруі  мүмкін.  Сондықтан 
олардың  ылғал  және  жылу  сіңіргіш,  сақтағыиі  қасиеттері 
мен  әрскеттесу  жолдары  бірдей  болмайды.  Соғап  орай  мс- 
хапикалық  қүрамдары  әр  түрлі  жынысгы  жерлсрде  әр 
түрлі  фациялар  қалыптасады.  Жалиы  алғапда,  гопырақ 
асты  жыныстарыпыц мехапикалық құрамдары  саздангап 
сайын  фациялар  түрлсніп,  ллпдшафт  күрдслсие  бсреді.
19

Бұл  айтылғандардан  фацияньщ қалыптасуында жер Педе- 
рі  мен  оны  құрайтын  жыныс  құрамдарыныц  негізгі  рөл
атқаратынын түсіну қиын емес. 
* 
$ 1
1
2-сурет.  Батыс  Қазақстандагы  ландшафт  картасыныц  бір  көрінісі 
(Қаршы  ауылы  маңында).
Ландшафт  қүрайтын  қоныстардын.  түрлері:  1-өзен  арнасы.  қосалқы  саласы  жане  озен 
жайылмаларындагы  ескі  арналардан  бөлініп  қалган  көлшік;  2-қ\лшан  туз1г:п*н  арнз- 
мақындагы атжал. жагажай. қайрақ;  3-саздақтан  гузіаген  ескі арналарді гқ жаиылмалары  мен 
і.зекшелерініқ  батнақтанган  жайылмалық  топырагындагы  тогай;  4-саздақтан.  қ^мнан
20

іаңы
І.ГС
тузііяген  биік  дсңгейлі  жаПылмалаіздын  үэыинан  үзак.  ш іылган  немссе  ай,  орақ  гарізд» 
зтжалынык жайылміілык  шымды  тсгпырагындагы сркекшвпті  шалгын  меп ақ  тсрскті  тоған. 
5
-сазд*қтан  түзіпгеи  атжалиралык,  ойыстзрдыи  аллювийлі  топырвқтарындагы  әр  түрлі 
цюптегінді  -   арпабас.  бидайық всксн  шалгын  мен  қарягаы  гісн  көктсректі тогаЯ; бчгазцақтаи 
түііігеи   Г>иік  денгей.н  жлйылмалардық  үсақ• үсақ  л-*алды  жазықтарыныц  жайылмалыа 
шымды  топырақтарына  ескен 
түрлі  ішштеамді д*»иді  ш өпткш дер  өскен  шалгын  мен  ақ 
түрскті  тоғай;  7-саддақтан  түзілтен  биік денгсйлі  орталық жайылмалық-шымды  карбонатгы. 
сортаиды топырақтарыидагы  әр түрлі  нииггесіиді-кермск шоптесінді  (пілофмтгі) — еркекшвп 
й с к с и
 
шалгыи;  8-карыгр;  Ф-сачіақтан 
т ү т і л г е н  
тегіс  жазықты  (иаиоплакатты)  *айылма 
устіндегі  сатылы  жа шқтардын  далалы  сортлңды  тоиырагындагы  д^нді  шпптесінді  -   жусан 
оекен  швлейт;  10ч:аідақтан  түзілген  асайылма  үітіидегі сатьпы  жазықтар  мен  КаспиЙ 
с йпатындагы  жонда  жазықтардың далалы  ойыстары  меи  озекшслеріндегі  шалі ынды  қы и 
қон,ыр  топырағына  осксн  бетегсльқызыл  мықцан  түратыи  шалгыи,  Іі-саідақтан  т^зілген 
жайылма  үетіндегі  сатылы  жазықтар  мен  Каспий  маңы  ойпатындагы  жоиды  жаэықтардык 
тереңдеу  далалы  ойыстарындагы  шалгынды  маыраққя  өскен  эр  түрлі  шөптесшд 
Ді 
шоптссіннеи  түратын  шалгыи; 
12
-саздактан  т>зілген  жайылма  үстіндегі  тегістту  сагылы 
жазықтардың  ашық  түоті  қызмл  күрең  гопырағындагы  данді  іивптссінді-жусаи  всксн 
шөлейт;  13-саз балшықтаи түлілген теңіз табанды  жоиды жаіықтың  ішық түсті қызыл күрең 
карбонатты топырагыидағы жусэнды-дәнді шөптесіндер өскен  швлейт.
Фация  жер бедерінің әр түрлілігіне байланысты  терри- 
ториялык, өлшемдері  сан  алуан  болып  келетін,  табиғи  қа- 
сиеттерініц  ортақ  белғілері  бойынша  топтасып,  типтестік 
бірлік 
жүйесін 
қүрайтын 
территориялық 
табиғат
ксшенінің қатарына жатады.
Қандай  мақсаттағы  географиялык  зерттеулер  болсын 
фациядан-басталады.  Ол  үлгі  объект  ретінде  жан-жақты 
зертгелетін  (жер  беті  және  аэрофотогеодезнялық  өлшем- 
дер,  микроклиматтық  бақылаулар  жүргізіледі,  жыныс  қү- 
рамдары  мен  топырағына  талдау  жасалады,  флоралық, 
фауналық  қүрамдары,  т.б.  синатталады)  терригориялық 
табиғат кешені болып  саналады.  Фация  ерекше бір  геогра- 
фнялық  кешендерініц  қатарыпа  жатпайды,  бір  лаидшаф- 
тыныц  қүрамында  да,  түрлі  ландшафтылардың  қүра- 
мында да  қайталана беретін  гиптестікті қүрайды. Сондық- 
тан  жеке-жеке  фацияларды  зерттей  берудіц  мәні  жоқ,  іс 
жүзінде  оларды  белгілі  бір  жүйе  бойынша  топтастырыгі 
(жаратылысы  бойынша  топтастырганда  субъективті  қате- 
лер  мейлінше  кеми  береді),  негізгі  тинтерін  ғана  зертгеу 
уақыт  жағынан  да,  қаражат  жағынан  да  үнемді  болып  ке- 
леді.  Іргслес  жатқан  фациялардан  қоныс  деп  аталатын
территориялық табиғат кешені  гүзіледі.
Жер бедсрі  мсн топырағы түзілсгін жыныстары бір тск- 
ті  болып  келгсн  тұтас  бітімді  жсрде жср  бсті  мсн  жср  асты 
суыныц 
г іі
дрологиялық  режимі,  микроклнматтық  жағ- 
даііы бірдсй,  гсохнмпялмқ және бнологиялық зат, энсрі ия 
алмасу  нәтііжссінде  тұтасқан  іргслсс  фацпялардыц  жара- 
тылыстық, диііамнкалық бірлігін  қопыс дсн  атайды  (
2
-су-
рст).
21

Қоныс  жер  бедері  п ітін ін ің  тұтас бітімімен  мсжеленін,
жылу және  ылғал  режимдерінің біркелкі, топырақ жамыл-
гысы  мен  биоценоздарының бір  типті болып  үйлесетіндігі
арқылы  көзге  түседі.  Мысал  ретінде  жыра,  сай,  өзен  жай-
ылмасы,  өзен  аңғарының  сагылары,  суайрықты тегіс  жа-
зықтар  сияқты  жер  бедері  пішінінің тұтас  бітімдерін  атау- 
ға бол ад ы .
Қоныстардьің территориялық бөлшектенуіне әсер  ету- 
ші факторларға  жер бедерінің  геғіс еместігі, тілімдену,  жы- 
ныстық  құрамы,  жыныс  қабаттарының  қалыңдық  өл- 
шемдері, биоценоздарыиың бәсекелестік күресі жатады.
Жер бедері  күрделі, тегіс емес  жерлерде  әрбір оң,  неме- 
се  теріс  формалы  жер  пішіндері  қоныстарды  сомдап, 
олардың  көзге  көрінетін  белгілерін  айқындай  түседі.  Жер 
бедері  далалық  зерттеулерде 
де, 
аэросурет 
түсірудің 
көмегімен  ландшафтық  карта  жасауда  да,  шекаралары 
айқын  байқалатын  белгілердің  бірі  болыи  саналады. 
Кейде  жер  бедері 
бірдей  жерлерден  де  әр  түрлі 
қопыстарды 
кездестіруге 
болады. 
Мұндай 
жағдайда 
олардың  қалыптасуындағы  иегізгі  фактордың  рөлін  жер 
бедерініц  жыныстық  құрамы  атқарады.  Мысалы,  лессті 
және  әктасты  жерлердсгі  сайлар  екі  бөлек  тигітегі 
қоныстарга  жіктеледі.  Өйткені  олардың  су  және  жылу 
режимдері,  топырақ  жамылғысы  мен  биоценоздарыныц 
қалыитасу  жолдары  әр  түрлі  болып  келеді.  Осы  сияқты
жер  беті  жыныстарыныц  құрамдары  да  бірдей  жерлерде 
әр  гүрлі  қоныстардыц  қалыптасуы  мүмкін.  Мұндай 
құбылысты  рсспубликамыздыц  солтүстігіндегі ежелгі  көл- 
табандық  құмды  жыңысты  жсрлсрден  жиі  байқауга  бола- 
ды.  Мұнда,  қалың  қабатты  құмды  алқаптарда,  жср  асгы 
суыныц дсцгсйі  гөмен  жатқандықтан, шөитесінді тәсеніші 
оар  қарагайлы  -орман  шоқтары  вседі.  Ал  жср  асты 
с ү ы  
жер  бстіне  жақып  жатқан  жұқа  қабатты  құмды  бөлікте-
рінде  батгіақты -қоныстар  қалыитасады.  Тілімдспгсн  жер 
бедері  де  қоныстардыц  қалыптасуыпда  ылғал  режимініц 
қызметін  реттеуші рөліп  атқарады.  Агагі  айтқапда  белесті 
жерлерде  жср  бегі  және  жср  асты  суыныц  эрозиялық  ба- 
зистері темен  жатады да, судыц шаю әрекеті артады  соган 
°Раи  қоныс  ылгалды  көп  қажст  егпсйтін  биоцеііозды  бо- 
лып  келеді.  Мысалы,  Қазақстанныц  Батыс  Сібір  жазы- 
ғыпда  жер  асты  суы  жер бетінс  гаяу  жагады да,  қоныстар- 
да ылгал  сүигни  биоценоздар қалыптасады.
Қоныстардың  қалынтасуыидагы  биоцепоздардыц  бә- 
секелестік  күресі  зоналы  ландшафтылардыц вгпелі бвлік-
гсрінде  аиқыпырақ байқалады.  Мысалы,  рсспүбликамыз-

дың  шөлеита  жерлершде,  экологиялық  жагдаіілардық 
бірдей  болып  келуіне  қарамастан, дала  мен  пшлге  тән  қо-
ныстар  іргелес  орналасады.  Мұның  өзі  даланың  көделі,
бетегелі  жерлері  мен  шөлдің  ашқылтым  жусан  өскен  сор-
таңды  жерлерінің  жағдайын  (микроклиматын,  су  режи-
мін,  т.б.)  және динамикалық тепе-теңдігін  бұзбауга  тыры- 
сады.
Қандай  да  қоныс  болсын  заңды  түрде  үйлесім  тауып, 
түрленген  фациялардың тізбегінен  тұрады.  Фациялық  құ- 
рылымына  қарай  қоныстар  қарапайым  және  күрделі  бо- 
лады.  Қарапайым  қоныстар  бір-екі  фациядан  гана  тұра- 
тын суайрықты  жондарда, тегіс жазықтарда  қалыптасады. 
Күрделі қоныстар  жер бедерінің ойыс немесе дөңес пішін- 
Дері  тараған  жерлерде  кездеседі,  фацияларының  тізбекте- 
лу  қатары  жер  бедері  пішіндеріиің  формасына  қарай  жо- 
лақты  (жыра, сай, адыр)  немесе сақиналы  (ойыс пен төбе) 
болып  келсді.  Күрделі  қоныстарды  құрайтын  фациялар 
кейде  әр  түрлі  типке  бөлінеді.  Мысалы,  Каспий  маңы  ой- 
патындағы  көлтабандар  оргалық бөлігінде  қара  сулы,  ше-
тіне  қарай  шабындық-шөптесінді,  сораң  шөптесінді  фа-
циялармен  көмкеріледі.  Күрделі  қоныстар  төрт түрлі  жағ- 
дайға байланысты қалыптасады.
Біріншіден,  бірінші  қатардағы  орташа  жер  бедеріне 
екінші  қатардағысы  қабысқанда  қалыптасады.  Мысалға 
сайдың табанынан  қайталанып  жыра  қазылған  жерлерді, 
өзекті  адырларды,  көлшікті  батпақтарды,  т.б.  атауға  бола- 
ды.  Екіншіден,  әр  түрлі  жынысты  жерлердегі  орташа  жер 
бедерінің  қоныстары  күрделі  бОлып  келеді.  Мұндай  қо- 
ныстар  көбіне  кіші-гірім  өзен  аңғарының  өңірлерінде  жиі 
кездеседі. Өйткені  өзен  суы  толысқан  кездердегі тасқын  су 
табанына  жайылғанда  арыны  қатты  жерге  ірі,  ал  арыны 
басылған  сайын  ұсақ  түйірлі  шөгінділерді  үйеді.  Соған 
°Рай  әр  түрлі  фациялар  қалыптасады  да,  қоныстардың 
құрылымы  күрделене  түседі.  Күрделі  қоныстардыц үшін- 
ші бір  түрі  ылғал  жетіспейтін  жерлерде  (шөлейт пен  шөл- 
де)  жер  бедерінің  кіші-гірім  айырмасына  байланысты  қа- 
льштасады.  Мысалы,  тереңдігі 40 см-лік дала ойыстарына 
зйнсілнсындэғы  жазықтардан  жаңбыр  суы  мсн  көктсмгі 
еріген  қар  суынық  сарқындылары  арқылы  жыл  сайын 
100  мм-ден  астам  ылғал  жиналады.  Демек,  шөлейт  және 
шөлдегі жер бетінің бірнеше сантиметрлік қана салыстыр- 
малы  биіктік  айырмалары  ылғал  балансының  террито- 
риялық  айырмасында  негізгі  фактор  болып  табылады. 
Күрделі  қоныстардың  тертінші  түріне  егіз  тізбсктілер  жа-

тады.  Мысалы,  Іле  Алатауының  етепндегі  адырлар  мен 
қара  сулы  саздарды,  т.б.  агауға  болады.  Өйткені  оаардың 
әрқайсысы жеке-дара қарапайым  қоныстан тұрады.
Қоныстар  ландшафтының  морфологиялық  құрылы- 
мында  алатын  орнына  ,қарай  негізгі,  қосалқы,  синатты, 
сипатсыз  территориялық  табиғат  кешендері  болыи  бөлі-
неді.
Ландшафтының  морфологиялық  құрылымындағы 
негізгі  қоныстардың  үлесі  бәрінен  де  басым  болады,  тер- 
риториялық  ауқымы  мен  типтік* белгісі  жағынан  ерекше 
көзге  түседі.  Қазақстан  жеріндегі  орманды  дала  зонасы- 
ның  негізгі  қоныстары  саздақты  жазықтардың  сұр  топы- 
рағына өскен орман шоқтары  мен қара топырақты жерле-
ріне өскен көделі немесе бетегелі даладан тұрады.
Қосалқы  қоныстар  ландшафтының  морфологиялық 
құрылымында  жергілікті  жер  жағдайына,  агап  айтқанда,
суық  белдеулерде  жылудың,  шөлде  ылғалдың  молдығы- 
на,  ал  ылғалы  жеткілікті  жерде  топырақты  құрайтын  жы- 
ныстардың тұзды  болып  келуіне байланысты түзіледі.  Бұ- 
ған  мысал  ретінде  көпжылдық  тоңды  белдеудегі  термо- 
карстылық ойысты,  шөлдегі оазисті,  қоңыржай  белдеудегі 
сор,  сортаң  жерлерді  атауға  болады.  Қосалқы  қоныстар 
ландшафттық  зонаның  табига  жагдайымен  үйяесім  тау- 
ып,  сол  жердің  ерекшелігін  сипаттайды.  Жыра,  сай,  өзен 
аңғары  сияқты  қоныстар ылғалы  жеткілікті белдеудің бір-
ден-бір белгісі болып саналады.
Қоныс  ландшафтының  морфоқұрылымын  құрайтын 
тұтас 
тұлғалы 
территориялық 
табиғат 
кешені 
болғандықтан,  ол  географиялық  зерттеулердің  негізгі
объектісі болыгі саналады. 
4
 
■';(:г
Қоныс  та,  фация  сияқты,  өзіндік  ерекшеліктері  бар, 
қайталанбайтын  жеке-дара  территориялық  табиғат  кеше- 
ні емес. Ол биоклиматтық белгілері бойынша типтік, лито- 
генді  негізі бойынша тектес,  ішкі  құрылымдық айырмасы 
бойынша  түрлес  бірліктерді  топтастыратын  территория-
лық табиғат кешені. 
3
Жер  бедерінің  жеке-дара  бітімінде  қалыптасқаи 
қоныстар  тізбсгіпің  құрылымдмқ,  динамикалық  бірлігін 
жергілікті жер деп атайды  (3-сурет). 
*
Ландшафтының  геологиялық  құрылысы  мен  жер 
бедерінің ерекшеліктеріне  қарай  іргелес  жатқан  қоныстар 
тіркесіп  жергілікті  жер деп  аталатын  территориялық таби- 
гат кешенін құрайды. 
.
24

• • •  • * •• 
. 
Г’ "і>**й 
» • 
«.1  •
I • •
•   ».
VI <
І-Ч
9
ауьь™ 1Раең ы в д а™ С  Қа3аҚСТаН  ӨҢІріндеп'  ^ н д ш а ф т   көрінісі  (Бөрілі
а) 
Ландшафт 
құрылымындагы 
жергілікті 
жеолі 
к ү п я й т
.   т  
коныстардьщ  түрлері:  1 -ө з е н   арнасы,  қосалқы  салась,  және  ӨЗен 
жаиылмаларындагы 
ескі 
арналардан 
бөлініп 
қалган 
көлшіктео-
2-қиы рш ы қ  тастан  түзілген  арна 
маңындагы  атжал 
жагажяй
ж а й К Г м е н ~ С
^лДм ҚТЫ  ЛЗЙДаН  Түг,ІЛІП  арна  маНында  орналасқан 
жаиылма  мен  сулы  өзекшелердщ  аллювийлі  топырагындагы  тогай
4—жаиылма  батлак;  5-сазяақтан  тузмп  арна  маньшда  о"нал!>с£
4 - 5 3 6

үсақ  атжалды  биіктігі  орташ а  деңгейдегі  жайылманын,  аллювийлі 
топырагына  өсксн  тогай;  6—саздақтан  түзілген  үсақ  толқынды  биіктігі 
орташ а  деңгейдегі  жайылмалардың  орталық  бөлігіндегі  жайылмалық 
шымды  топыраққа  өскен  әр  түрлі  шөптесінді-дәнді  шөптесінділерден 
түратын  мезофильді  шалгын; 7—саздақтан  түзілген  үсақ толқынды  биік 
деңгейдегі  саты  (терраса)  маңындагы  жайылманың  шалгынды  сортаң, 
сор  топырақтарына  өскен  кермек  шөптесінді  шалгын;  8—саздақтан 
түзілген  жайылма  үстіндегі  бірінші  сатының  шалгынды  қызыл  күрен 
карбонатты  топырагындагы  әр   түрлі  шөптесінді-дәнді  шөптесінділер 
өскен  дала;  9—саздақ  жынысты  аңгар  беткейіндегі  сайлардың  қызыл 

жүктеу/скачать 9,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: