дІн психологиясы: негІзгІ проблемалары мен даму тиІмдІлІгІ

179
мол материалды дін психологиясында пайдалануымызға болады. Мысалы: әр діннің эмоцияға 
қатысты көзқарастары әртүрлі: мистикалық-экстаздық культерде жоғары деңгейде, пайымдауға 
негізделген діндерде төмен деңгейде көрінеді.
психологиялық  күйге  дін  психологиясындағы  экстаз,  нирвана,    самадх  т.б.  сияқты 
ұғымдармен байланысты сананың өзгеруінің жағдайын жатқызамыз. 
тұлғаның психикалық жағдайын зерттеу (темперамент, мінез, қабілет) психология үшін 
де, дін психологиясы үшін де ортақ нәрсе. 
3) Психологиялық антропология, ең жас психологиялық сала, бірақ дін психологиясы үшін 
ең маңызды, яғни әртүрлі діни бағыттар негізінде қалыптасқан антропологиялық концепциялар-
ды зерттеу мен салыстыруға арналған. 
4)  Дін  психологиясындағы  диференциалдық  психологияның  мәселелері  индивидтің  діни 
тәжірбиесінің ерекшелігін зерттеуде діни тұлғаның нақты психологиялық типологиясын анықтауға 
негізделеді. Бұл жалпы психологиялық мәселе төңірегіндегі зерттеулер антропологиялық, діни, 
мәдени ерекшеліктермен байланысты.
5)  Дін  психологиясында  жас  ерекшелік  психологиясының  мәселелері  нақты  анықталған. 
Бірінші кезекте, бұл жас ерекшелігіне қарасты дінге қатынасты зерттеу. Жастық шақтағы, өз ба-
сына жауапкершілігі күшейген шақтағы авторитеттермен күреске түсу (соның ішінде діни), дінге 
деген балалық шақтағы қызығушылық, кемелденген жаста дінге қайта келу, әсіресе қартайған 
шақта «о дүние туралы ойлайтын кездегі» дін туралы пайымдаулар т.б. қарастырылады.  
6) Дін психологиясындағы педагогикалық психология мәселелері бала өміріндегі діннің ала-
тын орны мен маңызын сапалы әдістемелік зерттеп, ғылыми тұрғыда негіздеумен көрсетуімізге 
болады. Баланы әке-шешесі дінге жақындатуы мүмкін, немесе бала өзінің ата-анасының атеист 
болуына қарамастан дінге кетуі мүмкін, немесе әртүрлі жолдармен сектаға кіріп кетуі мүмкін. 
Кеңестік кезде баланы күштеп дінге кіргізуге болмайды (бұл жерде дінге сенетін ата-аналарға 
қатысты айтылады) десе, мұның екінші жағы да бар: баланы күштеп діннен айыруға болмай-
ды (баланың кәмілеттік жасқа жеткеніне байланысты ата-заңда көрсетіліп кеткен дінге деген 
еркіндігінің бар екендігі).
7)  Эксперементтік  психология  көп  уақыттық  даму  тарихы  бар,  қазіргі  уақытта  үлкен, 
ауқымды пән ретінде психологиядағы міндеттері нені және кімді зерттеу керек екендігіне мән 
беретін  сала.  Діни  психологиялық  құбылыстарды  зерттеуде  психологиялық  проблемалармен 
бірге әдістемелік және рухани кедергілер мен шектеулер туындайды. 
Ендігі кезекте діни-психологиялық зерттеулердің объективті және субъективті, әдістемелік 
және методологиялық шектеулерін атап көрсетейік:
-  Объективті  кедергілер,  зерттеу  орнына,  уақытына  және  әдісіне  байланысты;  егер 
инженерлік-психологиялық  зерттеулерді  жұмыс  орнында  жасауға  болса,  діни-психологиялық 
зерттеулерді осылай жасау мүмкін емес (мысалы, сиыну уақытында храмдағы адамдарды тестен 
өткізуді көз елегінен өткізіп көріңіз), бұл жердегі мәселе ненің дұрыс немесе бұрыстығында, не-
месе шіркеу басшылығының рұқсат беруінде емес, діни әрекеттің ішкі логикасының бұзылуына 
әкелуіне байланысты (осындай кедергілерді психологияда психологиялық әрекеттердің күрделі, 
әрі  нәзік  тәсілін  зерттегенде  кездестірген  болатын,  мысалы,  шығармашылық,  инсайт,  шешім 
қабылдау т.б.); мүлдем мүмкін емес деген пайымдау шығарудың қажеті жоқ, себебі психология-
да бұл процестерді жанама немесе ретроспективті зерттеуге болады; бұл жерде психологияның 
негізгі әдістерін қолдануға болады (тест, сұхбат, эксперимент), бірақ олардың өзінің әдістемелік 
және техникалық шектеулері бар. 
-  Осымен  бірге  өнелік,  дүниетанымдық,  діни  ерекшелікке  тән  маңызды  субъективті 
кедергілер де бар. Ғылыми танымның өзінің қолданыс аясы мен адекваттылығының шекарасы 
бар. Психологияда эксперименттің ғылыми-зерттеу саласы зертеліп отырғанның өнегелік неме-
се діни сеніміне кері әсер етпеуі керек.
Дін  психологиясындағы  психологиялық  әдістемелер  мен  методикаларды  талдап 
көрсетейік:

180
1. стандарты сауалнамалар: қолайлы уақытта, алдын ала жүйеленген сұрақтардан тұрады 
(бір  уақытта  көптеген  адамдарды  тестен  өткізу  де  мүмкін);  құжаттарды  сараптауда  қазіргі 
замандық математикалық әдістер (корреляциялық, факторлық, кластерлі талдау) арқылы сауал-
намалар нәтижесінде көптеген жасырын ақпараттар алуға септігін тигізеді; бұл әдістің кемшілігі 
топтық ерекшелік: сауалға қатысқандардың саны көп болса соғұрлым нәтиже анық болады және 
көптеген тәсілдер қолданылса (рететестинг – қайта тестілеу, яғни теске қатысқандарды біраз 
уақат өткізгеннен кейін қайта тестен өткізу); кейде сауалнамаға қатысатындардың санын жинау 
қиындық туғызады, себебі дәстүрлі емес культердің санын құраушылар тестке толық қатыспауы 
мүмкін, не болмаса мүлдем бас тартуы мүмкін. Себебі олар өздеріне кері әсер етеді деп қорқады. 
Көпшілігі өзінің барлық ойын толық жеткізбей нақты жауап бермеуі мүмкін, сондықтан сауал-
намалар жүз пайыздық сенімділік көрсете алмайды;
2. әңгімелесу – ең маңызды психологиялық әдіс, дін психологиясында кеңінен қолданылады. 
Себебі, дін адамына жазбаша теске, сауалнамаға жауап бергеннен қарағанда психологпен жай 
әңгімелескен жақсы. Әңгіме жүргізгенде оны жүргізудің техникасын білу қажет. 
3.  бақылау  –  бақылаушының  көп  күш-жігерін,  тәжірбиелегін  қажет  ететін  әдіс  (себебі 
нәтиженің дұрыс болуы осыған байланысты). Мысалы, діни әдет-ғұрыпты, рәсімді бақылау үшін 
оның мәні мен өткізіліп жатқан рәсімді білуің керек, болмаса оны кері түсінуің мүмкін. Бұл әдісті 
дәстүрден тыс культтерді зерттеуде өте көп қолданады. Бақылау әдісінен кейін міндетті түрде 
қосымша әдістер арқылы терең зерттеу жүргізу керек, сонда ғана дерек шындыққа сай келеді.
4. Қандай-да бір эксперименттер түрлері қолданылуы мүмкін. Оны мысалы, дінді моральды 
таңдау жағдайында қолдануға болады;
5.  Проектілік  әдіс  өте  қызықты,  әрі  ақпараттық  әдіс  болып  табылады.  Бұл  әдіс  қажетті 
материалдың көптүрлілігі арқылы зерттеуші өзінің идеялары мен ойларын жобалайды (мысалы, 
Роршахтың қара қалы); бұл әдістің ерекшелігі психологтың кәсіби шеберлігіне ғана емес, өзінің 
серіктесінің жеке қасиеттеріне де байланысты болады.
6. Медико-психология әртүрлі діни тәжірбиеде қолданылатын психологиялық әдістер мен 
методологияны анықтау мен түсіндіру, сонымен қатар адамдардың шіркеуге келу себебінен ба-
стап сектаға немесе дәстүрден тыс культерге келу себептерін анықтауға, зерттеуге негізделеді. 
Батыста бұл саланың дамуы нәтижесінде – діни психотерапия бағыты пайда болды.
7.  Дін психологиясының этнопсихологиялық аспектілері ең маңызыды, себебі көптеген ұлттар 
өздерін қандай-да бір дінге қатысты деп есептейді. Бұл процестің жалпыэтникалық деңгейіне, 
сонымен  бірге  жеке  этнос  өкілі  ретінде  психологиялық  механизмдері  мен  заңдылықтарын 
ашуға дін психологиясы себеп болған. Діндердің пайда болуы мен таралуының географиялық 
және  халықтық  ерекшеліктері  өте  қызықты.  Мысалы,  Еуропада  христиан  дінінің  католиктік 
бағытын оңтүстік жағы, ал проваславиялық бағытын – солтүстік жағы көп ұстанады. Осындай 
ұқсастықты Жаңа келбетте Солтүстік Америкада – протестантизм, Оңтүстігінде – католицизмді 
ұстанатынын кездестіруімізге болады.
8. Дін психологиясының заңдық аспектілері дін мен заң арақатынасындағы мәселелерді қамтиды. 
Мысалы, американдық ата-аналар өздерінің балаларына мектепте Дарвиннің эволюция теориясын 
оқытуға қарсылықтарын білдіріп заңға жүгінгендіктері. Секталар мен дәстүрлі емес культтің бас-
шылары іс-әрекеттерін жалғастыру мақсатында билік басындағыларды өздеріне тартуға ұмтылып, 
демократия, сенім еркіндігін алға тартумен болады.
9.  Дін  психологиясының  экономикалық  жағының  өз  қызығушылықтары  бар.  Діннің 
экономиканың тұрақты болуына әсері болуы мүмкін. Батыстық философ, әлеуметтанушы Маркс 
Вебердің «Протестанттық этика және капитализм рухы» деген еңбегінде протестантизмнің қазіргі 
капитализмнің  қалыптасуына  қосқан  маңызды  ролін  қарастырады.  Ресейде  революцияға  дейінгі 
кезеңде проваславиялық құндылықтар экономикада пайда көру көзіне айналып, қайырымдылық пен 
меценаттыққа бағытталған күйінде көрініс берді: қайырымдылықтан түскен қаражатқа жітімдер үйі, 
мектептер, тіпті оқу орындары да салынып, қамтамасыз етіліп отырған (мысалы, Ресейдегі бірінші 
психологиялық институт саудагердің қаражатына салынып, безендірілген болатын).

181
10.  Өнер  психологиясы  діни  өнерді  зерттеусіз  мүмкін  емес  (соның  нәтижесінде  қазіргі 
секулярланған  өнер  түрі  пайда  болды),  ол  түрлі  символикаға  толы  діндердің  ерекшелігімен 
тығыз  байланысты.  Мысалы,  христиандықты  талдағанда  православтық  иконалар,  олардың 
антропологиялық және психологиялық қағидаларын қарастыру керек.
11.  Шығармашылық  психологиясында  діни-психологиялық  мәселелердің  маңыздысы 
бар,  соның  ішінде  Жаратушысыз  шығарманы  қарастыру  мүмкін  емес.  Адамның  рухани-
шығармашылық әрекетін тек шығармашылықпен және руханилық арқылы біле аламыз.
12. Ғылым психологиясы ғалымдардың өздерінің дінге сенушілер екендігі жөніндегі фактіге 
көз  жұмып  қарай  алмайды  (тек  гуманитарлы  ғалымдар  ғана  емес,  сонымен  бірге  жаратылы-
стану ғалымдары), бұл дін психологиясының пәні. Алдыменен психологтардың өздерінің діни 
қағидалары алдыңғы назарға алынады. Тіптен, кейбір «магиямен айналысатындар», «емшілер» 
психологиялық білім алып, өздеріне жұртың назарын аударуға тырысады.
13.  Психолингвистикалық  және  психосемантикалық  тақырыптар  дін  психолгиясы  үшін 
өте маңызды, себебі әрбір діннің өз ілімінің бейнесі бар, ауызша, көп жағдайда жазбаша. Са-
кралды діни мәтіндер (Құран, Інжіл, Ведтер және т.б.) өздеріне ерекше лингвистикалық және 
семантикалық  тәсілді  талап  етеді.  Мысалы,  христиандықта  Інжілдік  мәтіндерді  түсіндіретін, 
талдайтын жеке ғылым бар (экзегетика). Мысалы, христиандық дихотомия дегеніміз  адамның 
материалдық тән мен материалдық емес жаннан тұратындығын көрсететін ілім десек, ол гректің 
дуализм  –  тән  мен  жанның  бір-біріне  сәйкес  емес  субстанция,  әрқашан  қақтығыста  болады 
дегенінен мүлдем бөлек. 
Қандай да болмасын секта немесе дәстүрден тыс культерді зерттегенде психолингвистикалық 
талдау  өте  қажет.  Олардың  өздеріне  ғана  таныс  тілдері  бар,  яғни  өз  алдына  тіл  жасағылары 
келетіні анық. Осы тіл арқылы өз мақсаттарын іске асыруға тырысады.
14. Әрбір пәнге өзінің қазіргі жағдайын сараптау үшін жүріп өткен жолы өте маңызды, бұл 
психология тарихына да байланысты. Психология тарихындағы дін мәселесі әрқашанда болған 
және бола береді. 
Сондықтан  осынша  саланы  біріктіріп  отырған  дін  психологиясы  біздің  еліміз  үшін  өте 
қажет. Алдыменен Жаңа діни ағымдардың психологиялық ерекшеліктерін зерттеу үшін қажет. 
Жаңа діни ағымдар (ЖДА) немесе дәстүрден тыс діни қозғалыстар бұл дін немесе шіркеу, 
деноминация ретінде қоғамда орын алмаған, діни топтар. ЖДА термині академиялық және ней-
тральды ұғым болып есептеледі. Бұл ұғым «секта» және «культ» терминдерін алмастыру үшін 
ғылыми қолданысқа енгізілді [2.]. 
Барлық дерлік жаңа діни ағымдардың сүйенетін нәрсесі – тұлғаның әлеуметтік психологиялық 
күйзелісі. Оладың үш негізгісін көрсетуге болады:
Қоғамның толыққанды мүшесі болу. Қазіргі кезде жалғыздық вирусы кеңінен жайылған. 
1. 
Әлеуметтік шеттелу мен жалғыздықта жүрген адамды жаңа діни ағымдар өз қатарларына оңай 
қабылдайды. жаңа діни ағымдарда тұлғаның айналасына мейірбан, ақкөңіл адамдар жиналады. 
Олардың ақ ниеттері мен көмек қолын созуға даярлығы сондай тұлға өз достарын, отбасын, 
ақшалай қорын жаңа діни ағымдарға айырбастайды. Шектен тыс қамқорлық тұлғаға шынайылық 
пен жалғанның айымасын анықтаға мүмкіндік бермейді.
Құрылымдылық.  Жаңа  діни  ағымдар  қоршаған  ортаны  құрылымды,  қалыпты,  мәнді 
2. 
етіп көрсетеді. Ақпараттардың синтезделіп келуі, бұл жерге жаңадан келген адамға күнделікті 
ақпарттардың тасқынынан болатын стресс пен шырмаудан құтылғандай болып көрінеді.
Өз-өзіне деген сенімділіктің пайда болуы. Өмірде өзіне жүктелген қасиетті міндеттің ба-
3. 
рын сезіну арқылы, өмірге деген құлшыныстың пайда болуы [3.].
Мысалы, АҚШ-та бүгінгі күні экссектанттарға көмек қолын созуға даяр, жан-жақты білім 
игерген психолог, дінтанушы, социолог және экс культистерден құрылған орталықтар жұмыс 
істеуде.  Олардың  қатарына  «культтер  туралы  мәліметтер  жүйесі»,  Американың  отбасылық 
қорының қолдауымен «Айығу» бағдарламасы және т.б. орталықтарды жатқызуға болады, оны-
мен қоса жүз парақтық «Cultic stadies Journal» атты басылымы шығып тұрады. Бұл да секта-

182
дан енді азат болған адепт үшін үлкен психологиялық қолдау мен бағдар болады. Жаңа діни 
ағымдардан шыққан адамға психологиялық және басқа да көмектер мерзімдік уақытша болып 
табылмайды, ол ұзақ уақыттарға созылатын үлкен шыдамдылық пен біліктілікті талап ететін 
процесс. 
Сондықтан «Дінтану» пәні еліміз үшін өте қажетті сала болып табылмақ, сол үшін халыққа 
дұрыс және толыққанды білім беретін, дінтанушы мамандар даярлауымыз қажет.
пайдаланылған әдебиеттер:
1.  Белорусов  С.  Психотерапевтическое  депрограммирование  жертв  псевдорелигиозных  культов  //  Альфа  и 
Омега. 1997, № 4(11).
2. Целуйко В. М. Психология нетрадиционных религий в современной России. — Волгоград: Прин Терра-
Дизайн, 2004.
3. Lifton R.J. Thought Reform and the Psychology of Totalism.- 1961.- 280 p.
 
Д.Б. Юлдашева
Казахский университет экономики, финансов и 
международной торговли, магистрант
возмоЖности инноваций при формировании
отчета о двиЖении денеЖных средств
Основным источником информации для проведения анализа взаимосвязи прибыли, движе-
ния оборотного капитала и денежных средств является баланс и отчет о доходах и расходах. Осо-
бенностью формирования информации в этих отчетах является метод начислений, а не кассовый 
метод. Это означает, что полученные доходы, или понесенные затраты могут не соответствовать 
реальному “притоку” или “оттоку” денежных средств на предприятии.
Поэтому в некоторых странах в настоящее время отдается предпочтение отчету о движении де-
нежных средств как инструменту анализа финансового состояния фирмы. Например, в США с 1988 
года введен стандарт, по которому предприятия, вместо составлявшегося ими до этого отчета об из-
менениях в финансовом положении, должны составлять отчет о движении денежных средств. Такой 
подход позволяет более объективно оценить ликвидность фирмы в условиях инфляции и с учетом 
того, что при составлении остальных форм отчетности используется метод начисления, то есть он 
предполагает отражение расходов независимо от того, получены или уплачены соответствующие 
денежные суммы.
Отчет о движении денежных средств – это документ финансовой отчетности, в котором отража-
ются поступление, расходование и нетто-изменения денежных средств в ходе текущей хозяйствен-
ной деятельности а также инвестиционной и финансовой деятельности за определенный период. 
Эти изменения отражаются так, что позволяют установить взаимосвязь между остатками денежных 
средств на начало и конец отчетного периода.
Отчет о движении денежных средств является относительно новой формой отчетности. В раз-
витых западных странах его применение стало осуществляться с середины 70-х годов. Международ-
ные стандарты финансовой отчетности обязывают представлять в составе финансовой отчетности 
отдельный отчет о движении денежных средств и их эквивалентов, в котором заинтересованы поль-
зователи этой отчетности, получая информацию о том, как организация создает и использует де-
нежные средства и их эквиваленты. В Республике Казахстан указанный отчет введен нормативным 
регулированием бухгалтерского учета и отчетности в состав финансовой отчетности с 1995 года. 

183
Упорядочение информации о движении денежных средств, представляемых в отчете, осу-
ществляется в рамках выделения направлений деятельности организаций. Движение денежных 
средств отражается как в целом по организации, так и по каждому направлению деятельности 
организации – операционной, инвестиционной и финансовой.
Операционная деятельность – извлечение прибыли путем производства и продаж продук-
ции, продажи товаров, выполнения строительных работ, оказания услуг и т.п. и считают основ-
ной деятельностью предприятия, которая отвечает ее уставным целям и задачам. Поступление 
денежных средств, связанных с операционной деятельностью, осуществляется в виде платы за 
проданную продукцию, выполненные строительные работы, оказанные услуги или в виде аван-
сов в счет исполнения договоров, обусловленных основной деятельностью организации от по-
купателей и заказчиков. Использование денежных средств в ходе операционной деятельности 
связано с оплатой счетов поставщиков за товары, услуги, сырье и материалы, выплатой заработ-
ной платы, оплатой задолженности бюджету по налогам и сборам. 
Инвестиционная деятельность – приобретение и продажа земельных участков, недвижи-
мости,  оборудования.  Кроме  того,  она  включает  в  себя  долгосрочные  финансовые  вложения 
предприятия, научно- исследовательские, опытно- конструкторские работы, собственное строи-
тельство, приобретение ценных бумаг, предоставление займов. Продажа долгосрочных активов 
и  другие  операции,  связанные  с  поступлением  денежных  средств,  могут  осуществляться  ор-
ганизацией как при финансовых затруднениях, так и для повышения рентабельности в целом. 
Использование денежных средств по этому направлению деятельности обусловлено необходи-
мостью расширения производства, его модернизации и перевооружения, а так же наличием сво-
бодных денежных средств, которые требуют выгодного вложения.
Финансовая деятельность – получение займов, выпуск акций, размещение облигаций, т.е. 
деятельность, в результате которой изменяются величина и состав собственного капитала орга-
низации и заемных средств. Это направление деятельности возникает в случае недостаточности 
денежных средств и призвано обеспечить их дополнительный приток. Финансовая деятельность 
сопровождается поступлениями, связанными с эмиссией акций, выпуском облигационных за-
ймов и выдачей векселей. Использование денежных средств в ходе финансовой деятельности 
организации происходит в результате погашения займов и обязательств по финансовой аренде.
Формирование информации о движении денежных средств в разрезе направлений деятель-
ности позволяет определить, какая из них является основным генератором денежных средств, 
по каким направлениям и в какой мере осуществляется их потребление. Именно эта информация 
позволяет  руководству  организации  принимать  решения  по  управлению  потоками  денежных 
средств, направленных на обеспечение стабильной платежеспособности предприятия. Инвести-
ционные и финансовые операции, не требующие использования денежных средств или их экви-
валентов, должны исключаться из отчетов о движении денежных средств. Подобные операции 
должны раскрываться в финансовой отчетности таким образом, чтобы они обеспечивали всю 
уместную информацию об инвестиционной и финансовой деятельности.
Отчет о движении денежных средств формируется двумя методами – прямой и косвенный.
Прямой метод основан на информации обо всех операциях, произведенных в отчетном пе-
риоде по счетам в банках и с кассовой наличностью, сгруппированной определенным образом. 
Балансирование потоков денежных средств достигается путем суммирования всех поступлений 
и вычитания из полученной суммы всех выплат, произведенных организаций в разрезе видов 
деятельности. Этот метод обеспечивает информацию, необходимую для оценки будущих пото-
ков денежных средств, которая отсутствует при использовании косвенного метода. 
Косвенный метод более распространен в мировой практике как метод составления отчета о 
движении денежных средств. Он включает в себя элементы анализа, так как базируется на со-
поставлении изменений различных статей бухгалтерского баланса за отчетный период, характе-
ризующих имущественное и финансовое положение организации, а также включает анализ дви-
жения основных средств, их амортизацию и другие показатели, которые невозможно получить 

184
исключительно из данных бухгалтерского баланса. В результате применения косвенного метода 
финансовый результат (чистая прибыль) организации за период преобразуется в разность между 
величинами денежных средств, находящихся в распоряжении организации по состоянию на на-
чало и конец отчетного периода.
Слабой стороной косвенного метода является то, что поступления денежных средств в виде 
выручки от реализации (важный источник дохода) и текущие расходы, связанные с выплатами 
денежных средств (важный отток денежных средств), не принимаются в расчет. В результате 
этого метода пользователю предоставляется информация только о чистых поступлениях (вы-
бытии) от операционной деятельности, а индивидуальные поступления и выплаты остаются в 
пределах отчета. Основная цель отчета о движении денежных средств, заключающаяся в по-
лучении  информации  об  источниках  формирования  финансовых  средств  и  направлениях  их 
расходования, не выполняется. Прочая информация о денежных средствах и их эквивалентах 
подлежит раскрытию (вместе с комментариями), если она касается имеющихся у предприятия 
сумм, не доступных для использования группой. Кроме того, поощряется любое дополнитель-
ное раскрытие информации, необходимой пользователям.
В практике хозяйственной деятельности организации всегда имеются операции по движе-
нию денежных средств. В зависимости от целей, которые становятся перед рассматриваемой 
отчетной формой, в ней справочным порядком могут быть приведены данные о движении де-
нежных средств по наличному расчету с выделением информации о расчетах с юридическими 
лицами отдельно от таких же расчетов с физическими лицами, а так же в тех разрезах необ-
ходимых пользователям. Отчет о движении  денежных средств необходим как руководителям 
для контроля над денежными потоками, так и сторонним инвесторам и акционерам, которые на 
основании этого отчета могут делать выводы об управлении ликвидностью предприятия, о его 
доходах и способности организации привлекать значительные суммы денежных средств. 
Рассмотренные аспекты формирования информации в отчете о движении денежных средств 
показывают, что его содержание обеспечивает все необходимые данные для проведения анализа 
и последующего финансового планирования. При этом усиление информативных функций дан-
ной отчетной формы возможно с помощью дополнительных способов раскрытия содержания, 
которые вырабатываются в зависимости интересов пользователей отчетности. 
Данный отчет вместе с остальными, входящими в состав финансовой отчетности, обеспечи-
вает представление информации, позволяющей оценить показатели денежного оборота, а также 
понять произошедшие изменения в чистых активах компании, ее финансовую структуру (в том 
числе ликвидность и платежеспособность), способность регулировать время и плотность денеж-
ных потоков в условиях постоянно изменяющихся внешних и внутренних факторов. Включение 
отчета о движении денежных средств в финансовую отчетность позволяет моделировать теку-
щую стоимость будущих денежных потоков для сравнительной оценки предприятия. При этом 
сравнительный анализ денежных потоков не имеет ограничений, связанных с зависимостью от 
показателей прочей отчетности и от выбранной организацией учетной политики.
Цель отчетов о движении денежных средств состоит в том, чтобы одновременно показать 
способ финансирования деятельности компании и как используются финансовые ресурсы. Вы-
бранная форма должна обеспечивать достижение этой цели. Она должна четко показывать сред-
ства, сформированные или израсходованные в результате деятельности компании, и то, как ис-
пользовано  любое  превышение  ликвидных  активов  или  как  финансировался  любой  дефицит 
таких активов.

185
Амитов Султанкожа Абдукадырович
к.социол.н., доцент кафедры социологии и 
социальной работы КазНУ им.аль-Фараби
Амантаева Джамиля Бериковна
преподаватель кафедры истории Казахстана,
 философии, политологии, социологии
 КазНМУ им. С.Д. Асфендиярова

жүктеу/скачать 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: