Алматы мектегь 1989



Pdf көрінісі
бет23/74
Дата08.09.2023
өлшемі4,18 Mb.
#106755
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   74
Байланысты:
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik

-ып, -іп, -п 
ж ұ р н а қ т ы е т ке н ш а қ к ө с е м ш е т ұ л ғ а с ы м е н б ср і ле д і .
М ү н д а д а с ол м о д а л ь д ы қ р е цк — д и н а м и к а е п п а т ы к ү ш т і сез і л е-
ді. Әрнн е, б үл ө л е ң д е г і б а р л ы қ с ә й л е м д е р б і р к е л к і д е у г е бол- 
м а й д ы : к ө с е м ш е т ұ л ғ а л ы к о м п о н е н т б а ғ ы н ы ң қ ы с ө й л е м б о л ы п ,
т и я н а қ т ы т ү л ғ а д а ғ ы б а я н д а у ы ш ы б а р б а е ы ц қ ы с ө н л е м д і қ ү р ы -
л ы м д а р д а б а р ш ы л ы қ : ө з г е л е р б а с ы н
из е й д і ,
ә рп н е деп 
м а қ ұ л -
дап.
Б ұ л ж е р д е ө л е ң ш а р т ы н а о р а н о р ы н д а р ы а л м а с қ а н ы б о л м а -
са, код і мг і с а б а қ т а с қ ұ р м а л а с с ө й л е м б ер і л г ен . Б і р а қ б а ғ ы н ы ч -
қ ы ■сөйлемніц б а я н д а у ы ш т а р ь і н ы ң қаГггкенде д е -ып, 
-іп, -п 
ж ү р-
н а қ т ы ө ш е н ш а қ к ө с е м ш е м е н б е р і л уі тегін емес. А қ ы н т а б и ғ а т
кө р і н і с і н қ и м ы л - к о з ғ а л ы с ү с т і н д е с у р е т т е у д і қ а л а и а л ғ а н . Ал 
сол қ и м ы л - қ о з ғ а л ы с т ы ц өзі ж а н д ы б о л у ы ү ш і н о л а р д ы б і л д і р е - 
тін с ө з д е р д і ң бел г і л і бір г р а м м а т и к а л ы қ т ү л ғ а д а Ітүруы керек- 
тігін А б а й д ы ң а қ ы и д ы қ ш е б е р л і г і д ә л т а п қ а н .
Ж а з — т а б и ғ а т г ы ц м е й л і н ш е акт-ивтенген, ж а д ы р а ғ а н , етек- 
ж е ң і к е ңе йг е н кезі, қ и м ы л д ы ң , қ о з ғ а л ы с т ы ң , көп п р о ц е с т і ң кезе- 
IIі. С о н д ы қ т а н а қ ы н ж а з д ы ң с у р е т і н д и н а м и к а а р қ ы л ы берген.
Ал « Қ ы с » ( « А қ киі.мді, д еи е л і , а қ с а қ а л д ы » деп б а с т а л а т ы н )
д е г е н ө л е ц і н і ң п о э т и к а л ы қ т оны м ү л д е б а с қ а ш а . М ұ н д а д а а қ ы н
қ ы с т ы ң т ек т а б и ғ а т к ө р і н к і н емес, сол 
қ ь і с
к е з і н д е г і қ а з а қ а уы-
л ы н ы ң , а д а м д а р д ы ц т і р ш і л і к , қ а р е к е т і н с у р е т т е у д і м а қ с а т етеді. 
Б і р а қ б ұ л т і р ш і л і к ж а з д а ғ ы д а й қ ы л т ы л д а п , с у с ы л да п. . . т ұ р м а й -
ды, б әрі с а б ы р л ы , б а й ы п т ы қ а л ь ш т а к ә рі н е ді : б а с қ а н ж е р і сы- 
қ ы р л а н
к е л і п қсілды;
а л т ы
қ а н а т а қ о р д а үй 
і и а й қ а л д ы ;
корі 
к ұ д а ң — қ ы с к е л і п
ә л е к с а л д ы ;
б а с ы н с і л і кс е, қ а р ж а у ы и ,
ма-
з а ң д ы а л д ы ;
т и т ы ғ ы қ ү р у ы н а
а з - а қ қ а л д ы
д ег е н с и я қ т ы ж а й
б а я н д а у с т и л і н д е с у р е т т е л е д і . М ү н д а б а р л ы қ б а я н д а у ы ш а ш ы қ
р а й д ы ң өт к е н ш а қ т ұ л ғ а с ы м е н ж а с а л г а н . Б ү л өлецнін, де с т и л ь д і к
т о н ы д ә л т а б ы л ғ а н : б а р ш а т і р ш і л і к т і а я з - ү с к і р і г і м е н с і ресті рі н 
т а с т а й т ы н , б а я у қ и м ы л д ы қ ы с к е зе ң і н о с ы л а й ш а б а я н д а у д ы а қ ы н
д а р ы н ы т а п б а с қ а н .
С е й т і п , б ел г іл і бір г р а м м а т и к а л ы қ т ү л ғ а л а р д ы н ш ы ғ а р м а г а
қ а ж е т т і с т и л ь д і к б о я у (тон) 
б е р уг е қ ы з м е т ете а л а т ь г и д ы ғ ы ь
А б а й д ы ң « Ж а з » , « Қ ы с » д е г е н екі ө л е ң і н і ң т е к с т е р і н т а л д а у ар- 
қ ы л ы к ө р у г е б о л а д ы .
« Қ ы с » ө л е ң і н і ң т е к с і н д е к ө ң і л а у д а р а т ы п ж ә н е бір қ ы з ы қ
т і л д і к қ о л д а н ы с —■
м ұ н д а
к ө р к е м д е г і ш қ ұ р а л д а р д ы ң
і ші нд е
қ ү б ы л т у ( о р ы с ш а о л и ц е т в о р е н и е деп, ал ғ ы л ы м и әдс-
б ие т т е п е р с о н и ф и к а ц и я деп атай.ды) т үрі н п а й д а л а н у ы .
Қ ұ б ы л т у
д е г е н і м і з т а б и ғ а т қ ұ б ы л ы с т а р ы н а н е ме с е ж а л п ы
34


к а н с ы з з а т т а р Ғ а тІрі а д а м н ы ң қ ы л ы ғ ы н , қ и м ы л - ә р е к е т і н т елі п 
: уреттеу ғой.
Б ұ л ө л е ң д е қ ы с — б і р е у д і ң ,кәрі қ ү д а с ы ж ә н е ж а й к ұ д а с ы
:мес, м ін д е т а р т а , с а л м а қ с а л а к е л е т і н « п р е т е п з и я с ы мо л » к у ­
тасы, ол а қ с а қ а л д ы б о л ғ а н соң, к э рі а д а м , киі мі де а к, үсті- 
іасы д а а қ қ ы р а у « а н т ү р ғ а н кәрі ш а л » . Б ұ л т екст е г і қ ы с т ы ң
>арша « қ и м ы л - ә р е к е т і » а д а м ғ а тәп: ол б ә р к і н о қ ш ы р а й г ы п ки- 
іді ( ү ш п а б ұ л т — бөрікі), а я з б е н к ь і з а р ы п а ж а р л а н а д ы , б а с ы н
і л ки ді ( « б а с ы н с і лі ксе, қ а р ж а у а д ы » ) , ж е р д і с ы қ ы р л а т а б а с а -
[,ы ( « б а с қ а н ж е р і с ы қ ы р л а п ке лі п қ а л д ы » ) , қ а с ы екі көз і н ж а -
і а д ы ( б ү л т — қ а с ы ) . Б ү л ш а ғ ы н е л с ц д е п е р с о н н ф и к а ц и я л а н г а п
« а д а м ғ а а й н а л ғ а н » ) т а б и ғ а т қ ү б ы л ы с ы н ы ц қ а т а р ы н д а кә д і мг і
і д а м д а р д ы ң ө з д е р і д е с у р е т т е л г е н : б ет і пқ олы д о м б ы ғ ы п , ү с і к
и а л ғ а н ж а с б а л а л а р , ш и д е м мен тон қ а б а і т а п ки г е н м а л ш ы .
^ ұ н д а а д а м д а р д ы ң а й н а л а с ы д а р е а л и с т і к қ а л ы п т а к ө р с е т і л е ді ,
)лар: қ а р т е п к е н г е қ а ж ы м а с жылі қы, қ ы с п е н б і р г е т ү м с ы ғ ы н
л а л ғ а с а л ғ а н қ а с қ ы р . Д е м е к , ө л е ң с ы р т қ а р а ғ а н д а т ұ т а с с и я қ т ы :
>астан-аяіқ б ел г і л і бір і с - әрекет ,
қ и м ы л - і қ о з ғ а л ы с с у р е т т е л е д і ,
) і р а қ сол і с - ә ре ке т и-есі екі т ү р л і : т а б и ғ а т ж ә н е а д а м . Т а б и ғ а т -
гың м ы л қ а у к ү ш і м е н а д а м д а р д ы ң .күрөсін к ө р с е т у ү ш і н а қ ы н
хіеберлігі сол т а б и ғ а т т ы ң өзін әу е л і а д а м ғ а -— « кэ рі қ ү д а ғ а » ай- 
і а л д ы р ы п , ( « қ ұ б ы л т ы п » ) , с о н а н соң е ке уі н б е т п е - б е т к е л т і р е ді .
к П р е т е н з и я л ы » кә р і қ ү д а м е н қ о с а , м а л мен м а л ш ы л а р д ы ц ти- 
гығыиа тие ит - құ с ( қ а с қ ы р ) к с л г е ні н а й г а д ы . Қ ы с қ а с ы , б үл е л е ң -
з.е А б а й қ а з а қ а у л ы н ы ң , е ң б е к и е л е р і — м а л ш ы л а р д ы ц қ ы с қ ы
эімірінің н а ғ ы з р е а л и с т і к к а р т и н а с ы п к е йі п т е у мен т і к с л е й су- 
>еттеу ә ді с т е р і н ж а н а с т ы р а
' отырып, көз а л д ы м ы з ғ а
е л есте-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   74




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет