« Ж а з » Ө л с ц т а б и ғ а т кө р і ні с і н с у р е т т с у г е а р н а л ғ а н . С о н ы м е п қ а т а р
Ы б ы р а й б ұ л ш ы г а р м а с ы н д а А б а й с п я қ т ы , ж а з д ы г ү н г і а д а м д а р -
д ы ц т ұ р м ы с - т і р ш і л і г і н , х а р е к е т і н қ о с а к өр с с т уд і к ө з д е пд і . Ос ы-
н ы ц б а р л ы ғ ы н а қ ы н қ а з а қ т ы ц « ж а л п а қ т і л і м е н » б ерг ен. Сон-
д ы қ т а п м ұ н д а
ұ ш п а қ ( ж ұ м а к ) ,
с э у і р ( а п р е л ь а іі ы ) ,
дерткс дә р - мсн, б і р м а л ы ш а р у а н ы ң е к е у болОы, қ ы с та у д а н а у ы л к о ш у , к ө л б ү з ы л у , к ө к ш ы ғ у т. б. с и я қ т ы х а л ы қ т і л і н д е қ о л д а н ы л а т ы п кә-
нігі с е з д е р мен т і р к е с т е р д і к ө р е мі з . Б ұ л ә л е ң т е к с і н д е бүгі пгі
о қ ы р м а н г а б е й т а н ы с т а у
к е л е т і н бі р-екі ұ ғ ы м
а т а у л а р ы
б ар .
Б і р і —
р ақ ы м е т туы д ег е н т і ркес. А р а б т і лі н д е
ра х м а т с өз і н і ң
м а г ы п а с ы « м е й і р і м , қ а й ы р ы м д ы л ы қ , иг і л і к » б о лс а , е к і н ш і м а ғ ы -
н а с ы — « р и з а л ы қ » , а л ү ш і н ш і
м а ғ ы н а с ы — « ж а у ы н - ш а ш ы н ,
ж а ң б ы р » . Ы б ы р а й ө л е ц і н д е
р а қ ы м е т туы к ө те р і л ер д ег е н сөй-
л е м д і « ж а у ы н - ш а ш ы н б о л а р , ж а ң б ы р ж а у а р » д с г е н м а ғ ы н а д а
к е л т і р г е н . Б ұ л т і р к е с т і ң осы м а ғ ы н а с ы әрі қ а р а й қ а з а қ ш а ашыгі
а й т ы л а д ы :
Көктен ж а ң б ы р , т а у л а р д а н с у л а р жүріп... Сі рә, « ж а ң -
б ыр, ж а у ы н - ш а ш ы п » м а г ы п а с ы п д а ғ ы
р а қ ы м е т сөзі, тіпті о ны ң
р а қ ы м е т туы с и я қ т ы о о р а з д ы т і ркесі т ү р к і т і л д е р і н д е , о н ы ң ішін-
де қ а з а қ т і л і н д е д е қ о л д а н ы л ы п ке л г е н. Б ұ л с е з д і ң әрі «игі лі к,
ж а қ с ы л ы қ , м е йі рі м , р а з ы л ы қ » , әрі « ж а ц б ы р » ү г ы м ы н б і лд і р уі
т егін еме с, қ а й х а л ы қ үші н д е су ( ж а ц б ы р ) ж е р д і и д і реді , а л ж е р
а д а м з а т т ы а с ы р а й д ы , с о н д ы қ т а н
р а қ ы м е т — ж а қ с ы л ы қ ж ә н е
а д а м д а р д ы ц сол ж а қ с ы л ы қ қ а р а з ы л ы ғ ы , а л г ы с ы .
Б ұ л ш ы ғ а р м а д а а қ ы н х а л ы қ т үс і ні гі не с а й ж а ц б ы р д ы ц қү-
д а й д ы ң « б ү й р ы ғ ы м е н » ж а у а т ы н д ы ғ ы
( Қ ү д а й ы м д э р м е н б о л д е п етер п ә р м е н ) , т і р ш і л і к т і ц о с ы н д а й « м е й і р і м г е » р а з ы екс нді гі ,
ш ү к і р л і к ет ет і нд і г і
( Ш у ы л д а п ш ү к і р етер м ү н ы ң б э р і ) ж ы р л а -
н а ды . М ү н д а ғ ы
дертке д ә р м е н б о л у , п ә р м е н б ер у , с а й р а н ету, і иү к і р ету с и я қ т ы к ү р д е л і е т і с т і к т е р д і ң негізгі сөзі а р а б - п а р с ы
э л е м е н т т е р і б о л ғ а н ы м е н , о л а р ж а л и ы х а л ы қ т ы қ т і л г е ә л д е қ а ш а н
е пген, т ү с ін і к т і с ө з д ер .
Ы б ы р а н д ы ң ж а з т у р а л ы ө ле ң і т а к ы р ы б ы мен с ур е т о б ъ е к т і -
л е р і ж а ғ ы н а н А б а й д ы ң « Ж а з ы м е н » ( « Ж а з д ы г ү н ш і л д е б о л ғ а н -
д а » деп б а с т а л а т ы н ә л е ң і м е н ) үнд е с : м ү н д а д а ж а з д ы г ү н г і та-
б и ғ а т к өрі ні сі ( ж е р бетін ж а п қ а н к ө к о р а й ш а л ғ ы н , ж а й қ а л ғ а н
б ә н ш е ш е к , к ү р к і р е п т а с ы ғ а н ө з е н мен сай, б а т ы п б а р а ж а т қ а н
күн нүры, ж ү г і р г е н киік, қ ү л а н ,
қ а ң қ ы л д а ғ а н қ а з бен т ы р н а )
мен а у ы л көрі ні сі ( қ ы с т а у д а н к ә ш к е н а у ы л , к үл і сі п, қ ү ш а қ т а с -
қ а н ж а с т а р , а я ғ ы н а л ш а ц б а с қ а н түйе, се к і р і п о йын с а л ғ а н
қ ұ л ы н мен т а й т. б.) с ур е т т е л е д і . Б і р а қ б ұл екі ә л е ң н і ң ноэти-
46
к а л ы қ - к ө р к е м д і к б о я у ы екІ т ү р л і : А б а й д а ж а з көрі ні сі , о н д а ғ ы
ац-қүс, м а л , а д а м д а р т і р ш і л і г і д и н а м и к а ү с т і н д е б ср і л с с , Ы б ы -
р а йд а қ а л ы н т ы с у ре тт е у ( б а я н д а у ) а р к ы л ы ү с ы н ы л г а н . С о п д ы қ -
гап м ү н д а г ы е т і с т і к те р
к о р і н ер , ж а й ы л а р , в с ір с р , жа у а р , өсср, гөсср, э з і я стер, к ү л і п түрар, ш ү к і р етер, қ о н а р , қ у а н ы п қ ы б ы р - пайды, шат б о л а д ы , к ү н қ о н а д ы д ег е н с и я қ т ы т п я н а қ т ы т у л г а -
ца — а ш ы қ р а й д а к е л е д і ( ж о ғ а р ы д а А б а й д ы ц осы т а қ ы р ы г і т а с
э л е ң і н е ж а с а л ғ а п т а л д а у м с н с а л ы с т ы р ) .
« Қ ы п ш а қ