Алматы мектегь 1989
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik
| от а р б а , жер то-
сек, б а р ақ- үйииі к, қ о с - к ү р к е , қ а м з о л , қ а т ы н - қ а л а ш , қыяпат, ыс- пат ( к е с к і н - к е л б е т ) , к ө й л е к - д а м б а л , саржын, кез, х и к а я , н ә р е н - жік, з а б о й , десятник. С ө з т і р к е с т е р і н і ң қ ұ р а м ы н д а ғ ы к е й б і р с ө з д е р д і ц қ о л д а н ы л у - ы н д а д а е р е к ш е л і к т е р б ар. Қ о с п а қ темір жо л — м ү н д а « қ о с п а к » э пит ет і т е м і р ж о л д ы ң қ о с а р л а н ғ а н пір т а б а н ы н б е й н е л е у г е к ыз - м ет етеді. Ал м е р з і м д і сөзі « ж ү м ы с » , « о р ы н - о р ы н д а р ы » д егс н с ә з д е р м е н т і ркес і п, «тністі» д ег е н м а г ы н а д а ж ү м с а л с а ( « м е р з і м - ді ж ү м ы с » , « м е р з і м д і о р ы н - о р ы н д а р ы » ) , « қ п м ы л » с ө з і м е н ті рке- сіп «д әл е с е п т е л г е н , ө л ш е у л і » д ег е н м а ғ ы н а л а р д а ж ү м с а л а д ы ( « м е р з і м д і қ п м ы л » ) , О с ы м а ғ ы н а д а «есепт і » сөзі дс қ а т а р ж ұ м - с а л а д ы . М ы с а л ы : «Сөнт і п, ж ұ м ы с к е р л е р есепті қ и м һ і л д а р м е н қ ұ б а ж о н д ы т а л қ а н д а п , к ү йр е т і п , ж е р қ а з у ғ а , ш а к ы р л а т ы п т ас к а ш а у ғ а ж ү ?, і ы л д ьі». « Ә р к і м г е ж і г і т б о л у » — б і р е у г е ж а л ғ а ж ү м ы с істеу м а г ы н а - с.ыпда, ул « ә р к і м г е ж а н а м а ж і г і т б о лу » — к ө м е к ш і б о л у , атқос- ш м б о лу м ә п і н д е ж ұ м с а л ы п тұр. Қ о л д а н ы л у ы н д а қ а з і р г і д е н е р е к ш е л і к б а р т а ғ ы бір т і р к с с — « ж у м ы с қ ы л у » . Қ а з і р ол « ж ү м ы с істеу, ж ү м ы с ж а с а у » т ү р і п д е т і рке с е ді . Б ү л а р д а н б а с к а « к е л і с і м қ ы л у » ( ке л і с і м ж а с а у ) , « а қ с а б а у ұ с г а у » ( т ұ р а қ т ы ті ркес, « к ү т у ш і » д ег е н м а г ы н а д а ) , «көз - д ері ш ы ғ у » (ер ж е т у , п і с і п - ж е т і л у де г е н м а ғ ы н а д а ) т і р к е с т е - рі ні н қ о л д а п ы л у ы н д а г ы е р е к и і е л і к т е р д і а й ы р у қ п ы н емес. Ш ы ғ а р м а т і лі нде г і м ы н а д а й г р а м ' м а т и к а л ы к э л е м е н т т е р д і де а т а п өт угс б о л а д ы . Ж н і қ о л д а п ы л а т ы н м о р ф о л о г п я л ы қ т ұ л і :а- л а р : - ш а ң , - ш е ц ( к ө й л е к ш е ң , д а м б а л ш а н . ) , - л ау, - ле у ( м а қ а р л а у , б ү кі р л е у , м о л д а л а у ) , - ш а , - ше (маг карша, д с м б е л ш е ) . Б ү л а р , әсіресе, к е й і и к е р д і ң ішкі, тыскіл с п п а т ы п боістелоүдс жн і к о л д а - н ы л а д ы . С ө н л с м н і ң си н т а к си с . ггк қүрі я . чысында д а өзін.чік е рск- ш е л і к т е р б ар. Сө з т і р к е с і н д е г і б і рер с и п а т т ы ж о г а р ы д а а й т т ы қ . Ж а л п ы , ш ы ғ а р м а н ы ң ст ил і а у ы з е к і с өй л е у с т ил і н е ж а қ ы н . Б ұ л 53 л е к с и к а л ы қ э л е м е н т т е р д і ң қ о л д а н ы л у ы н а н д а , с ө й л е м д е р д і н с и н т а к с и с т і к қ ұ р ы л ы с ы н а н д а б а й қ а л а д ы . О ғ а н көз ж е т к і з у ү ш і н м ы н а т е к с т і к е л т і р е й і к : «Төртіншіісінің есімі — Әзкмхан. Ж а с ы 3 5 —-36 ш а м а с ы н д а , б о й д а қ . О р т а б о йл ы, ж а у ы р ы н д ы , кеу- д ел і , т өсті жі г і т . Б е т і с о п а қ т а у , ж у а н ш о ң мойын , д ө ң г е л е к қ а р а көз, к ы р ш а м ұ р ы н д ы , қ а р а т о р ы жі г і т . Д е н е бітіімі н ы п - н ы ғ ы з , т ұ п - т ұ та с , ш о й ы н д а й . Қ а л ы ң қ а р а с а к а л ы н күз еп, ие гі не ш о қ ш а ғ а п а е а к а л ш ь г қ қ о й ғ а н . Қ о ю қ а р а мұрт. Қ а л ж ы ң , әзілідің гүлі. А ш у л а н ғ а н д а б е т - а у з ы н ы ң т ү к т е р і е ді рей і п, қ а у т ә р і з д е н і п ке- теді». А у ы з е к і с ә й л е у стилінін, басьгм б о л у ы п р о з а ж а н р ы н ы ң , онын, к ө р к е м т і лі н і ң қ а з а қ ә д е б и е т і н д е әл і т о л ы қ қ а л ы п т а с ы п бітпе- г е нд і г і н і ң б елг і с і б о л с а к е р е к . Ш ь і і г а р ма д а а р п а й ы к ө р і к т е у і ш к ұ р а л д а р д а н к е б і р с к қ о л д а - н ы л а т ы н ы — теңеу. О н ы ң себебі , т ен е у — қ а з а к к ө р к е м сөз та- р и х ы н д а ( пю э з и я да ) ең әрі деы к е л е ж а т қ а н б е й н с л е у і ш т әсі л- д е р д і ц бірі. С ө з б о л ы п о т ы р ғ а н ш ы ғ а р м а д а т ең е у к ү р д е л е н б е й , е г е қ а р а і п а й ы м т ү р д е ж ұ м с а л а д ы . К&бінесе, « т ә р і з д і » , « с и я қ т ы » , « с е к і л д і » к ө м е к ш і с ө з д е р і а р қ ы л ы не ме с е жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|