Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев

218
6
Глицеральдегид-3-
фосфатдегидро-
геназа
НАД
+
Арсенат Mg
2+
, иодацетат
7
Фосфоглицерат-
киназа 
Mg
2+
8
Фосфоглицерат-
мутаза
Mg
2+
9
Енолаза Mg
2+
, 
Mn
2+
Ca
2+
10
Пируваткиназа К
+
Mg
2+
Ca
2-
, АТФ, 
ацетилКоА, НАДН
11
Лактатдегидрогеназа
(анаэробты гликолиз)
НАД
+
Сонымен, глюкоза аэробты жолмен ыдырағанда, АТФ-тың 
неше молекуласы түзілетіндігін есептеп шығарайық.
Глюкоза оттегінің қатысуымен ыдыраған кезде АТФ синтезінің 
бірнеше жолы бар екендігін білеміз:
- 6 моль АТФ субстратты фосфорилдену нəтижесінде: яғни 
7-ші, 10-шы жəне цитратты кезеңде екеуі синтезделеді.
- 30 моль АТФ дегидрлену реакциясы кезінде, НАД
+
акцептор 
рөлін атқарғанда түзіледі.
- 4 моль АТФ убихинон акцептор рөлін атқарған кезде түзіледі.
Сонымен, глюкозаның I моль ыдырағанда АТФ-тың 40 мо-
лекуласы түзіледі. Реакцияның басында 2 моль АТФ жұм-
сал 
ғандықтан, оңың таза шығымы 38 моль болады. Бұл АТФ 
синтезіне жұмсалатын энергияның ең жоғарғы мөлшері, ал іс 
жүзінде 38 моль АТФ-тың орнына 25 моль ғана АТФ түзіледі. 
Глюкозаны ПЖҚ-на дейін ыдырататын 10 фермент цито-
зольде орналасқан, ал қалғандары митохондрийде орналасады. 
Міне, осы 10 реакцияның ішінде НАДН·Н
+
түзілуін қамтамасыз 
ететін - 3-фосфоглицеральдегидтің дегидрогеназасы қатысатын 
реакция. Бұл реакция нəтижесінде түзілген НАДН·Н
+
сутек атом-
дарын тыныс алу тізбегіне өз бетімен жеткізе алмайды (себебі: 
митохондрийдің мембранасы НАДН·Н
+
өткізбейді) (13-кесте). 
Сондықтан осы протондар мен электрондардың митохондрий-
ге өтуі арнаулы ілмектік механизмдер арқылы жүргізіледі. Бұл 
механизмдер бойынша НАДН·Н
+
цитозольдегі кейбір заттарды 

219
тотықсыздандырады, ал бұл заттар митохондрийге өтіп, ондағы 
НАД
+
-ты тотықсыздандырады, сонан соң өздері цитозольге 
қайтадан орала алады. Глюкозаның аэробты жолмен ыдырауы 
барлық мүшелер мен ұлпаларды АТФ-пен қамтамасыз етеді. 
Əсіресе, ми жасушалары глюкозаның аэробты жолмен ыдырауы-
на тəуелді болады. Себебі тəулігіне 100 г глюкоза тек қана мидың 
жұмысына қажет екен.

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: