И. К. Бейсембетов ректор Зам главного редактора

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016                                          

407 

 

ҚБК  қолдану  елдің  дән  ресурстарын  қолданудағы  халық  шаруашылығындағы  басты  мәселені 

шешуге  мүмкіндік  береді-  бір  жағынан,  ұн  шығарушы  кәсіпорындар  жағдайында  3-ші  және  4-ші 

класстағы  бидай  ұнының  сапасын  жоғарылату  және  тұрақтандыру  бағытында,  ал  екінші  жағынан, 

елдің дән ресурстарын төменгі сападағы (3-ші - 5-ші класс) отандық бидайды азықтық мақсатта- ҚБК 

өндіруге  жұмылдыру жолымен тиімді пайдалану бағытында. 

Нан сапасының төмен болуның кең тараған себебі ол клейковинаның мөлшерінің аздығы және 

оның сапасының қанағатсыз болуы, яғни өте қатты немесе  әлсіз болуында (3 топтағы сапа көосеткі-

ші). Ұнның құрамындағы клейкавинаның мөлшерін және сапасын көтерудің бір жолы –ол ұнға ҚБК 

енгізу.  Құрғақ  бидай  клейкавинасы  бірден  екі  функцияны  атқарады  ұнның  технологиялық  қасиетін 

аттырады  және  биологиялық  қосындының  функциясын  атқарады,  себебі  ҚБК  қосу  барысында  ұн 

ақуыз, ауыстырылмайтын аминоқышқылдармен және құнды минералды заттармен –микро және мак-

роэлементтермен толығып тағамдық  құндылығы артады. 

Қазақстан бидай экспорттаушы ел, негізінен шет елдерге жоғары сапалы астық өткізеді. Батыс 

Қазақстан  облысындағы  аудандастырылған  бидай  сорттары  жақсы  сапа  көрсеткіштерін  көрсетуде 

және батыс аймағының бидайын ұн сапасын көтеру мақсатында қолданады. Бірақ көптеген авторлар 

пікірі  бойынша  Батыс  Қазақстанда  өнім  мөлшері  аз  және  ол  күшейткіш  ретінде  экспортталады.  Ол 

дегеніміз өз дирмендерімізге жоғары сапалы бидай тапшы деген сөз. Сол себепті бидайдан алынатын 

сортты  ұнға  ҚБК  қосу  арқылы,  басқа  егін  шығымы  жоғары  облыстардан  сапасы  төмен  (4-ші  класс) 

бидайды сатып алып қолдануға мүмкіндік болады. Төмен сапалы 4-5 ші классты бидайлардан алын-

ған  ұн  сапасы  төмен  болғандықтан  қаламыздың  дейірмендері  пайдаланбай.  Негізінен  құрама  жем 

зауыттарына сатылып мал азығы есебінде пайдаланылады. 

Зерттеудің  мақсаты  сарапталған  аудандық  бидай  сорттарының  арасындағы  жоғары  нәтижені 

көрсеткен үлгіден, зертхана жағдайында ҚБК алып оны әртүрлі мөлшерде сапасы төмен бидай сорт-

тының ұнына қосып сапасын арттыру.  

Батыс-Қазақстан облысы аумағында негізінен жаздық бидай сорттары егіледі. Сол себепті зерт-

теу объектісі ретінде облыста кең тараған, аудандастырылған (Саратовская 42, Волгоуральская, Аль-

бидум 31) сорттар алынды. Әр сорттан 3 үлгіден алынып жалпы 2014 жылы 9 партия сарапталды. 

Зерттеулер нәтижесі бойынша 2014 жылы аудандастырылған 3 сорттың  арасында жоғары нә-

тижені Волгоуральская сорты көрсетті. Оның ішінде негізгі мақсат клейковина сапасын арттыру бол-

ғандықтан, негізінен осы көрсеткішке қарап үлгі номері таңдалды. 

Алынған  сорт  үлгісінен  зертханалық  жағдайда  1  сортты  ұн  алынып  сапасы  анықталды  және 

алынған  ұннан  зертханалық  жағдайда  құрғақ  бидай  клейковинасы алынып  оның  сапасы  анықталды. 

(кесте 1) 

 

1-кесте. Волгоуральская сортының номері 1 үлгісінен алынған ұнның және ҚБК сапа көр-

сеткіштері 

Сапа көрсеткіші 

Көрсеткіш нәтижесі 

1 

2 

Ұн шығымы, % 

72,2 

Күлділігі, % 

0,6 

Ақтығы, СКИБ-М құрғысының өлшем бірілігі 

58 

Клейковина мөлшері, % 

32,3 

Клейковина сапасы, шкала көрсеткіші 

74 

1 

2 

Шикі  клейкавинадан  құрғақ  клейкавинаның  шығу  мөл-

шері, % 

35 

ҚБК ылғалдылығы, % 

7,3 

ҚБК күлділігі, % 

- 

 

Алынған ҚБК 2,3,4 % мөлшермен 2014 жылы төмен нәтижесі көрсеткен Саратовская 42 сорты-

нан алынған ұнға қосып сапасын анықтау. Ұнды сорттарға бөлу барысында негізгі көрсеткіш болып 

ұнның  ақтығы  болып  табылады.  Келесі  кестеде  (2-кесте)  ҚБК  қосу  мөлшеріне  байланысты  ұнның 

ақтығының өзгеруі көрсетілген. 

 

 

 

●

 Технические науки 

 

408                                                                                            

№2 2016 Вестник КазНИТУ

 

 

2-кесте. ҚБК қосу мөлшеріне байланысты ұнның ақтығының өзгеруі 

ҚБК  дозасы,  ұн 

салмағына % 

Ақтығы,  СКИБ-М  құрғысының  өлшем 

бірілігі 

Бақылаумен салыстығандағы айырмашы-

лық 

1-ші қайталау 

2-ші қайталау 

1-ші қайталау 

2-ші қайталау 

Саратовская 42 сортынан алынған жоғарғы сорт ұны 

0 (бақылау) 

68,9 

68,3 

- 

- 

2 

65,7 

64,7 

-3,2 

-3,6 

3 

64,7 

63,5 

-4,2 

-4,8 

4 

63,2 

62,1 

-5,7 

-6,2 

5 

61,2 

60,1 

-7,7 

-8,2 

 

Кестеде  көріп  отырғанымыздай ҚБК қосу мөлшері артқан сайын, ұнның ақтық деңгейі төмен-

дейді.  Яғни  ҚБК  көп  қосу  ұнның  сорттығын  жоғалтуға  немесе  жоғары  сорттың  1  сорттың  көрсеткі-

шіне дейін түсуіне әкеледі. Зерттеудегі келесі қадам ҚБК қосу арқылы алынған ұн түрлерінен зертха-

налық жағдайда нан пісіріп оның органолептикалық және физикалық көрсеткіштерін анықтау. 

 

3-кесте.  ҚБК  әртүрлі  мөлшерін  қосу  арықылы  дайындалған  наның  органолептикалық 

көрсеткіштері балдық жүйемен бағалау 

Сапа көрсеткіші 

Бақылау қос-

пасыз 

ҚБК дозасы, ұн салмағына % 

2 

3 

4 

5 

Беті 

4 

4 

5 

5 

5 

Пішіні 

3 

5 

5 

5 

5 

Қабығының түсі 

4 

4 

4 

4 

4 

Жұмсағының кеуектілігі 

3 

4 

4 

5 

4 

Жұмсағының құрылымы 

3 

5 

5 

5 

4 

Дәмі 

5 

5 

5 

5 

5 

Хош иісі 

5 

5 

5 

5 

5 

Барлығы 

27 

32 

33 

34 

32 

 

Әртүрлі мөлшерде ҚБК қосу барысында нан сапасы белгілі мөлшерге дейін жоғары нәтиже бе-

ріп.  ҚБК  аса  көп  мөлшерде  болуы  атап  айтқанда  5  %  жоғары  керісінше  нанның  клейковинасының 

қаттыланып оның піскен нанның кеуектілігінің нашарлануына әкеледі. 

 

4-кесте.  ҚБК  әртүрлі  мөлшерін  қосу  арқылы  дайындалған  наның  сапалық  көрсеткіште-

рін анықтау нәтижелері  

Сапа көрсеткіші 

Бақылау 

қоспасыз 

ҚБК дозасы, ұн салмағына % 

2 

3 

4 

5 

Нанның көлемі, мг 

547 

677 

684 

694 

675 

Нан кеуектілігі, % 

68,6 

71,4 

72,5 

73,2 

71,3 

 

ҚБК мөлшері нан көлеміне айтарлықтай әсер  етіп 2% қосқанның өзінде нан сапасы жақсарды, 

ал жоғарғы нәтиже 694 мг көрсетті. Бұл жолыда ең жақсы көрсеткіштер 3; 4 % мөлшерде анықталды. 

Тағамдық қоспаларды қолдануда оның экономикалық тиімділігі мен пайдалылығы басты шарт 

болып табылады. Наубайханалық күшейткіштерді қолданудың пайдалылығы, бір жағынан ұнның са-

пасынан,  екінші  жағынан,  ұнның  сапасымен  тығыз  байланыста  болуға  тиіс  күшейткіштің  түрі  мен 

мөлшерінен көрінеді. Күшейткіштерді  қолдану ұнды тұтынушы  наубайханалық өнімдер өндірісінің 

ассортименттері,  рецептуралары  мен  технологиясына  сай  болуы  керек.  ҚБК  ең  тиімді  мөлшері  2% 

құрады. Осы мөлшерде қосқанда 4 –ші  классты бидай өңдеу қымбатқа түспейді және аздаған пайда 

табуға болады. Ал қалған ҚБК мөлшерін алар болсақ 3;4% мөлшері сапасы бойынша өте жақсы нә-

тижелерді көрсеткенімен бағасы жағынан тиімсіз болып келеді. 

 

ӘДЕБИЕТТЕР 

[1] Головоченко А.П. Белковый комплекс хлебопекарной пшеницы Среднего Поволжья. Монография. // 

А.П. Головоченко, М.Ю. Киселева. – Самара. 2005. – 212 с. 

[2] Дьякону А., Крутиков И., Верхотуров  В.  Качество и перспективы применения зерна яровой мягкой 

пшеницы в хлебопечении// Хлебопродукты. – 2010 - № 6 – С. 40-41 

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016                                          

409 

 

[3] Беркутова Н., Сандухадзе Б., Соболева Е., Кондратьева О., Беркутова Д. Мукомольные свойства зерна 

перспективных сортов озимой пшеницы// Хлебопродукты. – 2010-№ 11- С. 51-53. 

 

REFERENCES 

[1] Golovochenko  A.P.  Belkobyi  komрleks  xlebopekarnoi  pshenici  Srednogo  Povoljia.  Monografia./A.P. 

Golovochenko, M.U. Kiseleva.-Samara. 2005.-212 s. 

[2] Diakony  A.,  Krutikov  I.,  Verhoturov  B.  Kachestvo  i  perspektivi  primenenia  zerna  iarovoi  pshenici  v 

hlebopecheni // Hleboprodykti.- 2010-№ 6-S. 40-41. 

[3] Berkytova  N.,  Sandyhadze  B.,  Soboleva  E.,  Kondratiev  O.,  Berkutova  D.  Mykomolnie  svoistva  zerna 

perspektivnih sortov ozimoi pshenici // Hleboprodykti.-2010-№ 11-S.51-53.     

 

Шабаков Б.Е., Тапишев М.С. 

Состояние использование клейковины сухой пшеницы в мукомольных производствах                

Резюме. Мельницы в Западно-Казахстанской области производят пшеницу 3 класса и из за нестабилнос-

ти  климатических  условий  чувствуется  нехватка  муки.  Поэтому  добавление  клейковины  сухой  пшеницы  при 

производстве пшеничной муки позволяют получать пшеницу с высоким качеством и насыщенным белками. 

Ключевые слова: Технологические свойства пшеницы, клейковина сухой  пшеницы,  улучшения качес-

тва хлеба. 

 

Shabakov B.E., Tapishev M.S. 

Condition of gluten’s using of dry wheat in the flourmill industries 

Summary. Mills in West Kazakhstan region produces 3-grade wheat and due of its instability of climate condi-

tions the lack of flour is felt. That why the adding of dry wheat gluten flour during the production of wheat flour allows 

to get with high quality and rich proteins. 

Key words: Technological features of wheat, dry wheat gluten, improving of the quality of bread. 

 

 

 

УДК 004.35 

 

Д.Р. Куандыкова, Б. Тультаев, Р.М. Маралбаев, А.Т. Нурмагамбетова 

(Университет «Туран», Алматы, Республика Казахстан, rahim1618@mail.ru)  

 

АППАРАТНАЯ СИСТЕМА УПРАВЛЕНИЯ ВЫЧИСЛИТЕЛЬНОЙ ТЕХНИКОЙ НА БАЗЕ 

НАРУЧНОГО МАНИПУЛЯТОРА 

 

Аннотация. Рассмотрен прототип аппаратной системы контроля средствами вычислительной техники на 

базе наручного манипулятора, разработанный после изучения соответствующей литературы, глубокого анализа 

предметной  области  и  похожих  по  функционалу  устройств.  Также  описана  конструкция  прототипа,  его  аппа-

ратная и программная составляющие, утилиты, использованые при его разработке и проектировании, а так же 

описаны аналогичные устройства, существующие на рынке.  

Ключевые слова: манипулятор, микроконтроллер, прошивка, устройство, функционал, вычислительная 

техника. 

 

Развитие  наручных  манипуляторов  (и  манипуляторов  в  целом)  является  перспективным 

направлением в  сфере информационных технологий, так как современному пользователю требуется 

все  большее  количество  функционала  для  управления  вычислительной  техникой,  в  том  числе  из-за 

того, что сама вычислительная техника становится все более и более производительной, мобильной, 

многофункциональной. 

В наше время ЭВМ стали обыденностью. Практически в каждом доме (не говоря  уже  об  офи-

сах)  есть  компьютер, ноутбук или моноблок. С их помощью мы находим информацию в интернете, 

набираем текст, играем в игры, смотрим фильмы, слушаем музыку. В то же время увеличивается ко-

личество пользователей, которым необходима возможность сохранять контроль над вычислительной 

техникой, не имея при этом рабочего пространства. Для решения этой проблемы и была начата рабо-

та  по  данному  направлению.  Ранняя  версия  прототипа  такого  устройства  была  создана  и  получила 

название XMK-1. 

 

 

●

 Технические науки 

 

410                                                                                            

№2 2016 Вестник КазНИТУ

 

 

На данный момент существует 2 устройства, похожих по функционалу: 

-   AK-39 от фирмы iKey Industrial Peripherals; 

- Безымянная наручная Bluetooth-клавиатура в стиле стимпанк от дизайнера Томаса Уиллфорда 

(Thomas Willeford) из коллектива Brute Force Studios. 

AK-39  –  клавиатура  для  небольших  военных  компьютеров.  Является    износостойкой,  ударо-

прочной,  устойчиво  переносит  большие  нагрузки.  Она  способна  работать  при  влажности  воздуха 

100%, в диапазоне температур  от минус 40 до 75 градусов Цельсия и может работать при повышен-

ном уровне электромагнитных помех. Имеет 39 клавиш и тачпад; совместима с MacOS и всеми акту-

альными версиями Windows. AK-39 крепится на руке, весит 230 граммов и подключается к компью-

теру через  USB. Длина кабеля составляет 1.6 метра. Цена: 550 долларов США. Внешний вид AK-39 

представлен на рисунке 1. 

 

 

Рис. 1. Клавиатура AK-39 

 

Стимпанк клавиатура функционально не отличается от большинства аналогов, на корпусе име-

ется  полная  QWERTY-раскладка,  присутствуют  также  тачпад  и  лазерная  указка.  Стимпанк-

клавиатура подходит для работы с мобильными устройствами и с домашними мультимедийными си-

стемами.  Питается  она  от  литий-ионного  аккумулятора,  ресурса  которого  хватает  на  500-700  часов 

работы. Совместима с Windows 2000 / XP / Vista / 7. Цена составляет 1200 долларов США. Серийно 

не выпускается. Внешний вид представлен на рисунке 2. 

 

 

 

Рис. 2. Стимпанк-клавиатура 

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016                                          

411 

 

Проанализировав  существующие  аналогичные  устройства  можно  отметить  следующие  их  не-

достатки: неполный функционал (у АК-39), громоздкий интерфейс (у стимпанк-клавиатуры) и крайне 

высокая цена (у  обоих  устройств). XMK-1 же  обладает полным функционалом клавиатуры и мыши, 

имея отностиельно невысокую стоимость – 25 000 тенге.

 

XMK-1 представляет собой наручную клавиатуру  с функцией контроля курсора. Оснащена 48 

клавишами  (при  большом  количестве  клавиш  пришлось  бы  пожертвовать  удобством).  Для  сохране-

ния  функциональности  имеет  2  слоя  клавиш  между  которыми  пользователь  может  свободно  пере-

ключаться. Раскладка представлена на рисунке 3. 

 

 

 

Рис. 3.  Раскладка XMK-1 

 

Основным  компонентом  XMK-1  является  отладочная  плата  TEENSY++  2.0  на  микроконтрол-

лере AT90USB1286. Предпочтение было отдано именно ей из-за того, что она не требует программа-

тора  для  прошивки  (достаточно  компьютера  с  USB  и  специальной  утилиты,  доступной  на  оффици-

альном сайте производителя), и оснащена большим количеством портов ввода-вывода[1]. Отладочная 

плата Teensy++ 2.0 показана на рисунке 4. 

 

 

Рис. 4. Отладочная плата Teensy++ 2.0 

 

 

●

 Технические науки 

 

412                                                                                            

№2 2016 Вестник КазНИТУ

 

 

Контроллер клавиатуры постоянно анализирует состояние клавиш, поочередно подавая сигна-

лы на каждый из горизонтальных проводов и проверяя состояния вертикальных. Когда пользователь 

нажимает клавишу на клавиатуре, он замыкает электрический контакт. В результате при следующем 

сканировании  микроконтроллер  фиксирует  нажатие  определенной  клавиши  и  посылает  в  централь-

ный  компьютер  скан-код  нажатой  клавиши  и  запрос  на  прерывание.  Аналогичные  действия  выпол-

няются и тогда, когда оператор отпускает нажатую ранее клавишу.[2] Упрощенная схема клавиатуры 

представлена на рисунке 5. 

 

 

 

Рис. 5. Упрощенная схема клавиатуры 

 

В  качестве  основы  для  ПО  микроконтроллера  была  выбрана  прошивка  TMK  Keyboard.  TMK 

Keyboard - прошивка клавиатуры для микроконтроллеров семейства Atmel AVR[3]. Она поддержива-

ет множество функций, такие как: 

- Поддержку нескольких слоев клавиш; 

- Управление курсором и клавишами мыши; 

- Поддержка мультимедийных клавиш; 

-  Поддержка  функциональных  клавиш  (например  копировать,  вставить,  копировать,  повто-

рить); 

- Блок клавиш F13-F24. 

Прошивка самого устройства XMK-1 состоит из следующих модулей: 

- config.h; 

- matrix.c; 

- keymap.c; 

- makefile. 

Config.h - файл, содержащий название устройства, производителя и описание. 

Matrix.c - файл, содержащий информацию о том, какие порты микроконтроллера будут исполь-

зоваться как входы, а какие как выходы (горизонтальные и вертикальные линии матрицы). 

Для создания 48-клавишной клавиатуры потребуется либо матрица размером 12Х4 либо 8Х6. В 

первом  случае  придется  использовать  12+4=16  портов  ввода-вывода,  во  втором  -  8+6  =  14.  Т.к.  во 

втором случае используется меньше портов, используем реализуется именно он. 

Keymap.c  -  файл,  содержащий  данные  о  привязки конкретной  клавиши  конкретному  местопо-

ложению в матрице. 

Makefile  -  файл,  содержащий  настройки  по  компиляции  файлов.  Используется  для  создания 

.hex  файла,  который  и  будет  прошиваться  в  микроконтроллер.  Для  этого  необходимо  установить 

набор утилит под названием WinAVR и запустить команду "make" в командной строке, когда активна 

папка с прошивкой. 64-битные ОС не поддерживаются WinAVR. 

Необычные  манипуляторы  все  больше  и  больше  набирают  популярность  в  наши  дни.  Многие 

фирмы,  такие  как  Razer,  Steelseries,  Logitech  выпускают  многоклавишные  мыши,  программируемые 

жүктеу/скачать 51,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: