Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Жер элипсоидын шармен ауыстыру
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| Жер элипсоидын шармен ауыстыру.
Элипсоидта есептер шығару үшін көптеген формулалар қолданылады. Сондықтан дəлдікке мүмкіндік беретін барлық жағдайда элипсоидты неме- се оның бөліктерін шармен ауыстыру қажет. Əсіресе оның ұсақ масштабты карталарды құру барысында маңызы зор. Элипсо- идты шармен ауыстыру барысында шардың сəйкес келетін ра- диусын элипсоидтың ендігі (В) мен бойлығынан (L) шардың ендігі (φ) мен бойлығы (λ) арқылы өтетін радиусты таңдап алу керек. Шардың бетіне қатысты нормальдар оның радиусы- на сəйкес келеді. Сондықтан сфералық ендік пен бойлық бы- лай анықталады: ендік (φ) шар радиустарының аралығындағы берілген бағытқа бағытталған нүктенің орталық бұрышы мен эк- ватор жазықтығына тең; бойлық (λ) берілген нүктенің меридиан жазықтығы мен бастапқы меридианның аралығындағы екі қырлы бұрышпен анықталады. Сфералық ендік пен бойлық көбінесе элипсоидтың сəйкес келетін ендігі мен бойлығына теңестіріледі. λ= L, φ=В. – шектеулі аумақты картаға түсіргенде шардың радиусы кар- таның орталық нүктесінің орташа радиусы R-ға теңестіріледі. Барлық ғаламшарды шармен ауыстырғанда төменде келтірілген үш мəннің орташа көрсеткіштері есептеліп шығарылады: – шардың радиусы элипсоидтың үш жарты білігінің (екі эква тор - лық а жəне бір полярлық b жарты біліктерінің) орташа мəні не тең; – беткі ауданы элипсоид бетінің ауданына тең болатын шар радиусы; – көлемі элипсоидтың көлемімен сəйкес келетін шардың ра- диусы. 31 Бұл үш мəннің орташа мəні 6371шақырым. Радиусы мұндай шар өлшемі, ауданы мен көлемі жағынан жер элдипсоидына өте жақын. Бұл шарда экватор мен полюстың аралығындағы мериди- андар доғасы 5,5шақырым (0,05%) ұзын, ал экватордың төрттен бір доғасы элипсоидқа қарағанда 11,2шақырым (1%) қысқа. Элип- соидты шармен ауыстыруға байланысты туындайтын жоғарыда аталған қателіктер ұсақ масштабты карталарда байқалмайды. Бұрмаланудың мөлшерін ең төменгі деңгейге дейін төмендету үшін алдымен элипсоид шарда, содан соң шар жазықтықта жо- баланатын екі рет (қосарланған) жобалау əдісі қолданылады. Ол үшін меридиан жазықтықтары сəйкес келетіндей жағдайға келтіріліп, шар мен элипсоид бір-бірімен үйлестіріледі. Бұл жағдайда сфералық бойлық (λ) пен элипсоидтың бойлығы (L) тең болады. Сфералық ендіктің мəні мен шардың радиусын таңдау элипсоидты шарда кескіндеу əдісіне тəуелді болады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|