Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53


-сурет. Жердің айналу элипсоиды 1.4-сурет



Pdf көрінісі
бет17/292
Дата06.10.2023
өлшемі11,51 Mb.
#113253
түріОқулық
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   292
Байланысты:
tokpanov-kartografia

1.3-сурет.
Жердің айналу
элипсоиды
1.4-сурет
. Меридиандар мен 
параллельдер
Экваторға қарағанда полюсте М радиусының үлкен екенін 
жеңіл байқауға болады [1.3-кесте]. Бұл меридиандардың 


29
қисықты ғы экватордан полюске жылжыған сайын біртіндеп 
азайатынын көрсетеді. Меридиан радиусының ең үлкен өзгеруі 
орта ендіктерде байқалып, ендіктің əрбір градусында шамамен 
1 шақырымға өзгеріп отырады. Меридианның радиусы М мери-
диандар доғасының ұзындығын есептеу жəне сол доға бойынша 
ендіктерді табу үшін қажет. 
Қисықтықтың орташа радиусы R элипсоидтың бетін 
сферараның бетіне көшіруге байланысты есептерді шығару үшін 
қажет. 1.3-кестеде элипсоид бетінің əр түрлі ендіктердегі радиус-
тары олардың өзгеру ауқымы берілген.
Картаны құру жəне пайдалану барысында параллельдер 
мен меридиандардың ұзындықтарын анықтауға тура келеді. 
Параллельдердің ұзындығын есептеу біршама қарапайым. 
Бойлықтары L

жəне L
2
болатын екі нүктенің аралығындағы S
Р 
ұзындығы радиалды шамада алынған сол параллельдердің ради-
устары екі нүкте бойлықтарының айырмасы тең болса, төменде 
берілген формулалармен есептелінеді.
S
Р
=r(L

- L
2
)
Меридиан-эллипс доғасын есептеу біршама күрделі. Ендіктері 
В
1
жəне В
2
болатын екі параллельдің арасындағы салыстырмалы 
қысқа доғалар төмендегі жолмен есептелінеді. 
В
m
=r(В

- В
2
)/2
1.3 кесте.
Жер элипсоидының ендіктердегі ұзындығы
Ендік, В°
М, шақырым
N, шақырым
R, шақырым

6 336
6 378
6 357
30°
6 351
6 384
6 368
60°
6 384
6 394
6 389
90°
6 400
6 400
6 400

max
, шақырым
64
22
43

max
, %
1
1/3
2/3
Бұл ендіктер бойынша меридиандар қисықтығының радиу-
стары М
1
, М
2
,
М
m
содан соң формулалардың бірімен (В ендіктің 
радиандағы) меридиандар доғасы S

есептелінеді. 


30
S
m

M
m


– В

);
S
m

 (M
1
-4М
m
+M

) (В

- В

)/6 
45 шақырымға дейінгі доға ұзындығы үшін бірінші 
формуланың қателігі 1мм, ал 100 шақырым 3см, 1000 шақырым 
болғанда 30м құрайды. Екінші формула бойынша 500 шақырымға 
дейінгі доға 1-2см дейінгі қателікпен анықталады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   292




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет