Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53



Pdf көрінісі
бет198/292
Дата06.10.2023
өлшемі11,51 Mb.
#113253
түріОқулық
1   ...   194   195   196   197   198   199   200   201   ...   292
Байланысты:
tokpanov-kartografia

9.4-сурет
.
Қима биіктігі бірдей болған жағдайда беткейдің көлбеулігімен 
горизонталь аралық ұзындықтың мəнінің арасындағы байланыс
1:25000 масштабты картада горизонталь аралық көлбеулікті 
анықтайтын шкаланы құру үшін 5,6 сантиметр түзу сызық сызып 
алып, 7 мм теңдей сегіз бөлікке бөліп, төмендегі кестедегі сандық 
деректі пайдаланып, бірінен біртіндеп биіктейтін тік сызық сы-
зып, оларды бір-бірімен қосамыз [9.2-кесте].


336
9.2-кесте
Горизонталь аралық көлбеуліктің шкаласын құруға арналған 
сандық деректер
Тік бағаналы сызықтардың биіктігі, 
мм есебімен 
22
13
8
3
2,5 1,5 0,5
0
Горизонталь аралық көлбеуліктің 
градустық көрсеткіштері 
30'

2° 3°

10° 20° 30°
Топографиялық картадағы көшілес жатқан екі горизонталь 
аралығының көлбеулігін төмендегі математикалық формуламен 
анықтайды:
0
60
h
d
α

=
мұндағы – 
α
градус есебімен алынатын горизонталь аралық 
көлбеулік; 
h
– горизонталь аралық қима биіктік; d - горизон-
таль аралық ұзындық. Мысалы: 1:25 000 масштабты картадағы 
6609 квадраттың көлденең бағыттағы 6 шақырымдық сызықтың 
үстіндегі 185-190 горизонтальдар аралығының көлбеулігін 
анықтау үшін төмендегі формуланың көмегімен анықтайды.
0
0
60
60 5 4
0,75
h
d
α


=
=
=
Жергілікті жердің ірі масштабты карталарынан қажетті 
нүктенің абсолют биіктігін анықтау көптеген тəжірибелік есептер 
шығару үшін қажет. Егер қажетті нүкте белгілі бір горизонтальдың 
бойында жатса, сол горизонтальдың абсолют биіктігі нүктенің 
абсолют биіктігі болып табылады.
Абсолют биіктігін анықтайтын 
А
нүктесі екі горизонтальдың 
аралығында орналасса, 
А
нүктесі орналасқан екі горизонталь-
ды қосатын 
ав 
перпендикуляр түзуін жүргіземіз [9.5-сурет]. 
9.5-суреттегі 
а
жəне 
в
горизонтальдар– 
һ
горизонталь аралық 
қима биіктік. 
1
h
mm
Δ =
екі горизонталь аралығындағы нүктенің 
а горизонталінен биіктігі– 
d
1
m
абсолют биіктігін анықтайтын 
нүктенің 
а 
горизонталінен картаның масштабына сай келетін 
арақашықтығы.


337
Екі горизонтальдың ортасындағы нүктенің абсолют биіктігі 
h
Δ
төмендегі формуламен анықтаймыз:
d
h
d
h

=
Δ
1
Мұндағы d
1
көрсеткіші кіші 
а 
горизонталынан абсалют 
биіктігін анықтайтын М нүктесіне дейінгі картаның масштабына 
сай келетін арақашықтық.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   194   195   196   197   198   199   200   201   ...   292




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет