331
9.2-сурет
.
Топографиялық карталарда қолданылатын масштабтан тыс
шартты белгілердің түрлері
Топографиялық жəне ұсақ масштабты
карталарда географиялық
нысандардың ерекшеліктері жөнін де ақпараттық деректер
беретін шартты белгілер түсіндірмелі шартты белгілер деп ата-
лады. Олар топографиялық
карталарды қолданып, тəжірибелік
есептер шығару мақсатында пайдаланылады.
Түсіндірмелі шарт-
ты белгілер табиғи жəне əлеуметтік-экономикалық нысандардың
сандық жəне сапалық сипаты жөнінде маңызды ақпараттар
береді.
Сол ақпараттарға негізде отырып
ірі масштабты карталарға
талдау жасап, білім көзі ретінде қолдануға болады.
Мысалы:1:25000 масштабты картадағы қарағай
25 4
0,30
орман
алқаптарында қылқан жапырақты ағаштар басым екенін, оның
орташа биіктігі 25 м, диаметрі 30 см, əр
ағаштың арақашықтығы
4 м екенін көрсетеді.
Жоғарыда көрсетілген сандық деректерге негізделіп, орман ал-
қа бының ауданын, ондағы ағаштың саны
мен көлемін анық тау ға
болады. Ол үшін
2
1
1 3,14 0,09 25 2,35
3
3
v
R h
π
=
⋅ = ⋅
⋅
⋅
=
м
3
ірі мас
штабты карталардағы өзендерде көк санмен жазылған
8
,
2
250
Қ
жəне – 0,8-сандары төмендегі мағынаны білдіреді.
250 – өзеннің орташа ені, 2,8 орташа тереңдігі Қ– өзен
арнасының табанына
шөккен жыныстарының құм екенін, ал
бағдар сызықтағы 0,8 саны өзеннің м/с есебімен алынған орта-
ша жылдамдығы су нысандарының тереңдегі ені мен ағысының
жылдамдығы жөніндегі деректердің
негізінде төмендегі
формуланың көмегімен өзен арнасының көлденең қимасының ау-
даны мен өзен суының шығынын анықтауға болады.
332
250 2,8 560
0,8
Q
F v
⋅
= ⋅ =
=
3
м / с
мұндағы Q –өзен суының м
3
/с
есебімен алынған шығыны, Ғ–өзен
арнасының көлденең қимасының ауданы,
v –
өзен
суы ағысының
жылдамдығы.
Достарыңызбен бөлісу: