П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет38/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

у н д е с ім б ел гіл ер ін ің
ж ү й е с і
Кестеден бір әуезбен айтылатын үндесім да- 
уыстыларды топтастырып ш ығуға болады. Мы- 
салы:
- А-Ы бір үндесім әуезбен (тембр) “жуан, 
езулік” айтылады, өйткені ол белгілер екеуіне де 
ортақ. Ендеше олар бір создің құрам ы нда кез- 
десе береді.
- Ы-І екеуі екі үндесім әуезбен (біріншісі 
“жуан” , екіншісі “жіңіш ке”) айтылады. Ендеше 
олар бір сөздің құрамында кездеспейді.
Дауыстылардың үндесім белгілерінің сипат- 
тамасы (10 - кесте) оз алдына түзіледі.
Әрі қарай үндесім дауыстылар тіл әуезіне 
(жуан-жіңішке) қатысты үндесім топтарға жікте- 
леді (11 - кесте). Ол үшін тіл әуезді үндесім бел- 
гілері бірдей дауыстылар бірыңғай екшелігі алы- 
нады. Бірінші қатарда жуан дауыстылар, екінші 
қатарда жіңішке дауыстылар орналасқан.
А -
жуан,
езулік
үндесім дауысты
Ә -
ж ің іш к е,
езулік
үндесім дауысты
Ы -
жуан,
езулік
үндесім дауысты
I -
ж ің іш к е,
езулік
үндесім дауысты
Ұ -
жуан,
еріндік
үпдесім дауысты
Ү -
ж ің іш к е,
еріндік
үндесім дауысты
0 -
жуан,
еріндік
үндесім дауысты
Ө -
ж ің іш к е,
еріндік
үпдесім дауысты
Е -
ж ің іш ке,
езулік
үндесім дауысгы
1 0 - к е с т е .
Д ауы сты ды бы стар ды ң
у н д е с ім б ел гіл ер і
Енді үн д есім д ау ы сты л ар ерін әу езін е 
(еріндік-езулік) қатысты үндесім топтарға жікте- 
леді (12-кесте). Ол үшін ерін әуезді үндесім бел- 
гілері бірдей дауыстылар бірыңғай екшеліп алы- 
нады. Бірінші қатарда езулік дауыстылар, екінші 
қатарда еріндік дауыстылар орналасқан.
А, Ы, Ұ, О - 
жуан 
үндесім дауыстылар 
Ә, I, Ү, Ө, Е - 
жіңішке 
үндесім дауыстылар


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет